The “Cow-mouth” Footwear from Coffin no. 7 in the Presbytery of the St Nicholas Church in Gniew (Poland)
DOI:
https://doi.org/10.15584/anarres.2023.18.12Słowa kluczowe:
Renaissance, footwear, markers, social differentiation, Gniew, PolandAbstrakt
This article presents a comprehensive analysis of a pair of shoes excavated during archaeological research in the chancel of the St. Nicholas Church in Gniew, found on the feet of a man over 60. It is the first pair of Renaissance “cow-mouth” type shoes excavated from a grave. The results of the study of both archaeological material (footwear, velvet headgear covered with embroidery using threads in a metal braid) and iconography – portrait depictions, group scenes, and archival sources – confirmed the high social status of the deceased.
Bibliografia
Acten 1886 = Acten der Ständetage Preussens unter der Herschafft des Deutschen Ordens, 5: (1458–1525), M. von Toeppen (ed.). Lepizig: Duncker and Humblot.
Ansorge J. 2018. Wolgast, Lkr. Vorpommern-Greifswald. Fpl. 93. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 64, 411–425.
APGd = Archiwum Państwowe w Gdańsku
Blusiewicz K. 2009. Warsaw footwear in the 14th–18th century. From the archaeological collection in the Historical Museum of the city of Warsaw (= Archeologia Dawnej Warszawy 1). Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy.
Boucher F. 2012. Historia mody. Dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku. Warszawa: Arkady.
Buricchi S. 2011. Dojrzały renesans i manieryzm (= Wielka Historia Sztuki 4). Warszawa: Arkady.
Ceynowa B. 2009. Problem importu obuwia w Gdańsku w 1. poł. XIV w. na przykładzie znalezisk części butów ze stan. Lastadia. In H. Paner and M. Fudziński (eds.), Stan badań archeologicznych miast w Polsce. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, 389–401.
CIP 1910 = Corpus Iuris Polonici, 1: Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Poloniae spectantia comprehendentis, 4: Annos 1523–1534 continentis. Fasciculus 1, O. Balzer (ed.). Cracoviae: Academia Litterarum.
Czaplewski P. 1921. Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie Prus Królewskich, 1454–1772 (= Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 26–28). Toruń: nakładem Toruńskiego Towarzystwa Naukoweo, zasiłkiem Kasy im. Mianowskiego.
Czaplewski P. 1935. P. Bażyński (Baisen) Jerzy (1469–1546), wojewoda malborski. In W. Konopczyński (ed.), Polski słownik biograficzny, 1. Warszawa, Kraków, Łódź, Poznań, Wilno, Zakopane: Polska Akademja Umiejętności, 377.
Dachnowski J. K. 1995. Herbarz szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, E. Pentek (ed.). Kórnik: Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka.
Drążkowska A. 2011. Historia obuwia na ziemiach polskich od końca IX do końca XVIII wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Dudziński T. 2016. The children of Stanisław Antoni Szczuka buried in the crypt of the Holy Virgin Mary’s Church in Szczuczyn. Archaeologia Polona 51–52, 183–195.
Dudziński T., Grupa M., Grupa D., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M. and Wojciechowska A. 2015. Tajemnice szczuczyńskich krypt, 3. Grajewo, Toruń: Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Dudziński T., Grupa M. and Nowosad W. 2017. Tajemnice szczuczyńskich krypt, 4: Pochówki pijarów. Grajewo, Toruń: Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Durian-Ress S. 1991. Schuhe. Vom späten Mittelalter bis zur Gegenwart. München: Hirmer.
Fregolent A. 2006. Giorgione (= Klasycy Sztuki 29). Warszawa: HPS.
Goubitz O., van Driel-Murray C. and Groenman-van Waateringe W. 2001. Stepping through the Time. Archaeological Footwear from Prehistoric Times until 1800. Zwolle: Stiching Promotie Archaeology, Uitgevers.
