JAK UNIKNĄĆ SKAZANIA W RZYMSKIM PROCESIE KARNYM? – KILKA PORAD PRAKTYCZNYCH

Abstrakt

Tekst opiera się na analizie tekstów źródłowych i literatury przedmiotu związanych z pytaniem, w jaki sposób w republikańskim Rzymie przestępca usiłował uniknąć kary przewidzianej za popełniony przez niego czyn. Artykuł dotyczy przede wszystkim tzw. praktyki squalor. Jej celem było przekonanie trybunału karnego o niewinności oskarżonego. Zgodnie z tradycją oskarżony pojawiał się na procesie w ciemnych, niejednokrotnie obdartych szatach, nieuczesany, nieogolony, jakby w żałobie. Miało to świadczyć o tym, że oskarżenie było niesłuszne i krzywdzące. Praktyka ta pokazana jest na przykładzie trzech procesów: Publiusza Korneliusza Scypiona, Rutiliusa Rufusa i Tytusa Anniusza Milona. Przebieg tych procesów różniło wiele: zarówno treść oskarżenia, wina oskarżonego, jego chęć postępowania w zgodzie z przyjętą tradycją, nastawienie doń społeczeństwa rzymskiego, jak i skutki niezastosowania squalor. W każdym z tych przypadków jednak oskarżony rezygnował z przywdziania szat żałobnych na czas procesu, co miało być demonstracją jego stosunku do postawionych mu zarzutów.