Kategoryzacja w dyskursie zaburzonym – nazwy własne a nazwy pospolite
DOI:
https://doi.org/10.15584/slowo.2022.13.18Słowa kluczowe:
nazwy własne, nazwy pospolite, afazja, kategoryzacja, słownik semantycznyAbstrakt
Cel badania: ocena możliwości dokonywania kategoryzacji semantycznej nazw pospolitych i nazw własnych przez osobę ze zdiagnozowaną afazją nominacyjną. Metoda: w badaniu wykorzystano podejście kliniczno-eksperymentalne. Wyniki poddano analizie jakościowej oraz ilościowej. Wyniki: wskazano najlepiej zachowane relacje semantyczne, określono zjawiska świadczące o jakości dostępu do słownika mentalnego, wyszczególniono objawy degradacji słownika semantycznego, ustalono, na którym etapie przetwarzania dochodzi do zaburzeń. Ocena ilościowa obejmowała procentowy opis uzyskanych wyników. Wnioski: obserwowano ogólnie lepszą umiejętność badanej w identyfikacji kategorialnej nazw własnych aniżeli nazw pospolitych. Wiązać to zapewne można ze wspomnianą specyfiką nazw własnych, powiązaną z ich entropią informacyjną. Można mówić o kilku przyczynach obserwowanych dysfunkcji. Najistotniejszy wydaje się deficyt językowy przejawiający się zaburzeniami dostępu do słownika semantycznego, dysfunkcjami w zakresie operacji metajęzykowych w obrębie sieci semantycznych, trudnościami z aktualizacją słów i w pewnym zakresie zubożeniem zasobów leksykonu mentalnego. Wyniki testu z pewnością należy rozpatrywać także w kontekście dysfunkcji w obszarze poznawczym.
Downloads
Bibliografia
Ambrosius, W., Mejnartowicz, J.P., Kozubski, W. 2003. Strukturalne podstawy afazji w świetle czynnościowych metod neuroobrazowania. Udar Mózgu, 5, 2, 25–30.
Balota, D.A., Chumbley, J.I. 1984. Are lexical decision a good measure of lexical access? The role of word frequency in the neglected decision stage. Journal of Experimental, 10, 340–357.
Berko Gleason, J., Bernstein Ratner, N. 2005. Psycholingwistyka, Gdańsk.
Cohen, G. 1990. Why i sit difficult to put names to faces? British Journal of Psychology, 81, 287–297.
Domagała, A. 2019. Rozpad sprawności leksykalnych u pacjenta z otępieniem umiarkowanym w chorobie Alzheimera, Logopaedica Lodziensia, 3, 45–61.
Folstein, M.F., Folstein, S.E., Fanjiang, G. 1975. Mini Mental State Examination. Polska normalizacja. Warszawa.
Gliwa, R. 2019. Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera. Polonica, 39, 45–70.
Gliwa, R. 2021. Test fluencji słownej semantycznej w logopedycznej diagnozie otępienia alzheimerowskiego – wybrane aspekty. Logopaedica Lodziensia, 5, 35–57.
Gontijo, P.F.D., Rayman, J., Zhang, S., Zaidel, E. 2002. How brand names are special: brands, words, and hemispheres. Brain and Language, 82(3), 328–329.
Grossman, M., Robinson, K., Bernhardt, N., Koenig, Ph. 2001. A rule-based categorization deficit in Alzheimer’s Disease? Brain and Cognition, 45, 265–276.
Grzegorczykowa, R. 1988. Władanie językiem a wiedza o świecie. W: J. Bartmiński (red.). Konotacja. Lublin.
Grzegorczykowa, R. 1996. Filozoficzne aspekty kategoryzacji. W: R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska (red.). Językowa kategoryzacja świata. Lublin.
Grzelakowa, E. 2001/2002. O sposobach kategoryzowania w regionalnych odmianach języka polskiego. Prace Wydziału I – Językoznawstwa, Nauki o Literaturze i Filozofii, 101, 197–204.
Jackendoff, R. 1983. Semantics and cognition. London.
Jodzio, K. 2006. Neuropoznawcze korelaty spadku fluencji słownej po udarze prawej półkuli mózgu. Studia Psychologiczne, 44, 2, 5–18.
Jodzio, K. 2008. Neuropsychologia intencjonalnego działania. Koncepcje funkcji wykonawczych. Warszawa.
Jodzio, K., Nyka, W.M. 2008. Zaburzenia językowe oraz mowy w praktyce ogólnolekarskiej. Forum Medycyny Rodzinnej, 2(1), 14–22.
Kertesz, A. 2010, Anomia. W: H.A. Whitaker (red.). Concise Encyclopedia of Brain and Language. Amsterdam–Tokyo.
