Nie tylko klasyk i stańczyk. Trójzaborowe znaczenie rodziny Koźmianów dla rozwoju inteligencji polskiej
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2024.10.16Słowa kluczowe:
Koźmianowie, klasycyzm, stańczycy, inteligencja polska, zaboryAbstrakt
Artykuł przedstawia wpływ rodziny Koźmianów na polską kulturę i inteligencję w XIX w. Analizuje wkład przedstawicieli trzech pokoleń tej rodziny, w szczególności Kajetana, Andrzeja Edwarda, Stanisława Egberta, Jana oraz Stanisława, którzy odegrali kluczowe role w życiu kulturalnym i publicznym Polski pod zaborami. Autor podkreśla, że ich działalność miała znaczenie nie tylko lokalne, ale i ogólnonarodowe (trójzaborowe), wspierając rozwój polskiej inteligencji oraz utrzymanie narodowej tożsamości.
Downloads
Bibliografia
Alegata do Sprawozdań stenograficznych z trzeciej sesyi drugiego peryodu Sejmu Galicyjskiego z r. 1869 z indexem tych alegatów, Lwów 1870.
Askenazy S., Polska a Europa 1813–1815 podług dziennika Adama ks. Czartoryskiego, „Biblioteka Warszawska” 1909, t. 2.
Ch., O inteligencji w znaczeniu polskiem, „Dziennik Literacki” (Lwów) 1861, nr 100.
Feldman W., Dzieje polskiej myśli politycznej 1864–1914, Kraków 1933.
Korespondencja literacka Kajetana Koźmiana z Franciszkiem Wężykiem (1845–1856), Kraków 1913.
Koźmian A.E., Dwa dni w Szwajcarii Saskiej w roku 1825, Warszawa 1828.
Koźmian A.E., O kmiotku polskim, Leszno 1843.
[Koźmian A.E.], Ostatnie chwile Zygmunta Krasińskiego, „Czas. Dodatek miesięczny” 1859, t. XIV, s. 156–170.
Koźmian A.E., Rok 1846. Dramat w pięciu aktach wierszem przez Andrzeja Edwarda Koźmiana, Poznań 1868.
[A.E. Koźmian], Wizyta młodego Polaka u Goethego w roku 1830, „Przyjaciel Ludu” 1839, R. 5, nr 35 (s. 276–277), nr 36 (s. 281–282), nr 37 (s. 293–294).
Koźmian A.E., Wspomnienia, t. I–II, Poznań 1867.
Koźmian K., Pamiętniki, t. I–III, Wrocław 1972.
Koźmian K., Pisma prozą, Kraków 1888.
Koźmian K., Różne wiersze. Wydanie redakcji „Przeglądu Polskiego”, Kraków 1881.
Koźmian K., Żywot księdza Józefa Szczepana z Rzeczycy Koźmiana biskupa kalisko-kujawskiego, Poznań 1864.
Koźmian S., Autobiografia, oprac., wstęp i przypisy M. Menz, „Galicja. Studia i materiały” 2015, t. 1, s. 397–438.
Listy Andrzeja Edwarda Koźmiana (1829–1864), t. III, cz. 2 (1856–1864), Lwów 1864.
Morawska K., Stanisław Koźmian (1811–1885), Kraków 1885.
Mycielski J., Stanisław Koźmian. Kilka wspomnień z przed pół wieku, „Czas”, 12–16 VII 1922.
Obwieszczenie nr 1 /2023 Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie z dnia 24 stycznia 2023 r. w sprawie wykazu zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa lubelskiego i do rejestru zabytków archeologicznych województwa lubelskiego, załącznik nr 1: wykaz zabytków wpisanych do rejestru „A” zabytków nieruchomych województwa lubelskiego według stanu na dzień 31 grudnia 2022 r., nr rejestru: A/819.
Pamiętniki Józefa Wybickiego w nowym opracowaniu, oprac. i uzup. biografii Z. Gołaszewski, Gdańsk 2018.
Przewłocki K., Wspomnienia [w:] „Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej”, t. 1, Buenos Aires – Paryż 1963.
Stanek-Lebioda B., Zwierzchowski R., Dwór w Gałęzowie. Rozpoznanie historyczne i architektoniczne, Lublin 2002, maszynopis, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie.
