Poznań w kryminale: przestrzeń zindywidualizowana czy anonimowa?
DOI:
https://doi.org/10.15584/slowo.2022.13.23Słowa kluczowe:
onomastyka literacka, kryminał, nazwy własne, przestrzeń miejskAbstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie obrazu Poznania wyłaniającego się ze współczesnych poznańskich kryminałów. Kryminalny Poznań stanowi przede wszystkim wypadkową zachowania bohaterów, ich pochodzenia, usposobienia oraz współczesnych tendencji dotyczących nazewnictwa miejskiego. Z perspektywy realizowanego gatunku urbanonimy pozwalają zaprezentować stolicę Wielkopolski jako miasto spokojne oraz jednocześnie obrazują Poznań jako przestrzeń nieznaną i niebezpieczną, słynącą ze zbrodni. Warto jednak zaznaczyć, że przestrzenie różnią się zwykle w zależności od konkretnej dzielnicy. Stereotyp wyraźnego podziału na
dzielnice dobre i złe zostaje tutaj przełamany, a metropolia – w opozycji do silnie zindywidualizowanej przestrzeni – na drugim biegunie prezentuje się jako przestrzeń niemal anonimowa, podobna do każdego innego, większego polskiego lub europejskiego miasta. Z jednej strony, wynika to ze współczesnych przemian cywilizacyjnych oraz przenikających się tendencji glokalizacji oraz globalizacji, ale z drugiej, może być wyrazem przeistoczenia kultury, w której cenimy zło i chcemy znaleźć się w jego centrum (pod warunkiem, że mamy pewność, iż na końcu będziemy świadkami zwycięstwa dobra).
Downloads
Bibliografia
Augé, M. (2010). Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. R. Chymkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Barańczak, S. (1975). Polska powieść milicyjna. Dominacja funkcji perswazyjnej a problemy gatunkowe. W: M. Stępień (red.). W kręgu literatury Polski Ludowej. Praca zbiorowa (s. 270–316). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Baudrillard, J. (2005). Symulakry i symulacja. S. Królak (tłum.). Warszawa: Sic!
Bojarski, P. (2015). Ściema. Poznań: Media Rodzina.
Burszta, W.J., Czubaj, M. (2017). Kryminalna odyseja oraz inne szkice o czytaniu i pisaniu. Gdańsk: Oficynka.
Caillois, R. (1967). Powieść kryminalna, czyli jak intelekt opuszcza świat, aby oddać się li tylko grze... W: tegoż, Odpowiedzialność i styl. Eseje (s. 167–209). J. Błoński (tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Cenker, E.M. (2000). Public relations. Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej.
Chłosta-Zielonka, J. (2013). Zamiast powieści obyczajowej. Cechy współczesnej polskiej powieści sensacyjnej. Media – Kultura – Komunikacja społeczna, 9, 87–98.
Chojnacki, J. (2008). Nazwy ciągów i obiektów komunikacyjnych. W: Z. Zagórski (red.). Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów (s. 425–537). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Cyzman, M. (2010). Miasto w dziele literackim. O sposobie istnienia i funkcjonowania nazw miasta w tekście literackim. Szkic metodologiczny. W: I. Sarnowska-Giefing, M. Graf (red.). Miasto w perspektywie onomastyki i historii (s. 437–445). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Czubaj, M. (2010). Etnolog w Mieście Grzechu. Powieść kryminalna jako świadectwo antropologiczne. Gdańsk: Oficynka.
Darska, B. (2013). Śledztwo i płeć. O bohaterkach powieści kryminalnych. Gdańsk: Oficynka.
Domaciuk-Czarny, I. (2015). Nazwy własne w przestrzeni literackiej i wirtualnej typu fantasy. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Eco, U. (2010). Apokaliptycy i dostosowani. Komunikacja masowa a teorie kultury masowej. P. Salwa (tłum.). Warszawa: W.A.B.
Folga, R. (2011). Kreowanie wizerunku miast-pomników szczególnie naznaczonych przez historię. W: A. Grzegorczyk, A. Kochaniec (red.). Kreowanie wizerunku miast (s. 181–205). Warszawa: Wyższa Szkoła Promocji.
Frysztacki, K. (2012). Socjologia problemów społecznych – raz jeszcze. Studia Humanistyczne AGH, 11/4, 13–18.
Górny, H. (2013). Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Perspektywa funkcjonalno-tekstologiczna. Kraków: Lexis.
Graf, M. (2010). Poznań: miasto rzeczywiste – miasto literackie. W: I. Sarnowska-Giefing, M. Graf (red.). Miasto w perspektywie onomastyki i historii (s. 447–459). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Graf, M. (2015). Literackie nie-nazywanie. Onomastykon polskiej prozy współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Heissenbüttel, H. (1973). Reguły gry powieści kryminalnej. W. Bialik (tłum.). Teksty, 6, 44–62.
Jodełka, J. (2009). Polichromia. Poznań: TimeMachine.
Jodełka, J. (2011). Grzechotka. Warszawa: W.A.B.