Grdzelidze M. 2017. A statistical evaluation and analysis of the results of shoes wear test metod for pilot study, 30– 34. Online publication: https://www.researchgate.net/publication/325359275_a_statistical_evaluation_and_analysis_of_the_results_of_shoes_wear_test_method_for_a_pilot_study, access: 13.10.2023.
Groth A. 1990. Statystyka handlu morskiego portów Zalewu Wiślanego w latach 1581–1712. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grupa D. 2015. Silk Liturgical Garments from Priests’ Graves, Excavated in St. Nicolas Parish Church in Gniew. In K. Grömer and F. Pritchard (eds.), Aspects of the Design, Production and Use of Textiles and Clothing from the Bronze Age to the Early Modern Era. XII NESAT. The North European Symposium for Archaeological Textiles, 21st–24th May 2014 in Hallstatt, Austria. Budapest: Archaeolingua, 193–199.
Grupa D. 2016. Grave gowns from children burials from the 16th–18th centuries. Archaeologia Polona 51–52, 173–181.
Grupa D. 2018. Pochówki księży w kościele pw. św. Mikołaja w Gniewie – badania archeologiczne 2014 r. In M. Fudziński (ed.), II i III Pomorska Sesja Sprawozdawcza za rok 2012 i 2014. Gdańsk, Łódź: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 217–224.
Grupa M. 1998. Textiles from the 16th–18th century from the benedictine in Lubiń, Leszno voivodeship. In L. Bender Jørgensen and Ch. Rinaldo (eds.), Textiles in European Archaeology. Report from the 6th NESAT Symposium, 7–11th May 1996 in Borås (= Gotarc Series A, 1). Göteborg: Göteborg University, 277–281.
Grupa M. 2005. Ubiór mieszczan i szlachty z XVI–XVIII wieku z kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grupa M. 2012. Wełniane tekstylia pospólstwa i plebsu gdańskiego (XIV–XVII w.) i ich konserwacja. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grupa M. 2016. Koronki i wstążki – moda czy prestiż? In E. Wółkiewicz, M. Saczyńska and M. R. Pauk (eds.), Habitus facit hominem. Społeczne funkcje ubioru w średniowieczu i w epoce nowożytnej. Warszawa: Niemiecki Instytut Historyczny, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 179–190.
Grupa M. 2019. Not only socks were darned – secondary textile usage as a source of material culture studies. Fasciculi Archaeologiae Historicae 32, 165–187.
Grupa M. 2022. Czas żupanów, czas czechmanów. Strój polski w źródłach archeologicznych, ikonograficznych i pisanych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grupa M. 2023a. Jedwab w Polsce – od Wikingów po rozbiory. In S. Galij-Skarbińska and M. Damazyn (eds.), Historia zawsze bliska. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Wojciechowi Polakowi. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 219–258.
Grupa M. 2023b. Relikty nowożytnych modlitewników z badań archeologicznych w kościele św. Mikołaja w Gniewie. In W. Zawadzki (ed.), Książka w Prusach Królewskich. Pelplin: Bernardinum, 231–257.
Grupa M., Grupa D., Kozłowski T., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. and Dudziński T. 2014. Tajemnice szczuczyńskich krypt, 2. Grajewo, Toruń: Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grupa M. and Kozłowski T. 2023 [in print]. Two children and two pairs of shoes. Analysis of footwear relics from the crypt in the church in Radzyń Podlaski (18th –19th c. Poland).
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M. and Wojciechowska A. 2015. Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny [Secrets of the crypt in St. Ann chapel]. Gniew: Centrum Aktywnych Gniew.
Grupa M. and Łukaszewicz J. 2019. Silk band and metal appliqués of a child bonnet from the northern crypt of the parish church in Gniew. Analecta Archaeologica Ressoviensia 14, 137–153.
Grupa M. and Nowak M. 2017. Wianki jako element wyposażenia grobowego. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia 35, 159–172.
Grupa M. and Warecka O. 2018. Wybrane różańce z badań w kościele parafialnym pw. św. Mikołaja w Gniewie. Rydwan 13, 31–42.
