Społeczno-pedagogiczne aspekty zachowań suicydalnych – symptomy, uwarunkowania, profilaktyka
DOI:
https://doi.org/10.15584/kpe.2023.12.16Słowa kluczowe:
samobójstwo, skala, przyczyny, profilaktykaAbstrakt
Samobójstwa są problemem społecznym, który już od wieków wywołuje silne emocje. W ich wyniku ginie co roku więcej osób niż w wypadkach samochodowych. Najczęściej pozbawiają się życia dorośli mężczyźni, lecz próby samobójcze podejmowanie są stosunkowo często przez osoby do 18 roku życia. Na ogół nie mają one na celu pozbawienia się życia. W ten sposób młody człowiek manifestuje swój bunt wobec trudności życiowych lub próbuje zwrócić uwagę na swoje problemy. Zapobieganie próbom samobójczym powinno być traktowane nie tylko jako problem medyczny i psychologiczny, lecz także jako ważne zadanie wychowawcze. Szczególną rolę w profilaktyce samobójstw powinna odgrywać szkoła, która ma możliwość oddziaływania na dużą część populacji dzieci i młodzieży. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące skali i dynamiki zjawiska samobójstwa, jego etiologii oraz nakreślono podstawowe kierunki działalności profilaktycznej szkoły.
Bibliografia
Alcoholism and suicidal behavior: a clinical overview, “Act Psychiatr. Scand” 2006, nr 113(1), doi: 10.1111/j.1600-0447.2005. 00643.x.
Anthony T.M., Dlaczego? Czyli samobójstwo i inne zagadnienia wieku dorastania, Warszawa 2009.
Babiker G., Arnold L., Autoagresja, mowa zranionego ciała, Gdańsk 2002.
Ciecieląg P., Łysoń P., Sadłoń W., Zdaniewicz W. (red.), Kościół katolicki w Polsce 1991–2011, Warszawa 2014.
Crossin R. et al., The association between alcohol use disorder and suicidal ideation in a New Zealand birth cohort, “Australian & New Zealand Journal of Psychiatry”, doi: 10.1177/00048674211064183.
Cygielska K., Samobójstwo [w:] Zagadnienia patologii społecznej, red. A. Podgórecki, Warszawa 1976.
Czabański A., Młodzież wobec samobójstwa, „Poznańskie Studia Teologiczne” 1997, nr 9.
Czabański A., Zachowania samobójcze „zaraźliwe” i pakty samobójcze wśród młodzieży [w:] Samobójstwo, red. B. Hołyst, M. Staniaszek, M. Binczycka-Anholcer, Warszawa 2002.
Dervis K., Oquendo M.A., Grunebaum M.F., Ellis S., Burke A.K., Mann J.J., Religious Affiliation and Suicide Attempt, “The American Journal of Psychiatry” 2004, nr 116(12).
Dixon W.A., Heppner P.P., Rudd M.D., Problem-solving appraisal, hopelessness, and suicide ideation: Evidence for a mediational model, “Journal of Counseling Psychology” 1994, nr 41.
Favazza A., Bodies Under Siege, London 1996.
Gvion Y., Apter A., Aggression, impulsivity, and suicide behavior: a review of the literature, “Archives of Suicide Research” 2011, nr 15(2).
Hanna F.J., Suicide, and hope: The common ground, “Journal of Mental Health Counseling” 1991, nr 13.
Hilton S.C., Fellingham G.W., Lyon J.L., Suicide Rates and Religious Commitment in Young Adult Males in Utah, “American Journal of Epidemiologie” 2002, nr 155(5).
Hirsch J.K., Conner K.R., Dispositional and explanatory style optimism as potential moderators of the relationship between hopelessness and suicidal ideation, “Suicide and Life-Threatening Behavior” 2006, nr 36(6).
Hołyst B., Kryminologia, Warszawa 1979; 2022.
Hołyst B., Samobójstwo. Przypadek czy konieczność, Warszawa 1983.
Hołyst B., Suicydologia, Warszawa 2002.
Inskip H., Harris C., Barraclough B., Lifetime risk of suicide for affective disorder, alcoholism, and schizophrenia, “The British Journal Psychiatry” 1998, 172, doi: https://doi.org/10.1192/bjp.172.1.35.
Isometsa E.T., Suicide among subjects with personality disorders, “American Journal of Psychiatry” 1996, nr 53.
Jarosz M., Samobójstwa – ucieczka przegranych, Warszawa 2004.
Jarosz M., Samobójstwo, Warszawa 1997.
Jarosz M., Samobójstwo. Dlaczego teraz, Warszawa 2013.
Jarosz M., Samoniszczenie. Samobójstwo. Alkoholizm. Narkomania, Warszawa 1980.
Jędrzejewska M., Samobójstwa młodzieży – próba zestawienia przyczyn, „Pedagogika Społeczna” 2002, nr 4.
Kępiński A., Rytm życia, Kraków 1983.
Kojder A., Kwaśniewski J., Stosunek społeczeństwa polskiego do zjawisk i zachowań dewiacyjnych [w:] Opinia publiczna, środki masowego przekazu a ujemne zjawiska społeczne, red. B. Hołyst, Warszawa 1981.
