Listowy podpis w aspekcie kształtowania przestrzeni do dobrej rozmowy (na podstawie prywatnej korespondencji Alojzego Felińskiego)
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2024.10.20Słowa kluczowe:
podpis, prywatna korespondencja dziewiętnastowieczna, Alojzy Feliński, Krzemieniec, etyka epistolarnaAbstrakt
Materiał badawczy stanowią wybrane fragmenty prywatnej korespondencji Alojzego Felińskiego, poety tworzącego na przełomie XVIII i XIX wieku oraz dyrektora liceum w Krzemieńcu (w obwodzie tarnopolskim). Do analizy wyselekcjonowano listy, kierowane od 1795 roku, po przedwczesną śmierć epistolografa w roku 1820, do dziewięciu adresatów; z kręgu przyjaciół oraz z kręgu towarzyskiego i publicznego; osób działających w Warszawie, Galicji i Petersburgu. Celem szkicu jest analiza listowego podpisu, zaprezentowana w rozmaitych kontekstach. Raz poszukuje się ich pośród zagadnień z zakresu etykiety epistolarnej, innym razem odnosi się do materii eutoryki, niekiedy zaś uwzględnia proces retorycznego przekonywania.
Downloads
Bibliografia
„Korespondencja Jana Feliksa Tarnowskiego w układzie alfabetycznym wg nadawców: Bogucki–Muczkowski”,1817–1819, rkps Arch. Nar. w Krakowie 300, p. 109–122.
„Korespondencja Walerii Tarnowskiej w układzie alfabetycznym wg nadawców: Antonowicz–Mycielska”, 1813–1819, rkps Arch. Nar. w Krakowie 317, p. 101–144.
Książę A. Czartoryski, „Corespondence V–F. Korespondencja ks. z J. Fabbronim, A. Felińskimi Frankami głównie w sprawach Uniwersytetu Wileńskiego i Liceum Krzemienieckiego”, in the years 1803–1824, rkps MKCzart. 5454 [in:] A. Feliński, „Wiersze, przeróbki utworów dramatycznych, przekłady, mowy, prace publicystyczne i korespondencja...”, p. 43–96.
List do Ludwika Osińskiego [in:] E. A. Iwanowski, Wspomnienia lat minionych, vol. 1, Kraków 1876.
„Listy” Alojzego Felińskiego [do Franciszka Skarbka Rudzkiego], published by J.I. Kraszewski, „Na Dziś”. Pismo zbiorowe poświęcone literaturze, naukom, sztuce, gospodarstwu krajowemu, handlowi I przemysłowi 1872, vol. 3, p. 171–195.
Listy Felińskiego do Michała Wyszkowskiego [in:] A. Feliński, Dzieła. Wydanie nowe, vol. 2, Wrocław1840.
„Proza. IV. Do Franciszka Dmochowskiego”, 1803 [in:] idem, Pisma i listy Alojzego Felińskiego przepisane z jego autografów, rkps Ossol. 2097/I, p. 67–68.
„Proza. II. Do Gustawa Olizara”, 1818–1820 [in:] idem, Pisma i listy Alojzego Felińskiego przepisane z jego autografów, rkps Ossol. 2097/I, p. 58–65.
„Proza. III. Do Łukasza Gołębiowskiego”, 1809–1819 [in:] idem, Pisma i listy Alojzego Felińskiego przepisane z jego autografów, rkps Ossol. 2097/I, p. 65–67.
Adamczewska I., List [in:] Słownik rodzajów i gatunków literackich, ed. G. Gazda, edition 2 revised, Warszawa 2012.
Arystoteles, Retoryka. Poetyka, Warszawa 1988.
Bogucka M., Białogłowa w dawnej Polsce. Kobieta w społeczeństwie polskim XVI–XVIII wieku na tle porównawczym, Warszawa 1998.
Całek A., Nowa teoria listu, Kraków 2019.
Cybulski M., Formuły nawiązania i zakończenia kontaktu w dawnej polszczyźnie (w XVI–XVIII wieku) [in:] Studia historycznojęzykowe, ed. A. Kowalska, O. Wolińska, Katowice 2001.
Cybulski M., Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Łódź 2003.
Czachorowska M., Stylistyka listów Bolesława Prusa do żony, „Studia Językoznawcze” 2020, vol. 20, p. 21–33. DOI: https://doi.org/10.18276/sj.2021.20-02
Czarnecka K., Epistolarne konwencje grzecznościowe w listach do redakcji czasopisma religijnego «Miłujcie się»!, „Napis” 2004, serial publication X, p. 341–347. DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2004.1.28
Data K., Struktura tekstu listowego, „Język Polski” 1989, issue 69, p. 142–152.
Eibl-Eibesfeldt I., Miłość i nienawiść, Warszawa 1987.
Grottowa K., Zbiory sztuki Jana Feliksa i Walerii Tarnowskich w Dzikowie (1803–1849), Wrocław 1957.
Handke K., Język a determinanty płci, „Język a Kultura” 1994, vol. 9, p. 15–29.
Horyń E., Językowy obraz więzi między nadawcą a odbiorcą utrwalony w listach biskupa kamienieckiego Adama Stanisława Krasińskiego do Urszuli z Morsztynów Dembińskiej (1789–1790) [in:] Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, ed. P. Borek, M. Olma, vol. 7, Kraków 2007.