Gutaker K. 1993. Tęczyński. Dramatyczne dzieje bałtyckiego dyplomaty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Harjula J. 2008. Before the Heels. Footwear and Shoemaking in Turku in the Middle Ages and at the Beginning of the Early Modern Period (= Archaeologia Medii Aevi Finlandiae 15). Turku: Suomen keskiajan arkeologian seura.
Jankowski J. 1995. Monarsze sekrety. Wrocław: Toporzeł.
Jarosz J. and Grupa M. 2022. Kontush Sashes from the Northern Crypt of the post-Bernardine Church of the Elevation of the Cross in Łuków (Lublin Province). Analecta Archaeologica Ressoviensia 17, 81–88.
Jarzęcki K. and Grupa D. 2020. Szelągi miejskie w Prusach Królewskich w latach 1658–1766 w świetle badań archeologicznych kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie. Pomorania Antiqua 29, 245–266.
Kiss V., Spekner E. and Végh A. (eds.) 2018. Szívmelengető középkor. Kályhák és kályhacsempék a középkori Magyarorszaágon, 14–16. század. Kiállítási katalógus. Budapest: Történeti Múzeum és szerzők.
Kozakiewicz H. 1978. Renesans i manieryzm w Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Kozina I. 2017. Historia mody. Warszawa: Wydawnictwo SBM.
Kozłowski T. and Grupa M. 2019. Cognitive Values of Ossuaries from the Cemetery and the Church of St. Nicolas in Gniew, Poland. Fasciculi Archaeologiae Historicae 32, 33–51.
Kozłowski T., Grupa M. and Dabralet I. 2023 [in print]. Shoes and feet – size, shape and traces of wear on leather soles from old Elbląg (15th c. Poland).
Loret M. 1929. Polskie pielgrzymstwo naukowe w Rzymie od XVI–XVIII w. (Karta z dziejów kultury i nauki w Polsce). Nauka Polska 11, 131–173.
Majewski M. 2015. Renesansowe kafle zachodniopomorskie. Studium z historii ogrzewania wnętrz mieszkalnych. Stargard, Szczecin: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie.
Majorek M. and Grupa D. 2014. Wybrane nowożytne pasamony z krypty południowej kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja w Gniewie. In M. Bis and W. Bis (eds.), Rzeczy i ludzie: kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademi Nauk, 335–348.
Małłek J. 1976. Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525–1548. Studium z dziejów polskiej polityki księcia Albrechta Hohenzollerna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Mikulski K. (ed.). 1990. Urzędnicy Prus Królewskich XV–XVIII wieku. Spisy (= Urzędnicy Dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku 5/2). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Mross H. 1997. Dzieje parafii Gniew od XIII wieku do 1939 r. Pelplin: Bernardinum.
MRPS 1910 = Matricularum Regni Poloniae summaria, excussis codocibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, 4: Sigismundi I regis tempora complectens (1507–1548), 1: Acta Cancellariorum, 1507–1548, T. Wierzbowski (ed.). Varsoviae: typis Officinae C. Kowalewski.
Nowak S., Grupa M. and Wojciechowska A. 2015. Prezbiterium kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie miejscem pochówku elity gniewskiej. In A. Janowski, K. Kowalski, B. Rogalski and S. Słowiński (eds.), XIX Sesja Pomorzoznawcza, Szczecin 21–22 listopada 2013 r. (= Acta Archaeologica Pomoranica 5). Szczecin: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich. Oddział w Szczecinie, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, 425–439.
Nowosad W. 2014. Konopaccy herbu Odwaga – dzieje pomorskiej rodziny senatorskiej w XV–XVIII wieku (= Szlachta i Ziemiaństwo na Ziemiach Dawnej Rzeczypospolitej). Warszawa: DiG.
Nowosad W. and Grupa M. 2020. Ubiory kobiece z terenu Prus Królewskich z XVI–XVIII w. – źródła pisane i archeologiczne. In W. Zawadzki (ed.), Kobiety w Prusach Królewskich. Pelplin: Bernardinum, 235–267.
