“A House for the Dead” or a Cremation Pyre? The Interpretation of Grave No. 10 Discovered in the Globular Amphora Culture Cemetery in Sadowie in the Sandomierz Upland
DOI:
https://doi.org/10.15584/anarres.2024.19.4Keywords:
Globular Amphora Culture, Sandomierz Upland, funeral practices, “a house for the dead”, cremation pyreAbstract
The subject of this study is grave no. 10 of the Globular Amphora Culture discovered in cemetery no. 23 in Sadowie near Opatów, in the Sandomierz Upland. Based on observations made during fieldwork as well as analyses of documentation, it was determined that the feature had two stages of use. The first was as an above-ground structure like a house for the dead, in which human corpses were placed for skeletonization. The second one concerned rites during which a cremation pyre was erected and human remains and grave goods were cremated. So far, there are only a few analogies for the aforementioned feature from close-range cultural circles which developed in a similar time horizon (including the Havelian culture, the circle of the Corded Ware Culture).
References
Aldeias V., Dibble H. L., Sandgathe D., Goldberg P. and McPherron S. J. P. 2016. How heat alters underlying deposits and implications for archaeological fire features. A controlled experiment. Journal of Archaeological Science 67, 64–79.
Balcer B. 2012. Budownictwo mieszkalne i gospodarcze w neolicie ziem Polski. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Barrett J. C. 1988. The living, the dead and the ancestors. Neolithic and Early Bronze Age mortuary practices. In J. C. Barrett and I. A. Kinnes (eds.), The Archaeology of Context in the Neolithic and Bronze Age. Recent Trends. Sheffield: Department of Archaeology and Prehistory, University of Sheffield, 30–41.
Becker M., Döhle H.-J., Hellmund M., Leineweber R. and Schafberg R. 2005. Nach dem großen Brand – Verbrennung auf dem Scheiterhaufen – ein interdisziplinärer Ansatz. Bericht der Römisch–Germanischen Kommission 86, 63–195.
Behm-Blancke G. 1953/1954. Die schnurkeramische Totenhütte Thüringens, ihre Beziehungen zum Grabbau verwandter Kulturen und zum neolithischen Wohnbau. Alt-Thüringen 1, 63–83.
Beier H.-J. 1988. Die Kugelamphorenkultur im Mittelelbe- Saale-Gebiet und in der Altmark (= Veröffentlichungen des Landesmuseums für Vorgeschichte Halle 41). Berlin: Deutscher Verlag der Wissenschaften.
Beran J., Hensel N. and Richter F. 2016. Ein Brand- und Körpergräberfeld der Kugelamphorenkultur am Alten Markt in Potsdam. In J. Beran, R. Einicke, V. Schimpff, K. Wagner and T. Weber (eds.), Lehren – Sammeln – Publizieren. Hans-Jürgen Beier gewidmet. Leipzig: Leipziger Universitätsverlag, 207–230.
Bronk Ramsey C. 2021. OxCal v. 4.4.4. Oxford (https://c14.arch.ox.ac.uk, access: 12.09.2023).
Canti M. and Linford N. 2000. The effects of fire on archaeological soils and sediments: temperature and colour relationships. Proceedings of the Prehistoric Society 66, 385–395.
Černâǔski M. M. 1972. Mogìlʹnìk na Rosì. Pomnìkì gìstoryì ì kulʹtury Belarusì 4, 30–33.
Černâvskij M. M. 1972. Novye nahodki kulʹtury šarovidnyh amfor v Zapadnoj Belorussii. In XV Naukova konferencìâ Ìnstitutu arheologìï. Tèzi plenarnih ì sekcìjnih dopovìdej. Odesa: Nauka, 141–143.
Charniauski M. 1996. Materials of the Globular Amphora Culture in Belarus. In A. Kośko (ed.), Eastern Exodus of the Globular Amphora People: 2950–2350 BC (= Baltic-Pontic Studies 4). Poznań: Adam Mickiewicz University, Eastern Institute, Institute of Prehistory, 87–97.
Czerska B. 1963. Sprawozdanie z badań archeologicznych w Kurzątkowicach w pow. Oława w 1963 roku. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 6, 16–17.
Czopek S., Machnik J., Pasterkiewicz W., Pawliw D. and Petehyrycz W. 2016. Wielokulturowe stanowiska archeologiczne w Bykowie koło Drohobycza. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Davies D. J. and Mates L. H. (eds.) 2006. Encyclopedia of Cremation. Aldershot: Ashgate Publishing.