Janiak-Jasińska A., Wyznaczniki sztuki epistolograficznej w świetle listowników z drugiej połowy XIX wieku [in:] Sztuka pisania o liście polskim w wieku XIX, ed. J. Sztachelska and E. Dąbrowicz, Białystok 2000.
Kałkowska A., Struktura składniowa listu, Wrocław 1982.
Klepacka K., Formuły inicjalne i finalne w „Listach na wyczerpanym papierze” Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory [in:] Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, ed. P. Borek, M. Olma, vol. 7, Kraków 2017. DOI: https://doi.org/10.24917/20831765.13.3
Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.
Korwin-Piotrowska D., Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie, Kraków 2020.
Kowal J., Droga na Parnas. O twórczości poetyckiej Antoniego Goreckiego, Kraków-Rzeszów 2008.
Książek E., Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej, Kraków 2008.
Kuchowicz Z., Obyczaje staropolskie, Łódź 1973.
Leska-Dorenda A., Werbalne formuły grzecznościowe w epistolografii (od połowy XVIII do połowy XIX wieku), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litterria Polonica” 2008, vol. 10, p. 79–104.
Machnicka V., Korespondencyjne dzieje pewnej miłości, czyli środki językowe oddające uczucia i emocje w „Listach do narzeczonej i żony” Bolesława Prusa [in:] Wyrażanie emocji, K. Michalewski, Łódź 2006.
Marcjanik M., Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa 2007.
Mazurkowa B., Poetycki tryptyk moralny z osobistą zadrą w tle: „Do Zazdrości” [in:] Czytanie Naruszewicza, vol. 1, ed. B. Wolska, T. Kostkiewiczowa i B. Mazurkowa, Warszawa 2015, Czytanie Poetów Polskiego Oświecenia, vol. 3.
Mroczek K., Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą, „Pamiętnik Literacki” 1978, issue 2, p. 27–147.
Olma M., Językowo-kulturowy obraz arystokratycznej rodziny polskiej drugiej połowy XIX wieku na podstawie korespondencji familijnej Heleny i Mieczysława Pawlikowskich, Kraków 2014.
Patro-Kucab M., O wartościach będących wynikiem przyjaźni – na podstawie serdecznych relacji Alojzego Felińskiego i Gustawa Olizara [in:] Dulce et utile. Prace ofiarowane profesorowi Romanowi Doktórowi, ed. A. Seweryn, M. Król, Lublin 2023, p. 61–75.
Pintarić N., Gestosłowy pozdrowieniowe w języku chorwackim i polskim [in:] Język, literatura, kultura Słowian dawniej i dziś, ed. J. Świdziński, T. Zdancewicz, Poznań 1991.
Przyjaźń w kulturze staropolskiej, ed. A. Czechowicz, M. Trębska, Lublin 2013, vol. 2.
Ratajczakowa D., Alojzy Feliński (1771–1820) [in:] Pisarze polskiego oświecenia, ed. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, vol. 3, Warszawa 1996.
Rusinek M., Po czym poznać, do kogo się mówi? [in:] M. Rusinek, A. Załazińska, Jak się dogadać, czyli retoryka codzienna, Kraków 2018.
Ryba R., „Jej portret” – postaci kobiet w osiemnastowiecznych listach dedykacyjnych [in:] Dedykacje w książce dawnej i współczesnej, ed. R. Ocieczek, A. Sitkowa, Katowice 2006.
Skwarczyńska S., Teoria listu, na podstawie lwowskiego pierwodruku oprac. E. Feliksiak i M. Leś, Białystok 2006.
Sławiński J., List [in:] M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Słownik terminów literackich, wydanie 3 poszerzone i poprawione, ed. J. Sławiński, Wrocław 2000.
Sicińska K., Formuła wyrażania szacunku w strukturze osiemnastowiecznego listu polskiego, „LingVaria” 2019, no 2, p. 107–119. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.07
Stasiewicz K., Kobiece przyjemności w XVIII wieku [in:] Przyjemność w kulturze epoki rozumu, ed. T. Kostkiewiczowa, Warszawa 2011.
Szymański S., Wzory biletów, listów i memoriałów w różnych materiach z przydatkiem uwag w powszechności o stylu listowym [in:] Ludzie oświecenia o języku i stylu, ed. Z. Florczak i L. Pszczołowska, ed. M. R. Mayenowa, vol. 1, Warszawa 1958.
Witkowska A., Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia, Warszawa 1998.
Wiśniewska H., Zachowania grzecznościowe w listach rodzinnych Ignacego Krasickiego, „Pamiętnik Literacki” 2000, issue 3, p. 161–176.
Wiśniewska H., Przejawy potoczności w listach rodzinnych Ignacego Krasickiego [in:] Język w przestrzeni społecznej, ed. S. Gajda, K. Rymut, U. Żydek-Bednarczuk, Opole 2002.
Wiśniewska H., Tytułowanie i nazywanie kobiet w listach rodzinnych Ignacego Krasickiego, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis Folia Studia Linguistica” 2002, vol. 6, p. 433–450.
Wojtak M., Wybrane elementy staropolskiej etykiety językowej, „Język a Kultura” 1992, vol. 6, p. 33–40.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
