Dalszy ciąg reform o uszlachetnienie panegiryków (portret Emilii Plater w twórczości enkomiastycznej)
Abstrakt
The author discusses in the article Polish pieces (Konstanty Gaszyński’s - Wiersz z okoliczności wejścia w szeregi walczących panien Emilii Platerówny i Marii Raszanowiczówny and Antoni Edward Odyniec’s - Smug kowieński. Zdarzenie prawdziwe), as well as German lyrics: Moritz Veit’s – Vor dem Zelte der Gräfin Plater, Ernst Ortlepp’s – Gräfin Plater and anonymous author’s – Die Gräfin Plater.
The author made key for analytical and interpretative treatments the poetics of panegyrics and canticles. Such a direction of analyzing literary works enables to prove that the presence of the genre, popular in past epochs, now, in the literature of the first half of the nineteenth century, is the result of searches for models of the perfect Polish character in “living history”, and the presented model rises to the symbol of patriotism, it becomes an example of action. By using the modernized form of the traditional panegyric concept, the image of the historical figure is authenticated and presented in the context of authentic, though appropriately selected facts. Therefore, the purpose of the article is an attempt to prove that the amplification of treatments are used in exhibiting the patriotic features of the heroine. First and foremost, they set the frames of the noble model of a woman and correspond with the new understanding of the category of heroism.
Downloads
Bibliografia
Anckarsvärd D., 1930, Emilia Plater i jej udział w powstaniu 1831 r., „Tygodnik Ilustrowany”, nr 48.
Bachórz J., 1973, O Emilii Plater i „Śmierci Pułkownika”. (Refleksje sceptyka), „Prace Historycznoliterackie”, t. 2.
Bachórz J., 1975, Panna Plater, czyli kłopoty amazonki, „Literatura”, nr 43.
Barańska A., 1998, Kobiety w powstaniu listopadowym 1830–1831, Lublin 1998.
Boberska z Wasilewskich F., 1893, O Polkach, które się szczególniej zasłużyły Ojczyźnie w powstaniu listopadowym, Lwów.
Bogucka M., 1998, Białogłowa w dawnej Polsce, Warszawa.
Brensztejn M., 1902, Barbara Bronisława Czarnowska, Kraków.
Brodziński K., 1920, O klasyczności i romantyczności, tudzież o duchu poezji polskiej, wstęp i objaśnienia A. Łucki, Kraków, BN I, nr 40.
Bruchnalski W., 1906, Emilia Platerówna jako folklorystka, „Lud”, t. 12.
Bruchnalski W., 1918, Panegiryk [w:] Dzieje literatury pięknej w Polsce, oprac. S. Tarnowski, t. 2, Kraków.
Chmielowski P., 1886, Kobiety Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego. Zarys literacki, wyd. trzecie popr. i powiększone, Kraków.
Ciepieńko-Zielińska D., 1966, Emilia Plater, Warszawa.
Domeyko I., 1962, Moje podróże. Pamiętniki wygnańca, t. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Gaszyński K., 1979, Wiersz z okoliczności wejścia w szeregi walczących panien Emilii Platerówny i Marii Raszanowiczówny [w:] B. Zakrzewski, 1979, „Palen dla cara”. O polskiej poezji patriotycznej i rewolucyjnej XIX wieku, Wrocław.
Goczałkowski W., 1862, Wspomnienia z lat ubiegłych, t. 2, Kraków.
Golański F.N., 1995, O wymowie i poezji [w:] Oświeceni o literaturze, cz. 1: Wypowiedzi pisarzy polskich 1740–1800, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa.
Golejewski H., 1971, Pamiętnik, oprac. I. Homola, B. Łopuszański, J. Skowrońska, t. 1, Kraków.
Jaroszewski M., 1986, Echa powstania listopadowego w literaturze niemieckiej XIX wieku [w:] Dziedzictwo powstania listopadowego w literaturach obcych. Referaty i materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Instytut Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego w 150. rocznicę powstania, Warszawa.
Jezierski F.S., 1792, Niektore wyrazy porządkiem abecadła zebrane i stosownemi do rzeczy uwagami objaśnione, Warszawa.
Karpiński F., 1995, O wymowie w prozie albo w wierszu [w:] Oświeceni o literaturze, cz. 1: Wypowiedzi pisarzy polskich 1740–1800, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa.
Kłak C., 1992, Romantyczne tematy i dylematy. Echa powstania listopadowego, Rzeszów.
Kowalczykowa A., 1977, Romantyczni szaleńcy, Warszawa.
Kublicki S., 1789, Obrona Trembowli, czyli męstwo Chrzanowskiej, opera w trzech aktach, wzięta z historii polskiej, Warszawa.
Limanowski B., 1911, Szermierze wolności, Kraków.
Ławski J., 2003, Marie romantyków. Metafizyczne wizje kobiecości. Mickiewicz – Malczewski – Krasiński, Białystok.
Maciejewski J., 1962, Literackie przystanki nad Wartą, Poznań.
Matuszewska P., 1970, List poetycki w świadomości literackiej polskiego Oświecenia, „Pamiętnik Literacki”, z. 2.
