Źródła art déco w twórczości graficznej Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej na przykładzie cyklu „Męka Pańska” (1926–1928)
DOI:
https://doi.org/10.15584/setde.2025.18.3Słowa kluczowe:
Bogna Krasnodębska-Gardowska, Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie, art déco, sztuka ludowa, styl narodowy, wystawa sztuki religijnejAbstrakt
W 1926 roku Bogna Krasnodębska-Gardowska, warszawska graficzka, współzałożycielka Stowarzyszenia Polskich Artystów
Grafików „Ryt”, przystąpiła do pracy nad stworzeniem cyklu „Męka Pańska” w technice drzeworytu. Wysiłek trzyletniej pracy
zaprezentowała na drugiej wystawie ugrupowania w 1929 roku, zwracając uwagę krytyków, którzy uznali serię 14 prac za
największe wydarzenie wystawy. Wyraźne nawiązanie do sztuki ludowej poprzez typ postaci i jej strój a także uproszczenia,
płaskość kształtów wypełnionych dekoracyjnym, syntetycznym ornamentem wpisały twórczość artystki do folklorystycznego
nurtu polskiego art déco. Był on powiązany z dążeniem do stworzenia nowego stylu narodowego inspirowanego sztuką
rodzimą, głównie ludową. Z takimi postulatami Krasnodębska-Gardowska spotkała się już jako uczennica Karola Tichego na Kursach dla Nauki Rysunków dla Nauczycieli w Warszawie (1918–1921), a później od 1923 roku jako studentka warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych w pracowni graficznej Władysława Skoczylasa. Drzeworyty z cyklu „Męka Pańska” zostały nagrodzone srebrnym medalem
na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929) i Międzynarodowej Wystawie Nowoczesnej Sztuki Religijnej w Padwie (1931–1932), gdzie zauważano odrębny, narodowy charakter tych prac. Eksponowany w zaaranżowanej kaplicy wokół ołtarza Jana Szczepkowskiego, wśród witraży Aleksandra Raka i Anieli Cukierówny oraz tkanin Spółdzielni Artystów Plastyków „Ład” doskonale wpisał się w najnowsze tendencje w sztuce. Jednocześnie podarowany przez artystkę do szesnastowiecznego, kościoła w Harklowej spełnił swoją religijną funkcję wśród ludu.
Downloads
Bibliografia
Archiwum TPSP w Krakowie [Archives of the Society of Friends of Fine Arts in Kraków], Życiorys Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej [Biography of Bogna Krasnodębska-Gardowska], [no inventory number] Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Zbiory Specjalne [Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, Special Collections], Album studentów SSP 1–300 [Student Album SSP 1–300], item 39.
Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, Special Collections [Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, Special Collections], inventory no. 1948/ I–II, Archiwum Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej [The Archive of Bogna Krasnodębska-Gardowska].
Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, Special Collections [Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, Special Collections], inventory no. 1948/I–II, Odpis dyplomu z dn. 13 X 1961 [A Copy of the Diploma of 13th October 1961].
X. Wystawa „Dziesięciu”. A. Bunsch, Jarosz-Gostwicki, T. Grott, Z. Henelt, T. Korotkiewicz, J. Książek, S. Orwicz, Z. Przebindowski, B. Serwin, T. Seweryn. Marcin Samlicki wystawa zbiorowa. Juliusz Makarewicz wystawa pośmiertna. Grafika religijna […], Kraków 1936.
Benton C., Benton T., Wood G., Art Deco 1910–1939, London 2003.
Brunhammer Y., Les Annes „25”. Art Déco. Bauhaus. Stijl. Esprit Nouveau, Paris 1966.
Cabanne P., Encyclopédie art déco, Paris 1986.
Catalogue Section Polonaise. Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industrieles Modernes, inrroduction by J. Warchałowski,
Paris 1925.
Chmielewska A., W służbie państwa, społeczeństwa, narodu. „Państwotwórczy” artyści plastycy w II Rzeczypospolitej, Warszawa 2006.
Cieślewski T. syn, Władysław Skoczylas, inicjator i twórca współczesnego drzeworytu w Polsce, Warszawa 1934.
