Nowoczesny plan rozwoju gospodarczo-społecznego II Rzeczypospolitej – Centralny Okręg Przemysłowy (COP)
DOI:
https://doi.org/10.15584/nsawg.2021.4.7Słowa kluczowe:
II Rzeczpospolita, interwencjonizm państwowy, Centralny Okręg Przemysłowy, aktywizacja gospodarczo-społeczna, spółdzielczośćAbstrakt
Celem artykułu jest przypomnienie nowatorskiego w okresie międzywojennym planu utworzenia Centralnego Okręgu Przemysłowego, służącego aktywizacji gospodarczej i społecznej słabo rozwiniętych rolniczych terenów Polski południowo-wschodniej. Rozwój gospodarczy tych terenów połączony został z urbanizacją i tworzeniem przemysłu obronnego, powstawaniem wielu nowych przedsiębiorstw i spółdzielni, dających ludności pracę i szansę awansu cywilizacyjnego. Stanowił dobry przykład realizacji gospodarki planowej, służącej wzmocnieniu państwa, łagodzeniu skutków biedy i konfliktów społecznych, umożliwiającego urzeczywistnienie aspiracji obywateli. Realizacja tego planu umożliwiła współpracę wielu różnych partnerów: administracji państwowej, samorządowej, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych oraz spółdzielni różnych typów (spożywców, rolniczo-handlowych, mieszkaniowych, banków) i inicjatywy prywatnej. Przedstawiony tu został mniej dotąd znany wkład spółdzielczości w realizację tego planu. Podano wiele przykładów inwestycji spółdzielczych: tworzenia zakładów przetwórczych i zakładania nowych spółdzielni w środo[1]wisku małomiasteczkowym i wiejskim. W artykule zastosowano metodę analityczno-historyczną, kwerendy źródłowe i dostępne opracowania. Budowa COP to udany przykład interwencjonizmu państwowego w okresie wychodzenia z wielkiego kryzysu gospodarczego. Jego realizację przerwała II wojna światowa, a okupanci hitlerowscy wykorzystywali powstającą bazę przemysłową dla swoich celów wojennych. Rozbudowywana sieć spółdzielni służyła potrzebom polskiego społeczeństwa i była oparciem dla ruchu oporu. Do inwestycji COP nawiązywano w Polsce Ludowej i kontynuowano je w socjalistycznej gospodarce planowej, chociaż w nowym kształcie powojennej Polski, bez Kresów Wschodnich wcielonych do ZSRR. Prekursorski charakter tej koncepcji otwierał szerokie pole dla gospodarki społecznej (dziś nazywanej społeczną gospodarką rynkową), działającej dla zaspokojenia różnorodnych po[1]trzeb swego środowiska, co jest współcześnie wskazywane jako jej cele.
Bibliografia
Chyra-Rolicz, Z. (2007). Społemowcy w historycznym COP. Kurier Spółdzielczy, 4(1929), 3.
Gołębiowski, J. (2000). Centralny Okręg Przemysłowy. Dzieje industrializacji w rejonie bezpieczeństwa 1922–1939. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Inglot, S. (red.). (1971). Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego, cz. I do 1918 r. Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS.
Jarecka-Kimlowska, S. (1971). O równy start. Szkice z dziejów „Wici” 1928–1948. Warszawa: LSW.
Jasiński, J. (1965). Z dziejów polskiej spółdzielczości spożywców podczas II wojny światowej. Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS.
Jezierski, A. (2003). Historia gospodarcza Polski. Warszawa: Key Text.
Jezierski, A., Leszczyńska, C. (2003). Historia gospodarcza Polski. Warszawa: Key Text.
Rapacki, M. (1936). Program gospodarczy spółdzielczości spożywców. Referat wygłoszony na zjeździe delegatów „Społem” w dniu 14 VI 1936 (wyd. 2). Warszawa: „Społem” ZSS RP.
Rapacki, M. (1939). Rola i zadania spółdzielczości w obronie państwa. Warszawa: „Społem” ZSS RP.
Rusiński, W. (1980). Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego, cz. 2 1918–1939. Warszawa: Zakład Wydawnictw CZRS.
Thugutt, S. (2013). Listy do młodego przyjaciela. Łódź: Wydawnictwo „Nowy Obywatel”.
Sarnecki, W. (1998) Centralny Okręg Przemysłowy 1936–1939. Wstępna faza uprzemysłowienia Polski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Spółdzielczość Gminna (2001). Bydgoszcz: Wydawnictwo Czarno-Biała, t. V, VI.
Trocka, H. (2004). Spółdzielczość polska w kampanii wrześniowej i antyhitlerowskim ruchu oporu na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Warszawa: Wydawnictwo Czasopismo „Spółdzielca”.
Woźniak, M. G. (2019). Gospodarka Polski 1918–2018. Tom 1. W kierunku zintegrowanego rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Złota Księga Banków Polskich (2004). Tom I. Warszawa: KZBS, Wyd. Media Consulting Ravel-Probank.
Żerkowski, J. (1961). Spółdzielczość spożywców w Polsce 1918–1939. Warszawa: ZW CRS.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
