Podróże koleją inteligencji galicyjskiej w drugiej połowie XIX wieku we wspomnieniach, pamiętnikach i listach
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2024.11.38Słowa kluczowe:
inteligencja, podróż, kolej, przewozy pasażerskie, ceny biletów kolejowychAbstrakt
Kwestia, którą podejmuję w artykule, nie została szerzej omówiona w innych pracach. Wątki „kolejowe” przedstawiane są jako zagadnienia poboczne, pojawiają się przy okazji referowania innych problemów. W moim przekonaniu zupełnie niesłusznie. Podróż koleją do celu wyjazdu stanowiła w XIX w. element kluczowy całego zamierzenia, i choćby z tego powodu zasługuje na uwagę. Praca składa się z kilku części. W pierwszej omówiłem sieć kolejową zaboru austriackiego i najważniejsze fazy kolejowego otwierania się Galicji na Europę. W kolejnym fragmencie zestawiłem ceny biletów oraz zarobki inteligencji, co pozwoliło nie tylko hipotetycznie, ale bardziej realistycznie ocenić stopień wykorzystania klas pasażerskich przez analizowaną warstwę. W ostatniej próbuję ustalić katalog kolejowych zachowań podróżnych właściwych inteligencji.
Downloads
Bibliografia
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Dział Rękopisów- Bogdańska R., Dzienniki. [Pamiętnik z podróży do Karlsbadu], sygn. akc. 252/54. Łodziński F., Wspomnienia naftowca z lat 1855–1927, sygn. akc. 51/88.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Dział Rękopisów - Garczyński T., Wspomnienia z lat 1893–1918, sygn. III. 10562, t. 1–2. Iwanicka z Rodowiczów Z., Wspomnienia, sygn. akc. 13580. Mitscha A. R., Wspomnienia z lat 1892–1967, cz. 1 B [t. 2], sygn. akc. 8900. Trzebiński S., Pamiętnik, sygn. akc. 11806.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Dział Rękopisów - Dzienniczek Aleksandra Żółkowskiego pisany w czasie pobytu w Karlsbadzie od 27 VII do 4 IX 1856 r., sygn. 7087. Konstanty Maria Górski, Zapiski z podróży i na podróż po Szwajcarii. Dziennik, sygn. 7714 I. Notes Bogusława Studzińskiego komisarza rządowego miasta Tarnopola, z lat 1889–1894, sygn. 7966 I. Pamiętniki Kazimierza Grabowskiego z lat 1859–1864, [t. 1], sygn. 8819 II.
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie - Tysowski Ołeksandr, fond 410, List z Bergen.
Astleithner F., Skorowidz najnowszych kursów pocztowych, jazd na kolei żelaznej i połączenia telegrafów, w Królestwie Galicyi i Lodomeryi, jako też w Wielkiem Księstwie Krakowskim i Księstwie Bukowińskiem; wraz postanowienia poczty wozowej, wykazy odległości stacyi pocztowych, taryfa dla korespodnecyi telegraficznej, itd. Podług ustaw urzędowych ułożył i wydał..., urzędnik ces[arsko] król[ewskiej] poczty we Lwowie, Lwów 1862.
Barvìn’skij O., Spomini z mogo žitâ. Č. 2 (Obrazki z gromadân’skogo i pis’men’skogo rozvitku Rusinìv vìd 1871–1888 r., z dodatkom spominìv pro M. Lisenka), L’vìv 1913.
Dąbkowski P., Wspomnienia z podróży naukowych 1899–1908, Lwów 1929.
Dulębina M., Na turystycznych ścieżkach, Warszawa 1975.
Grodziska K., Listy, liście, wspomnienia... Z dziejów lwowskich rodzin Reichertów, Peterów, Negruszów. Napisała..., Kraków 2012.
Korespondencja Karola Szajnochy, zebrał, wstępem i przypisami opatrzył H. Barycz, t. 2, Wrocław 1959.
Kurier kolejowy. Ważny od 1 maja 1914. Rozkład jazdy pociągów osobowych i pośpiesznych w Galicyi i Bukowinie. Połączenia do miast za granicą, do miejsc kąpielowych oraz ceny biletów do wszystkich stacji, Lwów 1914.
Lam S., Wybór kronik, Warszawa 1954.
Maty H. [Helena Neumanowa], Życie jakich wiele. Powieść, t. 2, Warszawa 1936.
Modrzejewska H., Wspomnienia i wrażenia, Kraków 1957.
Morozowicz-Szczepkowska M., Z lotu ptaka. Wspomnienia, Warszawa 1968.
Müldner H., Szkice z podróży po Słowacji z dodaniem krótkiego przewodnika, skreślił..., Kraków 1877.
Orłowicz M., Moje wspomnienia turystyczne, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
Pamiętnik Hermana Diamanda, zebrany z wyjątków listów do żony, Kraków 1932.
Przepisy o dietach i kosztach podróży [w:] Zbiór ustaw sokolich, wyd. 2, Lwów 1910.
