Malarstwo ścienne Modesta Sosenki. Charakterystyka stylu na podstawie reprezentatywnych przykładów

Autor

DOI:

https://doi.org/10.15584/setde.2022.15.5

Słowa kluczowe:

Modest Sosenko, Ukraina, cerkiew, malarstwo ścienne, początek XX wieku

Abstrakt

W znacznym dziedzictwie twórczym ukraińskiego artysty Modesta Sosenki (1875–1920) na szczególną uwagę zasługują polichromie i sakralne dzieła sztalugowe dla ponad dziesięciu galicyjskich cerkwi. Osoby mu współczesne zauważały, że prace sakralne artysty charakteryzowały się własnym „Sosenkowskim stylem”, w którym śmiało i organicznie łączyły się zreinterpretowane przez mistrzów XVI–XVII wieku tradycje bizantyjskie z nowoczesnymi europejskimi wymogami stylowymi przełomu XIX–XX wieku. Był on pionierem, który wyznaczył drogę rozwoju współczesnej sztuki świątynnej, czemu sprzyjały okoliczności jego życia. Po zdobyciu gruntownego europejskiego wykształcenia zawodowego w trakcie studiów w Krakowie, a także już jako stypendysta metropolity Andrzeja Szeptyckiego w Monachium i Paryżu, Sosenko powrócił do Galicji i kontynuując działalność swojego opiekuna w sferze muzealnictwa, został pełnoprawnym pracownikiem Muzeum Cerkiewnego (później Narodowego). Właśnie bezpośredni kontakt ze starymi zabytkami ikonografii, książkami pisanymi ręcznie i drukowanymi, z twórczością ludową pozwolił mu na dogłębne zrozumienie specyfiki ukraińskiej sztuki narodowej. W ten sposób połączenie osobistego talentu, wiedzy zawodowej i doświadczenia muzealnego, a także bliskie relacje z głową Cerkwi greckokatolickiej – Andrzejem Szeptyckim, który wszystkie swoje wysiłki ukierunkował na odrodzenie wysokiej kultury wystroju przestrzeni sakralnej świątyń obrządku wschodniego, zrodziło artystę intelektualistę, gotowego do podjęcia wyzwania współczesności. Nie można jednak w całości docenić dorobku Sosenki. Działania wojenne na tych terenach w obu wojnach światowych w XX wieku, nietolerancyjne wobec dziedzictwa kulturowego, narodowego i duchowego lata władzy radzieckiej, a nawet pierwsze lata niepodległości Ukrainy nie sprzyjały zachowaniu świątyń i ich wystroju. Dlatego badacze zmuszeni są stwierdzić, iż większość prac Sosenki została bezpowrotnie utracona. Źródła inspiracji artysty, specyfikę kompozycji jego fresków, gamy kolorów, programu ideowo-estetycznego można odtworzyć jedynie na podstawie fresków naściennych dwóch świątyń w obwodzie lwowskim: Archanioła Michała we wsi Podbereźce oraz Świętego Zmartwychwstania w miejscowości Polany, przeprowadzając porównania z fragmentami utraconych polichromii utrwalonych na zdjęciach archiwalnych, oraz dodając zdobienie, już po tonowaniu restauracyjnym, ostatniego obiektu sakralnego artysty – cerkwi św. Mikołaja w Złoczowie. Nawet takie rozproszone dane pozwalają na zaobserwowanie wielu cech autorskich, określenie procesu kształtowania się wyrazistej maniery indywidualnej Sosenki, czemu poświęcone zostało niniejsze badanie.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Čajkovs’kij K., Arhitektura i štuka malârska a naša rus’ka cerkov, “Dilo” 1893, nr 73, s.1–2.

Čajkovs’kij K., Dlâ čogo religijne malârstvo u nas’ ne podnosit’ sâ?, “Dilo” 1894, nr 226, s. 1.

Holubetc’ M., Modest Sosenko ( 1875–1920), “Hromads’ka dumka”, 1920, nr 32, s. 1–2.

Holubetc’ M., Načerk іstorií ukraíns’kogo mistectva, N’û-Ŭork 1973, s. 34.

Holubetc’ M., Spadŝina Modesta Sosenka, “Ukraíns’ka dumka” 1920, nr 13, s. 2–3.

