„My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę”. Dyplomacja i wywiad w okresie zbliżającej się wojny

Abstrakt

Adolf Hitler po zdobyciu władzy w Niemczech konsekwentnie realizował plan rewizji granic z Polską. Przywiązywał duże znaczenie do rozbudowy potencjału militarnego. Trzecia Rzesza od 1935 r. rozpoczęła nieograniczoną rozbudowę sił zbrojnych i przygotowania do wojny. Abwehra realizowała istotną część planu przygotowań wojennych, skupiając swą uwagę na rozpoznaniu Polski. Pokojowe zdobycze Hitlera w drugiej połowie lat trzydziestych umożliwiły mu dominację w Europie Środkowej. Polityka ustępstw mocarstw zachodnich ułatwiała Niemcom realizację ekspansjonistycznych planów. Minister spraw zagranicznych Józef Beck w okresie kryzysu sudeckiego dążył do porozumienia z Trzecią Rzeszą. Jednak Hitler miał inne plany. Żądania terytorialne Hitlera przedstawione stronie polskiej jesienią 1938 r. i ponawiane w następnym roku, J. Beck kategorycznie odrzucał. Miał on świadomość konsekwencji tej decyzji. Swoje stanowisko wobec żądań niemieckich i groźby użycia siły przez Trzecią Rzeszę przedstawił w Sejmie 5 maja 1939 r. Uzyskał pełne poparcie parlamentarzystów i społeczeństwa polskiego. Podejmowane przez J. Becka działania dyplomatyczne nie uchroniły Polski przed agresją Hitlera. Informacje polskiego wywiadu miały wyjątkowe znaczenie w okresie zagrożenia wojennego ze strony Trzeciej Rzeszy. Latem 1939 r. kierownictwo Oddziału II Sztabu Głównego otrzymywało z różnych źródeł informacje o nieuchronnie zbliżającej się wojnie. Attaché wojskowy w Berlinie ppłk Antoni Szymański przesyłał do Warszawy meldunki na temat koncentracji Wehrmachtu w rejonie granic z Polską. Najwyższe władze wojskowe z pewną rezerwą przyjmowały tego typu wiadomości. Rozpoznanie wywiadowcze strony polskiej dotyczące przygotowań Trzeciej Rzeszy do wojny, mimo wielu mankamentów, było dość dobre. Naczelne Dowództwo uzyskało od wywiadu właściwą charakterystykę sytuacji oraz wystarczające materiały do podejmowania strategicznych decyzji. Polski wywiad i dyplomacja nie rozpoznały stosunków niemiecko-sowieckich od początku 1939 r. i zbliżenia obu wrogów. W artykule, opartym w dużym stopniu na materiałach źródłowych, przedstawiono kulisy działalności polskiej dyplomacji w obliczu zagrożenia niemieckiego oraz tajemnice wywiadu w zakresie rozpoznania przygotowań Trzeciej Rzeszy do wojny z Polską.