Dobeš M. 1997/1998. Gräber der Kugelamphorenkultur in Nordwestböhmen. In J. Lichardus and F. Stein (eds.), Saarbrücker Studien und Materialien zur Altertumskunde 6/7. Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH, 133–179.
Dowgiałło W. D. 1974. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski. Arkusz Opatów (854) 1:50 000 (z 2 tab. I 5 tabl.). Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne.
Dzierżykray-Rogalski T. 1947. Szczątki kostne z grobu kultury amfor kulistych w Stoku w powiecie puławskim. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska 2, 245–253.
Feustel R. 1972. Die Walternienburg/Bernburger Totenhütte von Schönstedt im Thüringer Becken. Alt-Thüringen 12, 31–58.
Feustel R. and Ullrich H. 1965. Totenhütten der neolithischen Walternienburger Gruppe. Alt-Thüringen 7, 105–202.
Fischer U. 1956. Die Gräber der Steinzeit im Saalegebiet. Studien über neolithische und frühbronzezeitliche Grabund Bestattungsformen in Sachsen-Thüringen. Berlin: De Gruyter.
Florek M. and Witkowska B. 2021. Absolute chronology of settlement remains of the Globular Amphora culture in the Sandomierz Upland (Site Gałkowice-Ocin, Mierzanowice, Złota-Nad Wawrem). In M. Szmyt (ed.), Globular Amphora Culture, Central and Eastern Groups: insight into new chronometric and taxonomic data (= Baltic-Pontic Studies 25). Poznań: Adam Mickiewicz University, Faculty of Archaeology, 159–188.
Fülöp K. 2018. Why is it so rare and random to find pyre sites? Two cremation experiments to understand the characteristics of pyre sites and their investigational possibilities. Dissertationes Archaeologicae ex Instituto Archaeologico Universitatis de Rolando Eötvös nominatae 3(6), 287–311.
Geisler H. and Teske M. 1971. Ein Brandgrab der Kugelamphorenkultur aus Rehfeld, Kr. Kyritz. Ausgrabungen und Funde: Nachrichtenblatt für Vor- und Frühgeschichte 16(3), 128–131.
Graslund B. 1994. Prehistoric Soul Beliefs in Northern Europe. Proceedings of the Prehistoric Society 60, 15–26.
Grebe K. 1962. Gräber der Kugelamphorenkultur aus Ketzin, Kr. Nauen, und Brandenburg (Havel) Neuendorf. Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam 1, 16–35.
Haglund W. D. and Sorg M. H. 1997. Forensic Taphonomy. The Postmortem Fate of Human Remains. Boca Raton: CRC Press.
Hallgren F. 2008. Identitet i praktik. Lokala, regionala och överregionala sociala sammanhang inom nordlig trattbägarkultur (= Coast to Coast-Books 17). Uppsala: Department of Archaeology and ancient History, Uppsala University.
Hecht D. 2007. Das schnurkeramische Siedlungswesen im südlichen Mitteleuropa. Eine Studie zu einer vernachlässigten Fundgattung im Übergang vom Neolithikum zur Bronzezeit. Heidelberg (https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/volltextserver/7313/, access: 15.03.2023).
Hiatt B. 1969. Cremation in Aboriginal Australia. Mankind 7(2), 104–119.
Józefów B. 2008. Typologia obiektów kremacji w okresie rzymskim. Na przykładach wybranych z terenów prowincji rzymskich i Barbaricum. In J. Skowron and M. Olędzki (eds.), Kultura przeworska. Odkrycia – interpretacje – hipotezy, 2. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 211–242.
Juras A., Ehler E., Chyleński M., Pospieszny Ł., Spinek A., Malmström H., Krzewińska M., Szostek K., Pasterkiewicz W., Florek M., Wilk S., Mnich B., Kruk J., Szmyt M., Kozieł S., Götherström A., Jakobsson M. and Dabert M. 2021. Maternal genetic origin of the Late and Final Neolithic human populations from present-day Poland. American Journal of Physical Anthropology 176(2), 223–236 (https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ajpa.24372, access: 10.04.2023).
Kirsch E. 1975. Die Funde der Kugelamphorenkultur im Bezirk Cottbus. In J. Preuß (ed.), Symbolae Praehistoricae. Festschrift zum 60. Geburtstag von Friedrich Schlette. Berlin: Akademie Verlag, 133–152.