Tarnowski S., Ludwik Wodzicki. Wspomnienie pośmiertne, Kraków 1894.
Tarnowski S., Stanisław i Jan Koźmianowie, „Pamiętnik literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1902, t. I, nr 1/4.
Wojciechowski K., Kajetan Koźmian. Życie i dzieła, „Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, t. XXIII, Poznań 1896.
Wyciągi piotrowickie, czyli niektóre wyjątki z księgozbioru piotrowickiego wydane przez Andrzeja Edwarda Koźmiana, Wrocław 1842.
Z listów emigracyjnych Stanisława Egberta Koźmiana, cz. 1: Listy z lat 1832–1840, oprac. Z. Jabłoński, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie”, Wrocław, R. 9 (1963), s. 171–224.
Albrecht-Szymanowska W., Andrzej Edward Koźmian [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 2, Warszawa 2001, s. 228–229.
Albrecht-Szymanowska W., Jan Koźmian [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 2, Warszawa 2001, s. 229–230.
Albrecht-Szymanowska W., Stanisław Egbert Koźmian [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 2, Warszawa 2001, s. 235–236.
Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Gdańsk 1986.
Budrewicz-Beratan A., Stanisław Egbert Koźmian – tłumacz Szekspira, Kraków 2009.
Chamera-Nowak A., Biblioteka, której nie ma... Andrzej Edward Koźmian i jego książki, Warszawa 2015.
Czepulis-Rastenis R., „Klassa umysłowa”: Inteligencja Królestwa Polskiego 1832–1862, Warszawa 1973.
Demska-Trębacz M., Muzyczny pejzaż Lubelszczyzny. Dworki i dwory, Lublin 2005.
Daszyk K.K., Stanisława Koźmiana „Rzecz o roku 1863” – jako nowe polityczne credo „szkoły stańczykowskiej” [w:] Postanie styczniowe. Odniesienia, interpretacje, pamięć, red. T. Kargol, Kraków 2013, s. 165–189.
Dębowczyk M., Pytlak U., Śladami Koźmianów, Przewłockich, Kowerskich, Bychawa 2003.
Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, red. J. Jedlicki, t. I–III: M. Janowski, Narodziny inteligencji 1750–1831 (t. I); J. Jedlicki, Błędne koło 1832–1864 (t. II); M. Micińska, Inteligencja na rozdrożach 1864–1918 (t. III), Warszawa 2008.
Dutka W., Zapomniany stańczyk. Rzecz o Stanisławie Koźmianie (1836–1922), Toruń 2015.
Gołębiowska Z., Jak pisać historię chłopów polskich? Uwagi i refleksje Stanisława Egberta Koźmiana, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia” 1999/2000, vol. 54/55, s. 187–197.
Gołębiowska Z., Stanisław Egbert Koźmian i Edmund Bojanowski – dzieje współpracy [w:] Studia nad ziemiaństwem w XIX i XX wieku, Lublin 2014, s. 231–248.
Gołębiowska Z., Stanisław Egbert Koźmian w kręgu ziemiaństwa wielkopolskiego [w:] Studia nad ziemiaństwem w XIX i XX wieku, red. A. Koprukowniak i Z. Gołębiowska, Lublin 2008, s. 131–154.
Gołębiowska Z., Stanisława Egberta Koźmiana związki z Lubelskiem [w:] Studia z dziejów ziemian 1795–1944, red. A. Koprukowniak, Lublin 2005, s. 191–221.
Grzęda E., Romantyczne wędrówki Polaków po Szwajcarii Saskiej, „Góry – Literatura – Kultura” 2018, t. XII, s. 149–175.
Hass L., Inteligencji polskiej dole i niedole. XIX i XX wiek, Łowicz 1999.
Homola I., „Kwiat społeczeństwa...” (Struktura społeczna i zarys położenia inteligencji krakowskiej w latach 1860–1914), Kraków–Wrocław 1984.
Inteligencja polska pod zaborami. Studia, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1978.
Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1981–1991, t. 2–6.
Inteligencja w drodze do niepodległości, red. J. Kita, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku”, t. 19, Łódź 2018.