Mazurkowa B., 2008, Na ziemskich i niebieskich szlakach. Studia o poezji Franciszka Zabłockiego i Franciszka Dionizego Kniaźnina, Katowice.
Mickiewicz A., 1998, Dziady cz. III, posłowie J.M. Rymkiewicz, Warszawa.
Mickiewicz A., 1865, Wykład XXX [w:] Literatura słowiańska wykładana w Kolegium Francuzkiem, rok drugi, 1841–1842, wyd. 3, nowo popr., tł. F. Wrotnowski, t. 2, Poznań.
Między rozpaczą i nadzieją. Antologia poezji porozbiorowej lat 1793–1806, 2006, wstęp P. Żbikowski, zebrał i oprac. M. Nalepa, Kraków [tu: J. Morelowski, Tren VI: Do matek polskich]
Niemcewicz J.U., 1816, Hedwiga krolowa Polska [w:] tegoż, Śpiewy historyczne z muzyką i rycinami, Warszawa.
Odyniec A.E., 1979, Smug kowieński. Zdarzenie prawdziwe [w:] B. Zakrzewski, 1979, „Palen dla cara”. O polskiej poezji patriotycznej i rewolucyjnej XIX wieku, Wrocław.
Okopień-Sławińska A., 1967, „Śmierć porucznika” [w:] Czytamy utwory współczesne. Analizy, oprac. T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Warszawa.
Partyka J., 2004,„Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII w., Warszawa.
Patro-Kucab M., 2012, W stronę panegiryku. Jeszcze raz o generale Sowińskim (Juliusz Słowacki, „Sowiński w okopach Woli” oraz Justinus Kerner, „Sowinski”) [w:] Piękno Juliusza Słowackiego, red. J. Ławski, K. Korotkich, G. Kowalski, t. 1, Białystok, s. 631, seria „Przełomy/Pogranicza”. Studia literackie 2.
Polenlieder deutscher Dichter, 1911, gesammelt und herausgegeben von S. Leonhard, t. 1, Krakau.
Polenlieder deutscher Dichter, 1917, gesammelt und herausgegeben von S. Leonhard, t. 2.
Powstanie na Litwie. Wspomnienia uczestników, 1931, wyd. H. Mościcki, Wilno.
Roguski P., 2004, Dzielny kosynier i piękna Polka. Powstanie listopadowe w poezji niemieckiej, Katowice–Warszawa.
Skałkowski A., 1938, Czarnowska Barbara Bronisława [w:] Polski słownik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. 4, Kraków.
Skwarczyńska S., 1932, Emilia Plater jako realizacja marzeń Mickiewicza o kobiecie-bohaterze, „Bluszcz”, nr 49.
Słowacki E.T., 1995, O poezji w ogólności [w:] Oświeceni o literaturze, cz. 2: Wypowiedzi pisarzy polskich 1801–1830, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa.
Słownik języka Adama Mickiewicza, 1964, red. K. Górski, kom. red. K. Wyka, t. 2, Wrocław.
Straszewska M., 1970, Życie literackie Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1840, Warszawa.
Tazbir J., 1986, Wzorce osobowe szlachty [w:] tegoż, Szlaki kultury polskiej, Warszawa.
Tuta Z., 2004, Wierszowane podarunki imieninowe Józefa Koblańskiego, zapomnianego poety Oświecenia, „Prace Polonistyczne”, seria 59.
Walecznych tysiąc... Antologia niemieckiej poezji o powstaniu listopadowym, 1987, wstęp, wybór i oprac. G. Koziełek, Warszawa [tu: E. Ortlepp, Hrabianka Plater, przekł. E. Sadowska].
Wasylewski S, 1924, O miłości romantycznej, Kraków.
Wasylewski S., 1962, Życie polskie w XIX w., Kraków.
Wawrzykowska-Wierciochowa D., 1982, Sercem i orężem ojczyźnie służyły. Emilia Plater i inne uczestniczki powstania listopadowego 1830–1831, Warszawa.
Wawrzykowska-Wierciochowa D., 1988, Rycerki i samarytanki, Warszawa.
Wolska B., 2013, Poezja pochwalna i panegiryczna Adama Naruszewicza. Pochwały osobistości publicznych i osób prywatnych [w:] Panegiryk jako element życia literackiego doby staropolskiej i oświeceniowej, red. M. Sulejewicz-Nowicka i Z. Gruszka, ze wstępem M. Wichowej, Łódź.
Wybicki J., 1788, Polka, opera w trzech aktach, Warszawa.
Wyrobisz A., 1992, Staropolskie wzory rodziny i kobiety – żony i matki, „Przegląd Humanistyczny”, z. 3.
Zakrzewski B., 1979, „Palen dla cara”. O polskiej poezji patriotycznej i rewolucyjnej XIX wieku, Wrocław.
Żaryn M., 1998, Emilia Plater, Warszawa.
Żbikowski P., 1972, Kajetan Koźmian, cz. 1: Poeta i obywatel (1797–1814), Wrocław.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
