Trzy czeskie szkoły sztuki sakralnej w epoce fin de siècle'u
DOI:
https://doi.org/10.15584/setde.2025.18.2Słowa kluczowe:
sakralna sztuka wizualna, synkretyzm religijny, idealistyczna koncepcja sztuki, Szkoła malarstwa religijnego i historycznego przy Akademii Sztuk Pięknych w Pradze, František Sequens, Beurońska szkoła sztuki sakralnej, Desiderius Peter Lenz, Pantaleon Jaroslav Major, František Bílek, Viktor FoersterAbstrakt
Artykuł poświęcony jest katolickiej sakralnej sztuce wizualnej
w krajach Korony Czeskiej w latach 1880–1914, rozwijanej w ramach
trzech różnych typów szkół artystycznych. Najbardziej
wpływowym nurtem sztuki chrześcijańskiej w dziewiętnastowiecznej
Europie Środkowej był nazarenizm. W jego duchu
kształcił František Sequens, prowadzący specjalistyczną pracownię
w Akademii Sztuk Pięknych w Pradze pod nazwą Szkoła
Malarstwa Religijnego i Historycznego (1880–1896).
Do impulsów płynących z nazarenizmu częściowo nawiązywała
Beurońska Szkoła Sztuki Sakralnej, funkcjonująca w ramach
beurońskiej kongregacji Zakonu św. Benedykta. Po wygnaniu
z Niemiec, w latach 1880–1886 główną siedzibą kongregacji
był klasztor na Slovanech w Pradze. Radykalna koncepcja hieratycznej
sztuki jej założyciela – Desideria Petera Lenza – zazwyczaj
nie była akceptowana; istotnym wyjątkiem była dekoracja
kościoła św. Gabriela na Smíchovie w Pradze (1889–1899).
Szkołę Lenza ukończyło także kilku czeskich uczniów, którzy
kontynuowali jej tradycję jeszcze w latach 20. i 30. XX wieku.
Własną szkołę artystyczną – funkcjonującą niespełna dekadę
od roku 1899 – założył również František Bílek, wybitny rzeźbiarz
i uniwersalny twórca czeskiej secesji. Wszystkie trzy szkoły deklarowały przywiązanie do idealistycznej
koncepcji sztuki, jednak różniły się podejściem twórczym
do rozmaitych aspektów religijnego doświadczenia: od
idealizowanej narracji historycznej, przez adoracyjne wywyższenie
świętości, po symboliczną ewokację wizji mistycznych.
Downloads
Bibliografia
Barringer T., Rosenfeld J., Smith A., Pre-Raphaelites. Victorian Avant-Garde (exhibition catalogue, Tate Gallery), London 2012.
Čižinská H., Beuronská umělecká škola v opatství svatého Gabriela v Praze / Die Beuroner Kunstschule in der Abtei Sankt Gabriel in Prag, Praha 1999.
Čižinská H., Isis – Madona, in: Staletá Praha 30, 2014, č. 1, pp. 25–65. DOI: https://doi.org/10.56112/sp.2014.1.02
Driskel P. M., Representing Belief. Religion, Art and Society in Nineteenth-Century France, University Park, Pennsylvania 1992.
Fabelová K., Karel Vítězslav Mašek, Praha 2002.
Filip A., Secesní chrámy na Moravě a ve Slezsku. Sakrální výtvarné umění kolem roku 1900, Brno 2004.
Filip, A., Musil, R. (eds.), Neklidem k Bohu. Náboženské výtvarné umění v Čechách a na Moravě v letech 1870–1914, Praha – Olomouc 2006.
Filip, A., Musil R. (eds.), Gabriel von Max (1840–1915), Řevnice 2011.
Grewe C., The Nazarenes. Germany´s 19th century avant-garde artists (exhibition catalogue, Gallery 19C), Westlake, Texas, 2023.
Hemelík M., Nemám již snad žádného, s kým bych o věcech nebeských mluvil… Životní příběh a dílo zakladatele novodobého českého mozaikového umění Viktora Foerstera, Světice 2015.
Hofstätter H. H., Das Christliche in der Malerei des 19.
Jahrhunderts, “Das Münster” 31, 1978, pp. 47–58.
