Model edukacji wizualnej osób niewidomych w zakresie sztuk wzrokowych i wskazówki aplikacyjne
DOI:
https://doi.org/10.15584/kpe.spec.crae.2024.21Słowa kluczowe:
sztuki wizualne, edukacja wizualna osób niewidomych w zakresie sztuki, alfabetyzacja wizualna, audiodeskrypcja, modele 3D, tyflografiki, malarstwo, doświadczenia estetyczneAbstrakt
Głównym celem artykułu jest przedstawienie koncepcji edukacji wizualnej osób niewidomych w zakresie sztuk wizualnych, jej modelu oraz wskazówek aplikacyjnych. Omówiono w nim definicję, komponenty, a także komponenty dodatkowe edukacji wizualnej niewidomych odbiorców, odnoszące się ściśle do sfery udostępniania dzieł sztuki o charakterze optycznym, w podziale na uwarunkowania, procesy i działania, tworząc ramę teoretyczno-metodologiczną, którą można wykorzystać jako listę kontrolną do projektowania wydarzeń związanych z udostępnianiem kultury wizualnej lub sprawdzaniem tych realizacji, które już zostały przygotowane.
Zaprezentowano także dodatkowe wskazówki związane z wdrażaniem modelu edukacji wizualnej osób niewidomych w podziale na edukację całożyciową – formalną i nieformalną oraz edukację odnoszącą się do konkretnej wystawy, czy dzieła sztuki.
Bibliografia
Arnehim R., Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, Łódź 2013.
Bodzioch-Bryła B., Dorak-Wojakowska L., Smołucha D. (red.), Wzrokocentryzm, wizualność, wizualizacja we współczesnej kulturze, Kraków 2017.
Cho J.D. (red.), Multi-Sensory Interaction for Blind and Visually Impaired People, “Electronics” 2022, 10, 24.
Chojecka A., Magner M., Szwedowska E., Więckowska E., Nauczanie niewidomych dzieci rysunku, Laski 2008.
Cutsforth T.D., The Blind in School and Society, New York 1990.
Czerwińska M., Kultura informacji osób z niepełnosprawnością wzroku w refleksji tyflologiczno-informatologicznej, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2018, (18).
Dylak S., Alfabetyzacja wizualna jako kompetencja współczesnego człowieka [w:] Media. Edukacja. Kultura. W stronę edukacji medialnej, red. W. Skrzydlewski, S. Dylak, Poznań 2012.
Dziemidok B., Główne kontrowersje estetyki współczesnej, Warszawa 2012.
Elkins J., Visual Literacy, New York 2009.
Fransecky R.B., Debes J.L., Visual literacy: A way to learn – A way to teach. Association for Educational Communications and Technology, Washington 1972.
Grzegorczykowa R., Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007.
Hejnicka-Bezwińska T., Pedagogika ogólna, Warszawa 2008.
Iwanicka B., Iwanicki J., Posągi i kubły. Inaczej o dostępności kultury wizualnej dla osób z uszkodzeniami wzroku, „Kultura Współczesna” 2021, 3(115).
Kobylińska W., Pięcińska A., Skrzeczkowski M., Przełamać wzrokocentryzm, „Kultura Współczesna” 2021, 3(115).
Konarska J., Rozwój i wychowanie rehabilitujące dziecka niewidzącego w okresie wczesnego i średniego dzieciństwa, Kraków 2010.
Kupisiewicz C., Dydaktyka. Podręcznik akademicki, Warszawa 2012.
Kwieciński Z., Edukacja w galaktyce znaczeń [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2019.
Lau A., Matusiak M., Szemis N., Poszukiwanie wspólnych przestrzeni. Dostępność sztuk wizualnych dla osób z niepełnosprawnością wzroku, „Kultura Współczesna” 2021, 3(115).
Leavy P., Metoda spotyka sztukę, Warszawa 2018.
Majewski T., Tyflopsychologia rozwojowa, Warszawa 2002.
Mirzoeff N., How To See The World. An Introduction to Images from Selfies to Self-Portraits, Maps to Movies and More, New York 2016.
Müller M.G., Visual Competence: A New Paradigm for Studying Visuals in the Social Sciences?, “Visual Studies” 2008, 23, 2.
Niestorowicz E., Szubielska M., O udostępnianiu dzieł sztuki współczesnej i ich percepcji przez osoby z dysfunkcją wzroku, „Perspektywy Kultury” 2022, 37, 2.
Ogle D., Newman M., Visual Literacy. Reading, Thinking, and Communicating with Visuals, London – New York 2019.
Paplińska M. (red.), Jak przygotować niewidome dziecko do nauki brajla. Przewodnik dla rodziców i nauczycieli, Warszawa 2012.
Paplińska M., Edukacja graficzna uczniów z niepełnosprawnością wzroku odzwierciedlona w IPETach – ważny czy pomijany obszar wsparcia? [w:] Jest człowiek z niepełnosprawnością: pola refleksji, red. B. Antoszewska, I. Myśliwczyk, Warszawa 2017.
Rogowski Ł., Kompetencja wizualna. Zarys problematyki i propozycja ujęcia, „Kultura Współczesna” 2010, 4(66).
Stachowiak-Dudzik E., Zmysłowy wymiar obrazu – wrażliwość synestezyjna a partycypacja w sztuce wizualnej osób niewidomych, „Kultura Współczesna” 2021, 3(115).
Sztorc-Gromaszek A., Szubielska M., W jaki sposób pomóc osobom niewidomym w odbiorze sztuk wizualnych?, „Kultura Współczesna” 2021, 3(115).
Szubielska M., Sztorc A., Sztuka bez barier. Przykłady udostępniania współczesnych dzieł oraz zabytków osobom z niepełnosprawnościami wzroku, „Studia i Materiały Lubelskie” 2023, 21.
Śmiechowska-Petrovskij E., Edukacja wizualna osób z niepełnosprawnością narządu wzroku w zakresie sztuk – współczesne wyzwania i dylematy [w:] Edukacja wizualna osób niewidomych w zakresie sztuki. Wybrane zagadnienia, red. E. Śmiechowska-Petrovskij, Warszawa 2021.
Śmiechowska-Petrovskij E., Koncepcja edukacji wizualnej osób niewidomych w zakresie sztuk wzrokowych. Eksplanacja i analizy praktyk, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” 2023 (w druku).
Śmiechowska-Petrovskij E., Kultura haptyczno-werbalna. Osoby niewidzące i sztuki wizualne – między doświadczeniem poznawczym i estetycznym [w:] K. Krawiecka, E. Śmiechowska-Petrovskij, M. Żelazkowska, Sztuka / twórczość dostępna. Osoby z niepełnosprawnościami i chorobą psychiczną w kręgu recepcji i ekspresji sztuki, Warszawa 2016.
Waszkiewicz-Raviv A., Alfabetyzm wizualny odbiorców działań PR w przestrzeni medialnej – postulaty. „Zarządzanie Mediami” 2018, 6(3).
Wieczorek-Tomaszewska M., Kompetencje wizualne w praktyce edukacyjnej, „Biblioteka i Edukacja” 2014, 5.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