Cieślewski T. syn, Z dziejów „Rytu”. W dziesiątą rocznicę pierwszej wystawy „Rytu”, “Plastyka” 1936, no. 1, pp. 149–181.
Crowley D., Art Deco in Central Europe. Poland, w: C. Benton, T. Benton, G. Wood, Art Deco 1910–1939, London 2003, pp. 197–198.
Czajkowski J., Sztuka stosowana, in: Wykłady inauguracyjne w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1923–1983, ed. J. Tarkowska, “Zeszyty Naukowe ASP w Warszawie” 1984, no. 2, pp. 1–11.
Czarnocka K., Półtora wieku grafiki polskiej, Warszawa 1962.
Czarski W., Grafika w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych 1926–1927, “Grafika Polska” 1926, fasc. 2, pp. 24–26.
Drexlerowa A.M., Olszewski A.K., Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851–2000, Warszawa 2005.
Gia M.B., L’Esposizione Internazionale d’Arte Sacra Cristiana Moderna di Padova nel 1931–32, “Il Santo. Rivista Francescana di Storia Dottrina Arte” 2012, no. 3, pp. 397–435.
Hillier B., Art Deco of the 20s and 30s, London–New York 1968.
Huml I., Twórczość Wojciecha Jastrzębowskiego, in: Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939, ed. J. Starzyński, Wrocław Warszawa–Kraków 1963, pp. 65–110.
Huml I., Polish Art Déco. The Style of Regained Independence (the 1920’s), in: The Art of the 1920’s in Poland, Bohemia, Slovakia and Hungary, “Niedzica Seminars”, vol. 6, Cracow 1991, pp. 11–20.
Husarski W., Warszawska Szkoła Sztuk Pięknych. Wystawa doroczna prac uczniów, “Tygodnik Ilustrowany” 1924, no. 31, pp. 509–510.
Husarski W., Wystawa Sztuki Religijnej w Padwie, “Sztuki Piękne” 1931, no. 12, pp. 452–459.
Jankowska-Orynżyna J., O żywą sztukę kościelną, “Kobieta Współczesna” 1930, no. 7, pp. 3–4.
Jastrzębowski W., Geneza, program i wyniki działalności Warsztatów Krakowskich i Ładu, in: Wojciech Jastrzębowski 1884–1963, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971, pp. 89–104.
Kania J., Dziedzictwo Świętego Projektusa. Program Kompozycji Brył i Płaszczyzn Wojciecha Jastrzębowskiego, w: Sztuka wszędzie! Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1944, eds. J. Gola, M. Sitkowska, A. Szewczyk, Warszawa 2012, pp. 178–189.
Katalog wystawy sztuki religijnej i kościelnej w Częstochowie, maj–wrzesień 1934, Warszawa 1934.
Katalog wystawy sztuki ludowej, Instytut Propagandy Sztuki, Kamienica Baryczków, wrzesień–listopad 1930, Warszawa 1930.
Korduba P., Ludowość na sprzedaż, Warszawa 2013.
Kossowska I., „Realizm szlachetny”. Polska szkoła malowania, in: Artystyczna rekonkwista. Sztuka w międzywojennej Polsce i Europie, Toruń 2017, pp. 346–390.
Krasnodębska-Gardowska B., Nasz profesor, “Świat” 1934, no. 16, p. 7.
Kronika, “Grafika”, 1932, fasc. 4, p. 57.
Kronika artystyczna. Wystawa sztuki dekoracyjnej w Paryżu, “Sztuki Piękne” 1924/1925, no. 7 p. 342.
Kuhn A., Die polnische Kunst von 1800 bis zur Geghenwart, Berlin 1930.
Kulpińska K., Graficzne art déco, in: Matryce, odbitki – ślady kobiet. Polskie graficzki i ich twórczość w dwudziestoleciu międzywojennym, Toruń 2017, p. 391–532.
Kulpińska K., Polska grafika artystyczna dwudziestolecia międzywojennego. Spór o miejsce wśród sztuk plastycznych w ówczesnej teorii i krytyce, w: Metodologia, metoda i terminologia grafiki i rysunku. Teoria i praktyka, ed. J. Talbierska, Warszawa 2014, pp. 51–64.