Kiszka-Pytel, B. (2018). Nazwy własne a problemy tożsamościowe – na podstawie opowiadań Szczepana Twardocha. W: M. Graf, W. Hofmański, P. Graf (red.). Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing (s. 231–244). Poznań: Instytut Naukowo-Wydawniczy Maiuscula.
Kiszka-Pytel, B. (2019). Nazwy własne w najnowszej prozie polskiej – między idiolektem a problematyką współczesnej kultury. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kita, M. (2004/2005). Literatura popularna z punktu widzenia językoznawstwa. Postscriptum, 2–1 (48–49), 172–194.
Kwiatek, W.P. (2007). Zagadki bez niewiadomych czyli Kto i dlaczego zamordował polską powieść kryminalną. Brwinów: Piekarska 221B.
Lasić, S. (1976). Poetyka powieści kryminalnej. Próba analizy strukturalnej. M. Petryńska (tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Libura, H. (red.). (1990). Percepcja przestrzeni miejskiej. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Macdonald, D. (2002). Teoria kultury masowej. W: C. Miłosz (tłum. i red.). Kultura masowa. Wybór (s. 14–36). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Majewski, P. (2013). Pismo, tekst, literatura. Praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Martini, N., Nóżka, M. (2015). Metody mobilne i wizualne w praktyce badawczej. Zastosowanie fotospaceru w socjologicznych badaniach map mentalnych i zachowań terytorialnych ludzi. Przegląd Socjologii Jakościowej, XI/4, 34–50.
Mięsowska, L., Stempczyńska, B. (red.). (2011). Literatura środka. Kontekst słowiański. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Nóżka, M. (2016). Społeczne zamykanie (się) przestrzeni. O wykluczeniu, waloryzacji miejsca zamieszkania i jego mentalnej reprezentacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Opiat-Bojarska, J. (2016). Gra pozorów. Poznań: Czwarta Strona.
Pasewicz, E. (2007). Śmierć w darkroomie. Kraków: EMG.
Piotrowicz, A., Walczak, B., Witaszek-Samborska, M. (2011). Pejzaż miasta w świetle „Słownika gwary miejskiej Poznania” i „Słownika dwudziestowiecznej Łodzi” W: M. Święcicka (red.). Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 3 (s. 347–359). Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
Priestman, M. (red.). (2003). The Cambridge Companion to Crime Fiction. Cambridge: Cambridge University Press.
Rejter, A. (2016). Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Rejter, A. (2017). Nazwy własne w literaturze a pamięć kulturowa. Język Polski, XCVII/3, 48–55.
Rejter, A. (2018). Onomastyka literacka w kręgu współczesnej myśli humanistycznej. W: M. Graf, W. Hofmański, P. Graf (red.). Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing (s. 259–269). Poznań: Instytut Naukowo-Wydawniczy Maiuscula.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2002). Proper Names in the Polish Global Reality. Names, 58/3, 159–168.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2014). Nazwa własna w globalizującym się świecie – sprzeczność tendencji. Wykład wygłoszony 17.01.2014 roku na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu.
Rzetelska-Feleszko, E. (2007). Onomastyka kulturowa. W: A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek (red.). Nowe nazwy własne. Nowe tendencje badawcze (s. 57–62). Kraków: Wydawnictwo Pandit.
Sarnowska-Giefing, I. (2003). Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Sarnowska-Giefing, I. (2004). Onomastyka literacka wobec współczesnej stylistyki. W: M. Pająkowska-Kensik, M. Czachrowska (red.). Nazwy mówią (s. 23–31). Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
Sarnowska-Giefing, I. (2007). Onomastyka literacka dziś – przełomy czy kontynuacje? W: A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek (red.). Nowe nazwy własne. Nowe tendencje badawcze (s. 559–572). Kraków: Wydawnictwo Pandit.
Sawicka, G. (2012). Miasto jako tekst. W: M. Święcicka (red.). Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 4 (s. 29–40). Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
Scaggs, J. (2005). Crime Fiction. London, New York: Psychology Press.
Siewierski, J. (1979). Powieść kryminalna. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Symons, J. (1994). Bloody Murder. From the Detective Story to the Crime Novel: A History. London: Penguin Books Ltd.
Śliwiński, P. (2017) Miasto nieopisane, czyli Poznań literacki znany i nieznany. Wykład wygłoszony 10.05.2017 w Bibliotece Uniwersyteckiej UAM w ramach obchodów Tygodnia Bibliotek. https://www.youtube.com/watch?v=MGDlDbzHWbs
Uniłowski, K. (2003). „Proza środka” lat dziewięćdziesiątych, czyli stereotyp literatury nowoczesnej. W: W. Bolecki, G. Gazda (red.). Stereotypy w literaturze (i tuż obok) (s. 259–283). Warszawa: Instytut Badań literackich PAN.
Ziółkowski, R. (2013). Wściekły pies. Poznań: Zysk i S-ka.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Słowo. Studia językoznawcze

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.