Jirásko L., Kotalík J. T., Akademie výtvarných umění a náboženská malba v letech 1870–1910, in: Filip A., Musil R. (eds.), Neklidem k Bohu. Náboženské výtvarné umění v Čechách a na Moravě v letech 1870–1914, Praha – Olomouc 2006, pp. 195–225.
Kemp W., Die Wahrheit der indirekten Mitteilung und Erfahrung. Zur ästhetischen Religion des 19. Jahrhunderts, in: Hermann J., Martin A., Valtink E. (eds.), Die Gegenwart der Kunst. Ästhetische und religiöse Erfahrung heute, München 1998, pp. 127–143.
Klazar J., Pražské stopy Jaroslava Pantaleona Majora. Dílo žáka Beuronské umělecké školy jako odraz doby, “Staletá Praha” 35, 2019, č. 1, pp. 51–97. DOI: https://doi.org/10.56112/sp.2019.1.03
Kovárna F., František Bílek, Praha 1941.
Krins H., Die Kunst der Beuroner Schule. “Wie ein Lichtblick vom Himmel”, Beuron 1998.
Kudelska D., Sztuka religijna na wystawach Wiener Secession i Künstlerbund Hagen (1898–1933). Religious Art at the Wiener
Secession and Künstlerbund Hagen Exhibitions (1898–1933), “Sacrum et Decorum” 10, 2017, pp. 104–136.
Kunštát M., Schola artis beuronensis. (Nad tvorbou poslední hieratické dílny v Čechách), in: Památky středních Čech 2, 1987, pp. 79–96.
Larvová H. (ed.), František Bílek (1872–1941), Praha 2000 (2nd edition, Praha 2021).
Lenz D., The Aesthetic of Beuron and other writings, ed. P. Brooke, London 2002.
Musil R., Felix Jenewein 1857–1905 (exhibition catalogue, Národní galerie v Praze), Praha 1996.
Musil R., Filip A. (eds.), Zajatci hvězd a snů. Katolická moderna a její časopis Nový život (1896–1907), Praha 2000.
Musilová H. (ed.), Joža Uprka (1861–1940). Evropan slováckého venkova (katalog výstavy, Národní galerie), Praha,
Navrátilová H., Míšek, R., Egyptian revival in Bohemia 1850–1920. Orientalism and egyptomania in Czech lands, Praha 2003.
Říhová V., Pražská mozaikářská dílna Viktora Foerstera, “Staletá Praha” 33, 2017, č. 1, pp. 31 –59. DOI: https://doi.org/10.56112/sp.2017.1.02
Říhová V., Křenková Z., Klazar J., Mozaika pro kostel Panny Marie Růžencové v Českých Budějovicích. Ke spolupráci Viktora Foerstera, Pantaleona Majora a Desideria Lenze, in: Památky jižních Čech 8, 2017, č. 1, pp. 135–149.
Siebenmorgen H., Die Anfänge der “Beuroner Kunstschule”, Peter Lenz und Jakob Wüger 1850–1875, Sigmaringen 1983.
Steinle Ch., Hollein M., Religion Macht Kunst. Die Nazarener (exhibition catalogue, Schirn Kunsthalle Frankfurt a/M), Köln 2005.
Suhr N., Kirchberger N. (eds.), Die Nazarener – Vom Tiber an den Rhein. Drei Malerschulen des 19. Jahrhunderts, Regensburg 2012.
Urban O. M., Vojtěch D., Merhaut L., In morbid colours. Art and the idea of decadence in the Bohemian lands 1880–1914, Praha 2006.
Wagner V. (ed.), Avantgradist und Malermönch. Peter Lenz und die Beuroner Kunstschule (exhibition catalogue, Städtisches Museum + Galerie Engen), Engen 2007.
Wagner W., Die Geschichte der Akademie der bildenden Künste in Wien, Wien 1967.
Wittlich P., Česká secese, 3rd edition, Praha 2020.
![Kim Kich’ang, Powracający syn marnotrawny, 1952–1953, kolor na jedwabiu, 63,5x76 cm, Kolekcja Soˇulmisulgwan [Muzeum Sztuki w Seulu]](https://journals.ur.edu.pl/public/journals/14/cover_issue_611_pl_PL.jpg)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleš Filip
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Zgodnie z polityką Open Access autorzy zachowują pełnię praw autorskich do swoich artykułów – bez ograniczeń.
Autorzy mogą deponować swoje artykuły w wybranym przez siebie repozytorium.