Luba I., Duch romantyzmu i modernizacja. Sztuka oficjalna Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2012.
Młodzianowski C., Udział Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego na wystawie paryskiej, “Sztuka w Rzemiośle” 1925, no. 10, pp. 8–10.
Mościcka I., Art déco w motywach baśniowych i religijnych warszawskich graficzek, in: Polskie art déco. Materiały siódmej sesji naukowej „Polskie art déco. Malarstwo i grafika” pod przewodnictwem prof. Anny Sieradzkiej, prof. Andrzeja K. Olszewskiego i dr Anny Kostrzyńskiej-Miłosz w Muzeum Mazowieckim w Płocku 23–24 października 2017 roku, Płock 2017, pp. 139–147.
Nowy początek. Modernizm w II RP, katalog wystawy [exhibition catalogue], Muzeum Narodowe w Krakowie, 29 VII 2022–26 III 2023, eds. P. Juszkiewicz, A. Szczerski, Kraków 2023.
Olszewski A.K., Dzieje sztuki polskiej 1890–1980 w zarysie, Warszawa 1988.
Olszewski A.K, Art Deco. Towards the Definition and Chronology of the Style, “Polish Art Studies” 1992, vol. 14, pp. 73–90.
Pietrzak A., Mistrzyni współczesnego drzeworytu Bogna Krasnodębska-Gardowska, Warszawa 1999.
Pięć wieków drukarstwa polskiego. Wybór książek i innych wytworów drukarskich od wieku XV do XX wystawionej w Kamienicy Baryczków roku 1922, Warszawa 1922.
Piwocki K., Historia Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, Warszawa 2004.
Piwocki K., Wojciech Jastrzębowski (działacz i pedagog), in: idem Wojciech Jastrzębowski 1884–1963, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971, pp. 25–66.
Podhorska-Okołów S., Z wystaw, “Bluszcz” 1929, no. 18, pp. 14–15.
Podoski W., Uwagi o współczesnym drzeworycie, “Plastyka” 1930, no. 1, pp. 10–20.
Polska sztuka kościelna XVIII, XIX i XX w. Malarstwo, rzeźba, grafika, katalog wystawy, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 1932.
Puciata-Pawłowska J., Bogna Krasnodębska-Gardowska, “Tygodnik Kobiety” 1935, no. 4, pp. 8.
Pruszkowski T., O wielką popularną sztukę, “Wiadomości Literackie” 1934, no. 4, p. 4.
Rząd zakupił wystawę sztuki ludowej, „Dziennik Poznański” 1929, no. 233, p. 4.
Samotyhowa N., Bogna Krasnodębska-Gardowska. Wizerunek artystki, “Praca Obywatelska” 1934, no. 18, p. 15.
Siedlecki F., Drzeworyty Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej, in: idem Fragmenty, Warszawa 1934, pp. 181–184.
Sieradzka A., Art déco w Polsce i w Europie, Warszawa 1996.
Sieradzka A., Nie tylko Stryjeńska. Udział kobiet-artystek w tworzeniu stylu Art Déco w Polsce, in: Kobieta i kultura. Kobiety wśród twórców kultury intelektualnej i artystycznej w dobie rozbiorów i w niepodległym państwie polskim, zbiór studiów, vol. 4, eds. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1996, 203–210.
Sieradzka A., Art déco w Polsce. Definicja i stan badań, w: Polskie art déco. Materiały sesji naukowej pod przewodnictwem prof. Ireny Huml i prof. Anny Sieradzkiej w Muzeum Mazowieckim w Płocku 22 maja 2006 roku, Płock 2007.
Sitkowska M., Władysław Skoczylas (1883–1934), Warszawa 2015.
Skoczylas W., Drzeworyt, jego istota i historja, “Grafika Polska” 1928, no. 4, pp. 20–25.
Skoczylas W., Drzeworyt ludowy w Polsce, Warszawa 1933.
Skoczylas W., Grafika, sztuka demokracji, in: Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce, ed. J. Starzyński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966, pp. 181–191.