Rozkład i ceny jazdy drogą żelazną z Krakowa do Lwowa, Czerniowiec, Wrocławia, Poznania i Wiednia. Przepisy pocztowe tudzież wykaz poczt osobowych w Galicyi i opłaty od depesz telegraficznych, Kraków 1867.
Sewer [I. Maciejowski], Michał Kopeć. W lesie. Z Krakowa do Mediolanu. Nowele, Warszawa 1903.
Steinhaus H., Wspomnienia i zapiski, oprac. A. Zgorzelska, Londyn 1992.
Walka z życiem. Korespondencja lwowskiej rodziny Wildów, zebrał, oprac. i wstępem opatrzył Z. Sudolski, Warszawa 2001.
Wolska M., Obertyńska B., Wspomnienia, Warszawa 1974.
Wycieczka w Czarnohorę Zastępu I. Lwow[skiej] Drużyny Skautowej, Lwów 1914.
Wysocki A., Sprzed pół wieku, Kraków 1974.
Czepulis-Rastenis R., „Klassa umysłowa”. Inteligencja Królestwa Polskiego 1832–1862, Warszawa 1973.
Dutkowska M.A., Rozwój komunikacji pocztowej w Galicji w XIX wieku. Zarys problematyki [w:] Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania, red. J. Kamińska-Kwak, Rzeszów 2013.
Górkiewicz M., Ceny w Krakowie w latach 1796–1914, Poznań 1950.
Hass L., Inteligencji polskiej dole i niedole: XIX i XX wiek, Łowicz–Warszawa 1999.
Hoff J., Mieszkańcy małych miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym, Rzeszów 2005.
Hoff J., Społeczność małego miasta galicyjskiego w dobie autonomii, Rzeszów 1992.
Homola I., „Kwiat społeczeństwa...” (struktura społeczna i zarys położenia inteligencji krakowskiej w latach 1860–1914), Kraków 1984.
Hoszowski S., Ceny we Lwowie w latach 1701–1914, Lwów 1934.
Ihnatowicz I., Urzędnicy galicyjscy w dobie autonomii [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku: studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. 6, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa 1974.
Ihnatowicz I., Mączak A., Zientara B., Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa 1979.
Janowski M., Inteligencja wobec wyzwań nowoczesności: dylematy ideowe polskiej demokracji liberalnej w Galicji w latach 1889–1914, Warszawa 1996.
Janowski M., Narodziny inteligencji: 1750–1831, Warszawa 2008.
Kamińska-Kwak J., Podróżowanie po Galicji [w:] Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania, red. J. Kamińska-Kwak, Rzeszów 2013.
Kieniewicz J., Szukając trzeciego wyjścia, Warszawa 2021.
Kizwalter T., „Nowatorstwo i rutyny”: społeczeństwo polskie zaboru rosyjskiego wobec modernizacji (1840–1863), Warszawa 1990.
Kizwalter T., Modernizacja z polskiej perspektywy: wiek XIX [w:] Drogi do nowoczesności. Idea modernizacji w polskiej myśli politycznej, red. J. Kloczkowski, M. Szułdrzyński, Kraków 2006.
Kizwalter T., O nowoczesności narodu. Przypadek Polski, Warszawa 1999.
Krygowski W., Dzieje Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Warszawa–Kraków 1988.
Latawiec K., Rosyjska straż graniczna w Królestwie Polskim w latach 1851–1914, Lublin 2014.
Leskiewiczowa J., Warszawa i jej inteligencja po powstaniu styczniowym 1864–1870, Warszawa 1961.
Matyja R., Miejski grunt: 250 lat polskiej gry z nowoczesnością, Kraków 2021.
Micińska M., Inteligencja na rozdrożach: 1864–1918, Warszawa 2008.
Molik W., Inteligencja polska w Poznańskiem w XIX i początkach XX wieku, Poznań 2009.
Molik W., Inteligencja polska w Wielkim Księstwie Poznańskim (1841–1870) [w:] Inteligencja polska pod zaborami: studia, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1978.
Opaliński D., Przewozy pasażerskie na Kolei Karola Ludwika w latach 1858–1891 [w:] Szkice z dziejów gospodarczych i społecznych Galicji, red. G. Zamoyski, Rzeszów 2018.
Paszke A., Jerczyński M., Koziarski S.M., 150 lat Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, Warszawa 1995.
Polacy za granicą – dokonania w sferze gospodarczej i społecznej, red. P. Grata, Rzeszów 2021.
Pudłocki T., Iskra światła czy kopcąca pochodnia? Inteligencja w Przemyślu w latach 1867–1939, Kraków 2009.
Sadowski L., Polska inteligencja prowincjonalna i jej ideowe dylematy na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1988.
Smoczyński R., Zarycki T., Totem inteligencki: arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej, Warszawa 2017.
Szuro S., Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji. Koleje żelazne w Galicji w latach 1847–1914, red. H. Madurowicz-Urbańska, Kraków 1997.
Urry J., Socjologia mobilności, Warszawa 2009.
W drodze ku niepodległości. Przemiany modernizacyjne na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku, red. P. Grata, Rzeszów 2019.
Żurawicka J., Inteligencja warszawska w końcu XIX wieku, Warszawa 1978.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Galicja.Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