Kielar-Turska, M., Byczewska-Konieczny, K. 2014. Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym. W: S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray (red.). Biomedyczne podstawy logopedii (s. 429–441). Gdańsk.
Kurcz, I., Okuniewska, H. 2018. Język jako przedmiot badań psychologicznych. Warszawa.
Lakoff, G. 1987. Women, fire and dangerosus things. Chicago.
Lakoff, G., Jonson M. 1988. Metafory w naszym życiu. Warszawa.
Łozowski P. 1994. Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej. W: H. Kardela (red.). Podstawy gramatyki kognitywnej (s. 243–254). Warszawa.
Łuria, A.R. 1976. Podstawy neuropsychologii. Warszawa.
Maćkiewicz, J. 1999. Kategoryzacja a językowy obraz świata. Lublin.
Maruszewski, M. 1966. Afazja. Zagadnienia teorii i terapii. Warszawa.
McWeeny, K.H., Young, A.W., Hay, D.C., Ellis, A.W. 1987. Putting names to faces, British Journal of Psychology, 78(2), 143–149.
Medin, D.L., Lynch, E.B., Solomon, K.O. 2000. Are there kinds of concepts?, Annual Review of Psychology, 51, 121–147.
Nowakowska-Kempna, I., Barakomska, M. 2010. Postępowanie terapeutyczne w pracy z pacjentem z afazją motoryczno-amnestyczną. W: I. Nowakowska-Kempna, D. Pluta-Wojciechowska (red.). Studia z neurologopedii (s. 207–221). Kraków.
Olszewski, H. 2008. Otępienie czołowo-skroniowe. Ujęcie neuropsychologiczne. Kraków.
Panasiuk, J. 2013. Afazja a interakcja. Tekst – metatekst – kontekst. Lublin.
Panasiuk, J. 2019. Język a komunikacja w afazji. Lublin.
Pąchalska, M. 1999. Afazjologia. Warszawa.
Pąchalska, M. 2007. Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu. Warszawa.
Pąchalska, M., MacQueen, B.D. 1998. Bostoński Test Nazywania, Boston Naming Test (BNT). Autoryzowana wersja polska. Kraków.
Ponichtera-Kasprzykowska, M., Sobów, T. 2014. Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji słownej na świecie. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14(3), 178–187.
Rakinson, D.H., Oakes, L.M. 2003. Early Category and Concept Development. New York.
Rende, B., Ramsberger, G., Miyake, A. 2002. Commonalities and differences in the working memory components underlying letter and category fluency task: A dual task investigation. Neuropsychology, 16(3), 309–321.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. 2016. Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej. Poznań.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. 2018. Wiek a nazywanie. Procesy wyszukiwania słów w starszym wieku. W: W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Brey (red.). Gerontologopedia (s. 241–269). Gdańsk.
Rzepa, T. 1985. Język jako narzędzie procesu kategoryzacji. Studia Philosophiae Christianae, 21/2, 169–175.
Semeza, C. 2009. Neuropsychology of proper names. Mind & Language, 24(4), 347–349.
Sitek, E.J., Barczak, A., Senderecka, M. 2017. Zastosowanie jakościowej analizy profilu wykonania skali ACE-III w diagnostyce różnicowej chorób otępiennych. Aktualności Neurologiczne, 17(1), 34–41.
Szczepańska-Gieracha, J., Greń, G., Morga, P. 2014. Zaburzenia językowe w chorobie Alzheimera. Gerontologia Współczesna, 2, 2, 73–75.
Szepietowska, E.M. 2000. Badanie neuropsychologiczne. Procedura i ocena. Lublin.
Szepietowska, E.M., Gawda, B. 2011. Ścieżkami fluencji werbalnej. Lublin.
Szepietowska, E. M., Hasiec, T., Jańczyk-Mikoś, A. 2012. Fluencja słowna i niewerbalna w różnych stadiach i formach choroby Parkinsona. Psychogeriatria Polska, 9(4), 137–148.
Szepietowska, E.M., Lipian, J. 2012. Fluencja słowna neutralna i afektywna u chorych z uszkodzeniem prawej, lewej lub obu półkul mózgu. Psychiatria Polska, XLVI, 4, 539–551.
Tabakowska, E. 1995. Nauka dla wszystkich. Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego. Kraków.
Tabakowska, E. 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków.
Taylor, J.R. 2001. Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językowej. Kraków.
Taylor, J.R. 2007. Gramatyka kognitywna. Kraków.
Tokarski, R. 1988. Konotacje jako składnik treści słowa. W: J. Bartmiński (red.). Konotacja. Lublin.
Wierzbicka, A. 1999. Język – umysł – kultura. Warszawa.
Woźniak, J. 2000. Kategoryzacja. Warszawa.
Zawadzka, E. 2013. Świat w obrazach u osób po udarze mózgu. Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Słowo. Studia językoznawcze
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