Skoczylas W., O Ministerstwo Sztuki, “Zeszyty Naukowe Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie” 1984, no. 4, pp. 38–43.
Skoczylas W., O zadaniach Szkoły Sztuk Pięknych, “Zeszyty Naukowe Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie” 1984, no. 4, pp. 78–81.
Skoczylas W., Sztuka a państwo, “Zeszyty Naukowe Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie” 1984, no. 4, pp. 27–32.
Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szerzenia Sztuki Polskiej Pośród Obcych za rok 1926/1927, Warszawa 1928.
Stokowski J., W pracowni Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej, “ABC”, dodatek niedzielny [Sunday supplement], 1937, no. 347A, p. 5.
Szarek M., Tematyka religijna w malarstwie pruszkowiaków, czyli artystów z kręgu Tadeusza Pruszkowskiego. Tradycja i nowoczesność, “Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej” 2023, no. 16, pp. 25–63. DOI: https://doi.org/10.15584/setde.2023.16.3
Szczutowski S., Wystawy Leona Wyczółkowskiego i Władysława Skoczylasa w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, “Przegląd Warszawski” 1922, no. 4, pp. 137–144.
Treter M., Dział Sztuki na P.W.K. w Poznaniu i dziesięciolecie sztuki polskiej 1918–1928, “Sztuki Piękne” 1929, no. 8–9, pp. 281–348.
Treter M., Polska sztuka dekoracyjna. Z powodu książki Jerzego Warchałowskiego, „Warszawianka” 1928, no. 98, p. 5.
Treter M., Zbiory Państwowe w Zamku Królewskim w Warszawie. Doba St. Augusta a czasy dzisiejsze, Warszawa 1924.
Wallis M., Pierwsza wystawa drzeworytów Stowarzyszenia Artystów Grafików „Ryt”, “Robotnik” 1929, no. 158, p. 2.
Warchałowski J., Polska sztuka dekoracyjna, Warszawa 1928.
Warchałowski J., Wycinanka, “Przegląd Warszawski” 1924, no. 28, p. 75.
Warchałowski J., Wycinanki, “Wisła” 1902, vol. 16, fasc. 4, pp. 477–482.
Wasilewska D., Mieczysław Treter. Estetyk, krytyk sztuki oraz „szara eminencja” międzywojennego życia artystycznego w Polsce, Kraków 2019.
Wł. Skoczylas o zadaniach Szkoły Sztuk Pięknych. Przemówienie wygłoszone w dniu 15. b. m. na uroczystości wręczenia godła uczniom Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, “Gazeta Polska” 1929, no. 50, p. 3.
Włodarczyk W., Koncepcja sztuki narodowej Władysława Skoczylasa, in: Władysław Skoczylas. Sztuka – szkoła – państwo, “Zeszyty Naukowe ASP w Warszawie” 1984, no. 4, pp. 7–20.
Wycinanki ludu polskiego łowickie i kurpiowskie. XIV tablic wielobarwnych według oryginałów ze zbiorów To-warzystwa Polska Sztuka Stosowana, Kraków [1924].
Wystawa Polskiej Sztuki Religijnej na Śląsku staraniem Związku Artystów Śląskich, katalog tymczasowy [temporary catalogue], Katowice 1931.
Wystawa sztuki religijnej grupy artystów wielkopolskich „Plastyka”, katalog wystawy [exhibition catalogue], Poznań 1934.
T. Marinetti, Manifesto dell’arte sacra futurista, Gazzetta del Popolo, June 23, 1931, https://www.italianfuturism.org/manifestos/manifesto-dellarte-sacra-futurista/ (accessed 22nd February 2025).
![Kim Kich’ang, Powracający syn marnotrawny, 1952–1953, kolor na jedwabiu, 63,5x76 cm, Kolekcja Soˇulmisulgwan [Muzeum Sztuki w Seulu]](https://journals.ur.edu.pl/public/journals/14/cover_issue_611_pl_PL.jpg)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Beata Pacana
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Zgodnie z polityką Open Access autorzy zachowują pełnię praw autorskich do swoich artykułów – bez ograniczeń.
Autorzy mogą deponować swoje artykuły w wybranym przez siebie repozytorium.