Kirsch E. 1993. Funde des Mittelneolithikums im Land Brandenburg (= Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 1). Potsdam: Verlag Brandenburgisches Landesmuseum für Ur- und Frühgeschichte.
Kirsch E. and Plate F. 1984. Zwei mittelneolithische Fundplätze bei Buchow-Karpzow, Kr. Nauen. Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam 18, 7–61.
Kjærum P. 1967. Mortuary Houses and Funeral Rites in Denmark. Antiquity 41(163), 190–196.
Koch J. K. 2014. Neolithische Kollektivgräber von Großeibstadt, Kr. Rhön-Grabfeld. In M. Wunderlich, J. K. Koch and P. Dieck (eds.), Denhoog – Großeibstadt – Rastorf. Studien zu neolithischen Gräbern und Häusern (= Frühe Monumentalität und soziale Differenzierung 5). Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH, 159–252.
Kokot S. 2021. Teoria spalania i pożaru – najnowsze badania i stare prawdy. In M. Szymczak (ed.), Pożary – kompendium wiedzy. Katowice: Elamed Media Group, 36–65.
Kośko A. 1989. Formy eksploatacji terenu stanowiska w epokach neolitu i brązu. In A. Cofta-Broniewska (ed.), Miejsce pradziejowych i średniowiecznych praktyk kultowych w Kruszy Zamkowej, województwo Bydgoszcz, stanowisko 13 (= Studia i Materiały do Dziejów Kujaw 3). Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 13–61.
Krzak Z. 1977. Cmentarzysko na „Gajowiźnie” pod względem archeologicznym. In J. Kowalczyk (ed.), Cmentarzysko kultury amfor kulistych w Złotej sandomierskiej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 9–82.
Küßner M. 2016. Das Kollektivgrab von Apfelstädt (Lkr. Gotha) und das Aufkommen von Totenhütten in Thüringen. In J. Beran, R. Einicke, V. Schimpff, K. Wagner and T. Weber (eds.), Lehren – Sammeln – Publizieren. Hans-Jürgen Beier gewidmet. Leipzig: Leipziger Universitätsverlag, 159–180.
Lanting J. N. and van der Waals J. D. 1976. Beaker culture relations in the Lower Rhine Basin. In J. N. Lanting and J. D. van der Waals (eds.), Glockenbecher Symposion Oberried 1974. Bussum, Haarlem: Fibula-Van Dishoeck, 1–80.
Larsson Å. M. 2003. Secondary Burial Practices in the Middle Neolithic. Causes and Consequences. Current Swedish Archaeology 11, 153–170.
Levicʹkij Ì. 1929. Pam`âtki megalìtičnoï kulʹturi na Volinì. Antropologìâ 2, 192—222.
Levicʹkij Ì. 1930. Domovina kìncâ neolìtičnoï dobi na pravoberežžì serednʹoï tečìï r. Slučì (c. Kolodâžne na Volinì). Zapiski Vseukraïnsʹkogo arheologìčnogo komìtetu 1, 159–178.
Lindström J. 2000. Ett dödshus från stridsyxetid (= Rapport 2000: 8). Stockholm: Stockholms läns museum.
Mackiewicz M., Pasterkiewicz W. and Myślecki B. 2016. Badania geomagnetyczne w obrębie późnoneolitycznego kompleksu sepulkralno-obrzędowego w Sadowiu. In M. Furmanek, T. Herbich and M. Mackiewicz (eds.), Metody geofizyczne w archeologii polskiej 2016. Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Fundacja Nauki Archaeologia Silesiae, 73–76.
Marshall A. 1998. Visualising burnt areas: patterns of magnetic susceptibility at Guiting Power 1 round barrow (Glos., UK). Archaeological Prospection 5, 159–177.
Marshall A. 2011. Experimental Archaeology, 1: Early Bronze Age Cremation Pyres, 2: Iron Age Grain Storage (= British Archaeological Reports. British Series 530). Oxford: Archaeopress.
Marszałek E. and Kusiak W. 2013. Wypał węgla drzewnego w Bieszczadach w przeszłości i obecnie. Roczniki Bieszczadzkie 21, 164–183.
Masset C. 1972. The megalithic tomb of La Chaussée-Tirancourt. Antiquity 46(184), 297–300.
McKinley J. I. 1993. Bone fragment size and weights of bone from modern British cremations and the implications for the interpretation of archaeological cremations. International Journal of Osteoarchaeology 3, 283–287.
