Dlaczego słowo Murzyn jest dziś obraźliwe? Rozważania historyka języka

Anna Paluszak-Bronka

doi:10.15584/slowo.2022.13.32

Autor

Anna Paluszak-Bronka Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy https://orcid.org/0000-0001-6494-8931

DOI:

https://doi.org/10.15584/slowo.2022.13.32

Słowa kluczowe:

Murzyn, znaczenie słowa, określenie / słowo obraźliwe, historia języka

Abstrakt

W artykule omówiono rozwój słowa Murzyn od czasów najdawniejszych po współczesne po to, by uargumentować tezę, że wyraz ten, obarczony złymi konotacjami już w średniowieczu, poniża i obraża. Świadczą o tym już jego dziewiętnastowieczne użycia w znaczeniu ‘niewolnik, sługa’. Obecnie dla wielu, głównie młodych ludzi, straciło ono swoje pierwotne znaczenie i jako synonim wyrazów: bambo, bambus, asfalt, syfiarz, brudas, złodziej, gangster, niewolnik, prostak kojarzy się z zacofaniem, prymitywizmem, zezwierzęceniem, bandytyzmem. Używane jako obraźliwe nazwanie, służące deprecjacji, jest narzędziem agresji werbalnej.

Downloads

Bibliografia

Bańkowski, A. (2000). Etymologiczny słownik języka polskiego (T. 1–2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Boryś, W. (2008). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Brojer, W. (2003). Diabeł w wyobraźni średniowiecznej. Trzynastowieczne exempla kaznodziejskie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Brückner, A. (2000). Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: PWN Wiedza Powszechna.

Doroszewski, W. (red.). (1958–1969). Słownik języka polskiego (T. 1–11). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. http://doroszewski.pwn.pl.

Dubisz, S. (red.). (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego (T. 1–4). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dunaj, B. (red.). (2005). Nowy słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo WILGA.

Dzierżanowski, M. (2018). „Murzynek” - czarnoskóry polski generał. https://kurierhistoryczny.pl/artykul/murzynek-czarnoskory-polski-general,348

Janicki, K. (2008). Diabeł jako Murzyn. Średniowieczne korzenie rasizmu. https://histmag.org/Diabel-jako-Murzyn.-Sredniowieczne-korzenie-rasizmu-1734.

Jougan, A. (2013). Słownik kościelny łacińsko-polski. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia.

Karwat, M. (2006). O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Karłowicz, J., Kryński, A., Niedźwiecki, W. (1900–1927). Słownik języka polskiego (T. 1–8). Warszawa: Nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.

Kleszczowa, K. (red.). (1996). Słowotwórstwa języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kopaliński, W. (1990). Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Linde, S. B. (1807–1814). Słownik języka polskiego (T. 1–6). Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów.

Łaziński, M. (2007). „Murzyn” zrobił swoje. Czy „Murzyn” może odejść? Historia i przyszłość słowa „Murzyn” w polszczyźnie. Poradnik Językowy, z. 4, 47–56.

Łaziński, M. (2014). Jeszcze o słowie „Murzyn” i stereotypach. Po lekturze artykułu Margaret Ohii: Mechanizmy dyskryminacji rasowej w systemie języka polskiego. Przegląd Humanistyczny, LVIII, 5 (446), 127–141.

Mayenowa, M. T. (red.). (1966–). Słownik polszczyzny XVI wieku (T. 1–). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Mickiewicz, A. (1992). Pan Tadeusz. Warszawa: Czytelnik.

Ohia-Nowak, M. (2020). Słowo „Murzyn” jako perlokucyjny akt mowy. Przegląd Kulturoznawczy, nr 3 (45), 195–212.

Ożóg, K. (1981). O współczesnych polskich wyrazach obraźliwych. Język Polski LXI, z. 1–2, 179–187.

Rojszczak-Robińska, D. (2011). Gdy wiedzie nas tekst, a bohater prowadzi za rękę ... O wadach i zaletach pewnego postępowania z materiałem średniowiecznym. W: B. Dunaj i M. Rak (red.), Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy (s. 43–52). Kraków: Księgarnia Akademicka.

Sasińska-Klas, T. (2019). Mowa pogardy / mowa nienawiści – ku czemu zmierza. W: A. Kasińska-Metryka, R. Dudała, T. Gajewski (red.), Słowa jak kamienie. Mowa nienawiści. Kłamstwo.

Agresja w sieci. Kompendium wiedzy o języku w życiu publicznym (s. 129–143). Kraków–Nowy Targ: Wydawnictwo ToC.

Skorupka, S. (1996). Słownik frazeologiczny języka polskiego (T. 1–2). Warszawa: Wiedza Powszechna.

Szymczak, M. (red.), 1988, Słownik języka polskiego (T. 1–3). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Urbańczyk, S. (red.), 1953–2002, Słownik staropolski (T. 1–11). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Włodkowska-Bagan, A. (2019). O kozach, szatanach i niewiernych psach, czyli mowa nienawiści w przestrzeni międzynarodowej. W: A. Kasińska-Metryka, R. Dudała, T. Gajewski (red.), Słowa jak kamienie. Mowa nienawiści. Kłamstwo. Agresja w sieci. Kompendium wiedzy o języku w życiu publicznym (s. 144–166.). Kraków-Nowy Targ: Wydawnictwo ToC.

Wojas, J. (2020). Czy „Murzynek Bambo” jest wierszem rasistowskim? https://kurierhistoryczny.pl/artykul/czy-murzynek-bambo-jest-wierszem-rasistowskim,638.

Zarębski, R. (2020). Nazwy czarnoskórych mieszkańców Afryki w dawnych przekładach Nowego Testamentu. Poradnik Językowy, z. 1, 79–91.

Żmigrodzki, P. (red.). (2007–). Wielki słownik języka polskiego Wielki słownik języka polskiego. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN. https://wsjp.pl.

https://www.wykop.pl/link/3672357/skad-wzieli-sie-murzyni-w-ameryce-chlopaki-nie-placza

https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id.=1892

https://sjp.pwn.pl/

https://pl.wikiquote.org/wiki/Kochaj_albo_rzu%C4%87/

https://www.miejski.pl/slowo-Nigger/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nigger/