Melka-Roszczyk M., Samobójstwo a choroby psychiczne i zaburzenia somatyczne, https://melka-roszczyk.pl/samobojstwo-a-zaburzenia-psychiczne-i-choroby-somatyczne/ (dostęp: 20.08.2023).
O’Connor R., Sheehy N., Zrozumieć samobójcę, Gdańsk 2002.
Ostaszewski K., Myśli samobójcze a sytuacja rodzinna oraz problemy inter- i eksternalizacyjne u młodzieży w wieku 14–16 lat, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2018, nr 17(3).
Panagioti M., Gooding P., Taylor P.J., Tarrier N., Negative self-appraisals and suicidal behawior among trauma victims experiencing PTSD symptoms: the mediating role of defeat and entrapment, “Depression and Anxiety” 2012, nr 29(3).
Pirkis J., Blood R.W., Suicide, and the media [w:] A concise Guide to Understanding Suicide. Epidemiology, Pathophysiology, and Prevention, red. S.H. Koslow, P. Ruiz, Ch.B. Nemeroff, Cambridge 2014.
Płużek Z., Psychologiczne aspekty samobójstw, „Znak” 1972, nr 7–8.
Pospiszyl I., Patologie społeczne, Warszawa 2008.
Pużyński S., Depresje i samobójstwa, „Służba Zdrowia” 2001, nr 23–25, https://www.sluzbazdrowia.com.pl/artykul.php?numer_wydania=3018&art=3 (dostęp: 19.08.2023).
Ringel E., Gdy życie traci sens. Rozważania o samobójstwie, Szczecin 1987.
Ringel E., Nerwica a samozniszczenie, Warszawa 1992.
Rogers J.R., Theoretical grounding: The ‘missing link’ in suicide research, „Journal of Counseling and Development” 2001, nr 79.
Romaszko K., Samobójstwa i zachowania samobójcze jako przedmiot zainteresowań nauk medycznych. Definicja, podział i przegląd biomarkerów zachowań samobójczych, cz. I: Psychiatryczne i neuroobrazowe markery zachowań samobójczych, „Medical Studies / Studia Medyczne” 2020, nr 36(4), doi: https://doi.org/10.5114/ms.2020.102327.
Rosa K., (Nie)wiarygodność danych statystycznych dotyczących zachowań samobójczych. Perspektywa teoretyczna i praktyczna, Łódź 2012.
Samobójstwa na świecie – raport Światowej Organizacji Zdrowia, https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/samobojstwa-na-swiecie-raport-swiatowej-organizacji-zdrowia/ (dostęp: 16.08. 2023).
Sawicki K., Kręte drogi dorastania. Grupa rówieśnicza a nieprzystosowanie społeczne młodzieży [w:] Dylematy i wyzwania współczesnej resocjalizacji, red. K. Sawicki, R. Ćwikowski, A. Chańko, Białystok 2015.
Shneidman E., Definition of suicide, USA 2004.
Sisask M., Varnik A., Kolves K., Bertolote J.M., Bolhari J., Botega N.J., Is religiosity a protective factor against attempted suicide: a cross-cultural case-control study, “Archives of Suicide Research” 2010, nr 14.
Snyder C.R., Hope theory: Rainbows in the mind, “Psychological Inquiry” 2002, nr 13.
Stack S., Lester D., Body mass and suicide risk, “Crisis: The Journal of Crisis Intervention and Suicide Prevention” 2007, nr 28(1).
Statystyka – samobójstwa na świecie, https://zobaczznikam.pl/statystyka-swiat/ (dostęp: 16.08.2023).
Suicide rates (indicator), doi: 10.1787/a82f3459-en (dostęp: 1.08.2023).
Sułek A., Przedmowa [w:] E. Durkheim, Samobójstwo. Studium z socjologii, Warszawa 2011.
Szymańska J., Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży. Poradnik dla pracowników szkół i placówek oświatowych i rodziców, Warszawa 2016.
Tsirigotis K., Gruszczyński W., Lewik-Tsirigotis M., Kruszyna M., Przejawy autodestruktywności pośredniej u osób po próbach samobójczych, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2011, nr 11.
Witkowska H., Samobójstwo w kulturze dzisiejszej. Lista samobójców jako gatunek wypowiedzi i fakt kulturowy, Warszawa 2021.
Wolicki M., Przyczyny i skutki pustki egzystencjalnej w ujęciu Viktora Emila Frankla, „W drodze” 1985, nr 3.
Woźniak M., Zachowania suicydalne jako problemem społeczny XXI wieku – charakterystyka zjawiska z uwzględnieniem przyczyn oraz metod zapobiegawczych [w:] Wyzwania i problemy społeczne z początku XXI wieku, red. N. Laurisz, Kraków 2020.
Zamachy samobójcze. Statystyka. Portal polskiej Policji, https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze (dostęp: 3.08.2023).
Zapobieganie samobójstwom. Poradnik dla lekarzy pierwszego kontaktu, Genewa–Warszawa 2003, http: //www.ipin.cdu.pl/towsuicyd (dostęp: 23.08.2023).
Zero D., Cybersuicydologia – nowe technologie a samobójstwo, „Kortowski Przegląd Prawniczy” 2021, nr 1.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