Janowski M., Inteligencja wobec wyzwań nowoczesności. Dylematy ideowe polskiej demokracji liberalnej w Galicji w latach 1889–1914, Warszawa 1996.
Kieniewicz S., Koźmian Stanisław Egbert [w:] Polski słownik biograficzny, t. XV, Wrocław– Warszawa–Kraków 1970, s. 59–61.
Kloczkowski J., Machiavelii od spraw polskich? Rzecz o Stanisławie Koźmianie [w:] S. Koźmian, Rok 1863, Kraków 2017.
Marchlewicz K., Z dziejów dyplomacji poznańskiego Komitetu Narodowego. Londyńska misja Stanisława Egberta Koźmiana w 1848 roku, „Kronika Miasta Poznania” 2008, nr 1, s. 129–142.
Matusik P., Religia i naród. Życie i myśl Jana Koźmiana, Poznań 1998.
Menz M., Antoniny Hoffmann portret prywatny [w:] Kobiece spojrzenie. O aktorstwie Antoniny Hoffmann, Muzeum Historii Miasta Krakowa, Kraków 2017, s. 23–32.
Menz M., Podróże kulturowe krakowskich stańczyków ze szczególnym uwzględnieniem relacji Stanisława Koźmiana, „Galicja. Studia i materiały” 2020, t. VI, s. 218–237.
Menz M., Powstanie styczniowe w myśli politycznej Stanisława Koźmiana [w:] Galicja a powstanie styczniowe, red. M. Hoszowska, A. Kawalec i L. Zaszkilniak, Warszawa–Rzeszów 2013, s. 311–323.
Menz M., Rzecz o roku 1863 – argument z historii w myśli politycznej krakowskiego stańczyka Stanisława Koźmiana, „Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej” 2019, t. XI, s. 7–28.
Menz M., Stan badań nad myślą polityczną krakowskich stańczyków (ze szczególnym uwzględnieniem Stanisława Koźmiana) [w:] Galicja 1772–1918. Problemy metodologiczne. Stan i potrzeby badań, red. A. Kawalec, W. Wierzbieniec, L. Zaszkilniak, t. 1, Rzeszów 2011, s. 372–384.
Menz M., Stanisław Koźmian – od lojalizmu austro-polskiego do trójlojalizmu [w:] Między polityką, historią a pamięcią historyczną. Studia z dziejów Polski okresu porozbiorowego, red. W. Łazuga, S. Paczos, Poznań 2015, s. 139–153.
Molik W., Kształtowanie się inteligencji polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim 1841–1870, Warszawa–Poznań 1979.
Molik W., Inteligencja polska w Poznańskiem w XIX i początkach XX wieku, Poznań 2009.
Mycielski M., „Miasto ma mieszkańców, wieś obywateli”. Kajetana Koźmiana koncepcje wspólnoty politycznej (do 1830 roku), Wrocław 2004.
Mycielski M., W „naszym pogrobowym położeniu”. Kajetan Koźmian po powstaniu listopadowym, Wrocław 2019.
Przybylski R., Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983 (wyd. II: Gdańsk 1996).
Rymarz F., Andrzej Alojzy Koźmian [w:] Słownik biograficzny adwokatów polskich, Warszawa 1985, t. I, zeszyt dodatkowy, s. 539–541.
Szlachta B., Stanisław Koźmian – współtwórca „szkoły stańczykowskiej” [w:] S. Koźmian, Bezkarność. Wybór pism, Kraków 2001.
Willaume J., Kajetan Koźmian w świetle nowszych badań, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1976, sec. F, t. 31/6.
Zabielski Ł., Kajetan Koźmian spoza kanonu. Studia i szkice historyczno-literackie, Białystok 2018.
Zdrada J., Koźmian Andrzej Edward [w:] Polski słownik biograficzny, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 53–55.
Żbikowski P., Kajetan Koźmian. Poeta i obywatel (1797–1814), t. 1, Wrocław 1972.
Żbikowski P., Kajetan Koźmian. Szkic do portretu, Rzeszów 1991.
Żydanowicz Z., Kajetan Koźmian [w:] Polski słownik biograficzny, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 56–58.
Żywczyński M., Józef Szczepan Koźmian [w:] Polski słownik biograficzny, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 55–56.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
