Edukacja i kultura ekologiczna w Drugiej Rzeczpospolitej
DOI:
https://doi.org/10.15584/kpe.2024.3Słowa kluczowe:
edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, kultura ekologiczna, Druga RzeczpospolitaAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie procesu kształtowania się systemu ochrony przyrody w Drugiej Rzeczpospolitej ze szczególnym uwzględnieniem działań edukacyjnych dotyczących ochrony środowiska przyrodniczego i kształtowania kultury ekologicznej. Materiał źródłowy stanowią dzienniki urzędowe Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za lata: 1918 – 1939, a także dzieła autorskie wybitych naukowców zajmujących się w tym okresie problematyką ochrony przyrody i edukacją ekologiczną oraz akty prawne dotyczące ochrony przyrody w II Rzeczpospolitej. Zgromadzony zbiór piśmiennictwa i akty prawne pochodzą zatem z lat dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku. W celu pogłębienia analizy podjętej problematyki zwarto w nim także nowsze opracowania dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego i edukacji ekologicznej. W artykule wykazano, że w okresie II Rzeczpospolitej wykształcone zostały pierwsze mechanizmy systemowe sprzyjające ochrony przyrody, a także zapoczątkowany został proces rozwoju edukacji i kultury ekologicznej społeczeństwa polskiego.
Bibliografia
Dekret Rady Regencyjnej z dnia 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury (Dz. Pr. PP, nr 16, poz. 36).
Goetel W., Parki narodowe w Polsce [w:] Skarby przyrody i ich ochrona, red. W. Szafer, Warszawa 1932.
Komunikat o wydawnictwach, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa 1938 (R. XXI), nr 11 (z 5 listopada 1938 r.), poz. 358.
Pawlikowski J.G., O lice ziemi. Wybór pism, Warszawa 1938.
Pawlikowski J.G., Przyroda [w:] Encyklopedia podręczna prawa publicznego, t. II., red. Z. Cybichowski, Warszawa 1928.
Pawlikowski J.G., Społeczna organizacja ochrony przyrody, ,,Ochrona Przyrody” 1922, z. 3.
Pawłowski B., Zagadnienie ochrony szaty roślinnej Gór Czywczyńskich, ,,Ochrona Przyrody” 1937, nr 17.
Pismo Ministerstwa WRiOP z dnia 14 lipca 1931 r. (nr II – 15464/31) w sprawie programu pracy na rok szkolny 1931/1932 w zakresie organizowania kursów i konferencji związanych z szkolnictwem średnim ogólnokształcącem oraz zakładami kształcenia nauczycieli, k. 31, Archiwum Akt Nowych. Zespół: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Tytuł jednostki: Wydział Programowy. Okólniki, zarządzenia wewnętrzne, pisma okólne i sprawy wewnętrzne wydziału. Daty krańcowe: 1931–1939, sygn. 192 (nr mikrofilmu B 9187).
Program gimnazjum państwowego. Gimnazjum niższe, cz. III: Przyrodoznawstwo. Fizyka i chemja, wyd. szóste zmienione, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa 1925.
Program gimnazjum państwowego. Gimnazjum wyższe. Program klasy IV (I) i ramy programu klas następnych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Sekcja Szkolnictwa Średniego, Warszawa 1920.
Program nauki w szkołach powszechnych siedmioklasowych. Przyroda, wyd. piąte, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa 1925.
Program szkoły powszechnej jednoklasowej czterooddziałowej i dwuklasowej cztero- i pięciooddziałowej, cz. V: Przyroda, Warszawa 1918.
Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 14 stycznia 1936 r. (wydanego w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych) o Państwowej Radzie Ochrony Przyrody (Dz.U. R.P. 1936, nr 94, poz. 660).
Rozporządzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z dnia 4 września 1919 r., nr 8340/IV/19 (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1919, R. II, nr 10/11, z 1 listopada 1919 r., poz. 3.