McKinley J. I. 1997. Bronze Age “Barrows” and Funerary Rites and Rituals of Cremation. Proceedings of the Prehistoric Society 63, 129–145.
McKinley, J. I. 2013. Cremation: excavation, analysis and interpretation of material from cremation-related contexts. In L. Nilsson Stutz and S. Tarlow (eds.), Handbook on the archaeology of death and burial. Oxford: Oxford University Press, 147–171.
Meyer M. 1993. Pevestorf 19. Ein mehrperiodiger Fundplatz im Landkreis Lüchow-Dannenberg (= Veröffentlichungen der Urgeschichtlichen Sammlungen des Landesmuseums zu Hannover 41). Oldenburg: Isensee Verlag.
Miszkiewicz B. 1977. Analiza antropologiczna kości z „Gajowizny”. In J. Kowalczyk (ed.), Cmentarzysko kultury amfor kulistych w Złotej sandomierskiej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 133–153.
Müller D. W. 1976. Ein Urnengrab der Kugelamphorenkultur von Ködderitzsch, Kreis Apolda. Jahresschrift für Mitteldeutsche Vorgeschichte 60, 217–234.
Nosek S. 1967. Kultura amfor kulistych w Polsce. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. Nowak H. 1963. Ein neolithisches Brandgrab von Stemmern, Kr. Wanzleben. Ausgrabungen und Funde: Nachrichtenblatt für Vor- und Frühgeschichte 8, 28–31.
Oestigaard T. 2004. Death and Ambivalent Materiality – Human Flesh as Culture and Cosmology. In T. Oestergaard (ed.), Combining the Past and the Present. Archaeological Perspectives on Society. Oxford: Archaeolpress, 23–30.
Oestigaard T. 2005. Death and Life-giving Waters. Cremation, Caste and Cosmogony in Karmic Traditions (= British Archaeological Reports. International Series 1353). Oxford: Archaeopress.
Oestigaard T. 2013. Cremations in culture and cosmology. In L. Nilsson Stutz and S. Tarlow (eds.), Handbook on the archaeology of death and burial. Oxford: Oxford University Press, 497–509.
Pasterkiewicz W. 2017. Wyniki badań archeologicznych na cmentarzysku z późnego neolitu w Sadowiu koło Opatowa. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 38, 281–290.
Pasterkiewicz W. 2020. The first radiocarbon dates for the Globular Amphora culture cemetery in Sadowie in the Sandomierz Upland. Analecta Archaeologica Ressoviensia 15, 53–75. DOI: 10.15584/anarres.2020.15.5
Pasterkiewicz W. 2021. Sepulchral complexes of human burials and animal deposits, site 23, Sadowie, Opatów distrct. Study of selected examples. In M. Szmyt (ed.), Globular Amphora Culture, Central and Eastern Groups: insight into new chronometric and taxonomic data (= Baltic-Pontic Studies 25). Poznań: Adam Mickiewicz University, Faculty of Archaeology, 121–159.
Piontek J. 2002. Wpływ procesu kremacji na morfologię kości szkieletu ludzkiego. Wyniki badań eksperymentalnych. In J. Wrzesiński (ed.), Popiół i kość (= Funeralia Lednickie Spotkanie 4). Sobótka, Wrocław: Muzeum Ślężańskie w Sobótce, 95–108.
Przybyła M. M., Włodarczak P., Podsiadło M. and Tunia K. 2013. Obiekt kultury amfor kulistych. In M. M. Przybyła, A. Szczepanek nad P. Włodarczak (eds.), Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4). Kraków, Pękowice: Wydawnictwo Profil-Archeo, 11–64.
Romanek A. 1991. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 (SMGP). Arkusz: Ostrowiec Świętokrzyski (http://metadane.pgi.gov.pl, access: 05.11.2022).
Schirwitz K. 1935. Zwei Großgräber aus dem Harzvorland: Der “Kreienkopp” bei Ditfurt (= Zeitschrift des Harz-Vereins für Geschichte und Altertumskunde 68). Wernigerode: Selbstverlag.
Shanks M. and Tilley C. 1992. Re-constructing Archaeology: Theory and Practice. London: Routledge.
Siuchniński K. 1969. Klasyfikacja czasowo-przestrzenna kultur neolitycznych na Pomorzu Zachodnim, 1: Katalog źródeł archeologicznych. Szczecin: Muzeum Pomorza Zachodniego.
