Społeczne podstawy funkcjonowania i rozwoju społeczności lokalnych

Abstrakt

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o rolę endogenicznych zasobów społecznych w funkcjonowaniu i rozwoju społeczności lokalnych. Wyjściowa teza podjętych w artykule analiz zawiera się w stwierdzeniu, że podmiotowość, partycypacja i aktywność obywatelska to społeczna podstawa i funkcjonalny wymóg trwania i rozwoju społeczności lokalnych. W naukowym rozpoznaniu przedmiotowej problematyki zastosowano metodę analizy literatury przedmiotu. Zakres opracowania obejmuje charakterystyki i analizy podmiotowości społeczności lokalnych, partycypacji na poziomie lokalnym oraz aktywności obywatelskiej. W pierwszej części opracowania ukazano upodmiotowienie społeczności lokalnych jako funkcję decentralizacji i rozwoju samorządu terytorialnego. Skupiono się na zespole zjawisk, procesów i czynników o charakterze socjologicznym i politycznym, których zintegrowane współwystępowanie jest wyrazem upodmiotowienia przez zapewnienie realnego wpływu mieszkańców na funkcjonowanie i rozwój wspólnoty samorządowej. W drugiej części opracowania przeprowadzono analizę partycypacji społecznej jako przejawu decentralizacji administracji publicznej i istotnego elementu programowania rozwoju lokalnego. Przedstawiono wielostopniowy system współpracy obywateli z władzami lokalnymi oraz zasady decydujące o skuteczności zaangażowania i partycypacji w warunkach społeczności samorządowej. Podkreślono znaczenie samorządu terytorialnego jako instytucjonalnego środowiska kształtowania się czynnych, partycypacyjnych postaw na rzecz podejmowania działań w obrębie społeczności lokalnych dla realizacji ich potrzeb i samodzielnego rozwoju. Kolejną część artykułu poświęcono społecznej aktywności obywatelskiej jako wspólnej i świadomej artykulacji, realizacji i obronie interesów, potrzeb i aspiracji społeczności lokalnej. Przedstawiono typy, zakres i przejawy aktywności obywatelskiej, podkreślając prorozwojowe i funkcjonalne korzyści obywatelskiego zaangażowania. Przeprowadzone w artykule analizy i charakterystyki prowadzą do wniosku, że funkcjonowanie i rozwój społeczności lokalnych to oddolne, zintegrowane procesy o wymiarze ekonomicznym, politycznym, społecznym i kulturowym. Syntetycznym ujęciem problematyki opracowania jest autorski model społecznej potrójnej helisy obrazujący współzależności i przenikanie się trzech sfer oddziaływań – podmiotowości, partycypacji i aktywności obywatelskiej w funkcjonowaniu i rozwoju społeczności lokalnych.