Nowosad W., Grupa M., Kozłowski T., Nalaskowski F., Grupa D., Kulesz A., Openkowski R., Dobek M., Majorek M. and Michalik J. 2021a. W źródłach utrwalone – krypty w Końskowoli. Końskowola, Łódź: Towarzystwo Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Fara Końskowola, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Nowosad W., Grupa M., Nalaskowski F. and Grupa D. 2021b. Polnische Nationalidentität im Spiegel der traditionellen polnischen und westlichen Trachten. Das Phänomen der intergenerationellen Wandlung des Modestils in der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts. In B. Dybaś and J. Bojarski (eds.), Gruppenidentitäten in Ostmitteleuropa, auf der Suche nach Identität (= Geschichte im mitteleuropäischen Kontext 2). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht Verlage, 117–142.
Pawlak M. 1988. Studia uniwersyteckie młodzieży z Prus Królewskich w XVI–XVIII w. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Pérez Sánchez A. E. 1999. Muzeum Prado (= Wielkie Muzea Świata). Warszawa: Muza.
Pratt L. and Woolley L. 2008. Shoes. London: V&A.
Puškorius A. 2012. Renaissance footwear as a mark of social differentiation. Archaeologia Baltica 17, 158–170.
Rublack U., Hayward M. and J. Tiramani (eds.). 2015. The First Book of Fashion. The Book of Clothes of Matthäus & Veit Konrad Schwarz of Augsburg. London: Bloomsbury Publishing.
Schäfer H. 2021. Hansestadt Greifswald – Archäologische Untersuchungen in den Hofbereichen der Grundstücke
Steinbeckerstrasse 26 und 27. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 67, 69–155.
Strzelecka I. 1982. Gniew. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Turnau I. 1986. Ubiór jako znak. Lud 70, 67–83.
Tylicki J. 2005. Rysunek gdański ostatniej ćwierci XVI i pierwszej połowy XVII wieku. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Véniel F. 2008. Le costume médiéval de 1320 à 1480. Bayex: Heimdal.
Wegner M. 2012. Ein renaissanceziitlicher Kachelkomplex aus Stralsund – Rekonstruktionzatz der Kachelserien. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 59, 199–249.
Wojciechowska A. 2014. Prezbiterium jako miejsce pochówku szlachty i duchowieństwa – na podstawie badań archeologicznych w kościele p.w. św. Mikołaja w Gniewie, unpublished manuscript in the archive of the Nicolaus Copernicus University in Toruń.
Zabuska K. 2009. Kolekcja Jacoba Kabruna. Ryciny szkoły niemieckiej od końca XV do początku XIX wieku, IV.1: 1(1) (= Zbiory Muzeum Narodowego w Gdańsku). Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku.
Žegklitz J. 2014. Reformačni kamna ze Špýru, Egerberku a Prahy. Archeologické rozhledy 66(3), 515–547.
Zins H. 1967. Anglia a Bałtyk w drugiej połowie XVI wieku. Bałtycki handel kupców angielskich z Polską w epoce elżbietańskiej i Kompania Wschodnia (= Prace Wydziału Humanistycznego. Monografie – Lubelskie Towarzystwo Naukowe 1). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Zuffi S. 2006. Wielki słownik malarzy, 1: A–Dek (= Klasycy Sztuki 41). Warszawa: Rzeczpospolita.
Zuffi S. 2017. Dürer (= Wielcy Malarze 16). Warszawa: Endipresse Polska S.A.
Żołnierz 1960 = Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. Wieki XI–XVII. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
https://www.alamy.com/stock-photo/weisskunig.html?sortBy=relevant, access: 13.08.2023
https://pl.pinterest.com/pin/742390319813821929/, access: 13.08.2023
https://www.posterazzi.com/minting-coins-c1515-nthe-minting-of-coins-woodcut-german-by-hans-burgkmair-c1515-poster-print-by-granger-collection-item- vargr-c0091729/, access: 23.07.2022
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Analecta Archaeologica Ressoviensia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