Sjögren K.-G. 2014. Mortuary Practices, Bodies and Persons in Northern Europe. In C. Fowler, J. Harding and D. Hofmann (eds.), The Oxford Handbook of Neolithic Europe. Oxford: Oxford University Press, 1005–1022.
Spörri D., Huber H. and Langenegger E. 2012. Die Fundstelle / Le site. In. T. Doppler (ed.), Spreitenbach-Moosweg (Aargau, Schweiz): ein Kollektivgrab um 2500 v. Chr. / Spreitenbach-Moosweg (Argovie, Suisse): une sépulture collective vers 2500 av. J.-C. (= Antiqua 51). Basel: Archäologie Schweiz.
Strong J. S. 2007. The Buddha’s funeral. In B. J. Cuevas and J. I. Stone (eds.), The Buddhist Dead: Practices, Discourses, Representations. Hawaii: Kuroda Institute, 32–59.
Strzałko J. and Piontek J. 1974. Wpływ spalania w warunkach zbliżonych do kremacji pradziejowych na morfologię kości. Przegląd Antropologiczny 40, 315–326.
Svešnikov I. K. 1983. Kulʹtura šarovidnyh amfor (= Arheologiâ SSSR. Svod arheologičeskih istočnikov В1-27). Moskva: Nauka.
Szczepanek A. 2013. Analiza antropologiczna szkieletów. In M. M. Przybyła, A. Szczepanek and P. Włodarczak (eds.), Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4). Kraków, Pękowice: Wydawnictwo Profil-Archeo, 65–91.
Szmyt M. 1996. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Ulguim P. F. 2015. Analysing cremated human remains from the southern Brazilian highlands. Interpreting archaeological evidence of funerary practice at mound and enclosure complexes in the Pelotas River Valley. In T. J. U. Thompson (ed.), The Archaeology of Cremation. Oxford: Oxbow Books, 173–212.
Weber V. 1964. Die Kugelamphorenkultur in Sachsen. Arbeits- und Forschungsberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege 13, 73–192.
Wetzel G. 1984. Der menschliche Leichenbrand aus der Totenhütte von Buchow-Karpzow, Kr. Nauen. Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam 18, 63–64.
Williams H. 2015. Towards an archaeology of cremation. In C. W. Schmidt and S. Symes (eds.), The Analysis of Burned Human Remains. London: Academic Press, 259–293.
Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno- zachodniej (= Polskie Badania Archeologiczne 13). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Witkowska B. 2021. Radiocarbon dating of the archival funeral complexes of the Globular Amphora culture on the Sandomierz Upland: Gajowizna, Malice, Mierzanowice and Sandomierz sites. In M. Szmyt (ed.), Globular Amphora Culture, Central and Eastern Groups: insight into new chronometric and taxonomic data (= Baltic-Pontic Studies 25). Poznań: Adam Mickiewicz University, Faculty of Archaeology, 7–47.
Witkowska B., Czebreszuk J., Gumińska-Nowak B., Goslar T., Szmyt M. and Ważny T. 2020. The cemetery of the Globular Amphora culture community at the Złota-Gajowizna site in the light of radiocarbon analysis and dendrochronology. Sprawozdania Archeologiczne 72(2), 61–86.
Witkowska B., Przybyła M. M., Podsiadło M., Szczepanek A. and Włodarczak P. 2021. Absolute chronology of the Globular Amphora funeral complex at Malice, Sandomierz Upland. In M. Szmyt (ed.), Globular Amphora Culture, Central and Eastern Groups: insight into new chronometric and taxonomic data (= Baltic-Pontic Studies 25). Poznań: Adam Mickiewicz University, Faculty of Archaeology, 49–78.
Witteyer M. 1993. Die Ustrinen und Busta von Mainz- Weisenau. In M. Struck (ed.), Römerzeitliche Gräber als Quellen zu Religion, Bevölkerungsstruktur und Sozialgeschichte. Internationale Fachkonferenz vom 18.–20. Februar 1991 im Institut für Vor- und Frühgeschichte der Johannes Gutenberg-Universität Mainz, 3. Mainz: Universität Mainz, 69–80.
Woidich M. 2014. Die Westliche Kugelamphorenkultur. Untersuchungen zu ihrer raum-zeitlichen Differenzierung, kulturellen und anthropologischen Identität (= Topoi – Berlin Studies of the Ancient World 24). Berlin: De Gruyter.
Wojciechowski W. 1967. Kultura amfor kulistych na Dolnym Śląsku. Silesia Antiqua 9, 7–36.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Analecta Archaeologica Ressoviensia
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