Sokołowski M., O wprowadzeniu ochrony przyrody do nauczania szkolnego, ,,Ochrona Przyrody” 1925, z. 5.
Szafer W., O parkach narodowych [w:] Skarby przyrody i ich ochrona, red. W. Szafer, Warszawa 1932.
Szafer W., Rezerwaty w Polsce [w:] Skarby przyrody i ich ochrona, red. W. Szafer, Warszawa 1932.
Szafer W., Sprawozdanie z działalności Państwowej Rady Ochrony Przyrody w roku 1928, Kraków 1929.
Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 1934, nr 31, poz. 274.
Ustawa z dnia 11 marca 1932 r. o ustroju szkolnictwa, Dz.U. 1932, nr 38, poz. 389.
Weryński H., Nasz stosunek do przyrody i jej ochrony, Kraków 1931.
Wodziczko A., Ochrona przyrody w szkole [w:] Skarby przyrody i ich ochrona, red. W. Szafer, Warszawa 1932.
Wodziczko A., Ochrona przyrody wczoraj, dziś i jutro, ,,Ochrona Przyrody” 1936, nr 16.
Zarządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 22 stycznia 1937 (nr IV, n-13591/36), „Monitor Polski”, nr 27, poz. 41.
Education and Ecological Culture, https://www.sociedadyeducacion.org/en/the-institute/education-and-ecological-culture/ (dostęp: 21.04.2024).
Fudali I., Kultura ekologiczna młodzieży – kulturą działania czy kulturą rozumienia ekorozwoju, ,,Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 2004, nr 2–3.
Global Action Programme on Education for Sustainable Development, Resolution adopted by the General Assembly on 19 December 2014, A/RES/69/211, United Nations, 28 January 2015, http://www.unesco.at/bildung/gap_res_n1471200.pdf, (dostęp: 23.04.2024).
Krzemień K., J. Smoleński (1881–1940) [w:] Geografia w Uniwersytecie Jagiellońskim (1849–1999).
Wybitni geografowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. B. Kortus, A. Jackowski, K. Krzemień, Kraków 1999.
Majorek C., Próba rekapitulacji dorobku konferencji [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. 14: Pedagogika Nowego Wychowania w Polsce u schyłku XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Podstawowe przejawy i współczesne odniesienia, red. A. Messner, C. Majorek, Rzeszów 2000.
Mirek Z., Aktualność myśli Jana Gwalberta Pawlikowskiego na tle współczesnych przemian cywilizacyjnych i tendencji w ochronie przyrody, ,,Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2001, nr 1.
Papuziński A., Edukacja ekologiczna jako instrument polityki ekologicznej, uwagi na marginesie Narodowej strategii edukacji ekologicznej: Przez edukację do zrównoważonego rozwoju [w:] Polityka ekologiczna III Rzeczypospolitej, red. A. Papuziński, Bydgoszcz 2000.
Sarzała D., Kształtowanie kultury ekologicznej a integralny rozwój osobowy [w:] Podstawy kultury ekologicznej, red. J.M. Dołęga, Warszawa 2002.
Sarzała D., Pedagogiczne aspekty bezpieczeństwa ekologicznego, ,,Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – „Paedagogia-Psychologia” 2019, nr 32(3), https://doi.org/10.17951/j.2019.32.3.27-37.
Tyburski W., Komponenty kultury ekologicznej [w:] Podstawy kultury ekologicznej, red. J. Dołęga, Warszawa 2002.
Wolter E., Działalność Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Drugiej Rzeczypospolitej w zakresie ochrony przyrody, ,,Studia Ecologiae et Bioethicae” 2012, nr 10(2).
Wolter E., Historyczne aspekty edukacji ekologicznej w Polsce, Warszawa 2006.
Wolter E., Wychowanie ekologiczne w Drugiej Rzeczypospolitej, ,,Forum Pedagogiczne” 2011, nr 2.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