Kondakov’ H., Licevoj ikonopisnij podlinnik’, t. I: Ikonografiâ Gospoda Boha i Spasitelâ Našeho Iisusa Hrista. S.-Peterburg’ 1905, іl. 73. Obraz devâti činiv anhel’s’kih; іl. 76. Sobor Arhistratiga Mihaila.

Licevoj Sijskij ikonopisnij podlinnik’, СХI, Vip. IІІ. Priloženie k’ СVI vipusku “Pamâtnikov”, S.-Peterburg’ 1896, tаbl. LVI. Ojcostwo.

Licevoj Sijskij ikonopisnij podlinnik’, Vip. ІV. S.-Peterburg’ 1897, tаbl. LXXI. О têbê raduêtsâ.

L’vivs’ka Nacional’na Naukova Biblioteka Ukraíni im. V. Stеfanika (=LNNB), Viddil rukopisiv, F. 191, Fond V. Faciêviča, od. zb. 10, p.1, Žit’êpisi predstavnikiv Stanislavivs’koí kapituli êpiskopa Peleša Ŭliana, mitropolita Kuílovs’kogo Ŭliana і arhipresvitera Faciêviča Vasilâ. 1889–1896. Stanislav [rękopis], ark. 14.

Nacionalʹnij muzej u Lʹvovi (=NML), Viddil rukopisiv i starodrukiv, kv-18592/17-22, rk-3239, Svidoctva M. Sosenka periodu jogo navčannâ u Krakivs’kij školi krasnih mistectv 1897 –1900, аrk. 1–6.

NML, Viddil rukopisiv i starodrukiv, kv-18592/23-27,30, rk-3242, Documenti pro navčannâ M. Sosenka v Akademií mistectv u Mûnheni 1900–1902, ark. 1–7.

NML, Viddil rukopisiv i starodrukiv, kv -18592, rk-3244, Documenti pro perebuvan’â M. Sosenka v Pariżi ta pro navčan’â v Nacional’nij akademií obrazotvorčih mistectv; dozvoli na vidviduvan’â timčasovih vistavok i biblioteki ustanovi, ark. 1–4.

NML, Viddil rukopisiv i starodrukiv, kv-18592/36, rk-3249, Оficijnij list Mitropolita A. Šeptic’kogo do M. Sosenka. L’viv, 3.VII.1907, аrk. 1–2.

NML, Viddil rukopisiv i starodrukiv, kv-18597, rk-2935, Materiali M. Drahana do M. Sosenka, ark. 7–10.

Noga O., Ukraíns’kij stil’ v cerkownomu mistectvi Galičini kincâ ХІХ – počatku ХХ stolit’, L’viv 1999, s. 82.

Otkowič T., Restavraciâ nastinnih rozpisiv Modesta Sosenka v cerkvi Sv. Mikolaja v Zoločevi, w: Bûleten’ 2008, nr 10, s. 133–134.

Prykrasy galickih rukopisiv XVI i XVII vv. zrisovani Modestom Sosenkom ( + 1920). (Iz zbirok Nacional’nogo Muzeû u L’vovi), Lwów, 1923, tabl. X

Radoms’ka W., Povernen’â Modesta Sosenka, Obrazotvorče mistectvo” 1991, nr 1, s. 4–7.

Radoms’ka W., Povernen’â Modesta Sosenka, “Zerna” 1994, nr 1, s. 33–38.

Radoms’ka W., Problema restavratsiï stinopysu Modesta Sosenka v konteksti zberezhennia arkhitekturno-mystets′koï pam’iatky, w: Visnyk Natsional′noho universytetu «L′vivs′ka politekhnika» «Arkhitektura», nr 656: zibrannia naukovykh prats′, red. B.S. Cherkes, Lwów 2009.

Semchyshyn-Huzner O., Onovlen’â vnutrišn’ogo prostoru Katedral’nogo soboru Svâtogo Voskresin’â v Ivano-Frankivs’ku (Stanislavovi) (1897–1904 rr.): istoriâ, аnaliz, perspektivi, “Narodoznavči zošiti” 2016, nr 5, s. 1073–1085.

Šeptic’kij A., Pis’ma-poslan’â (1939-1944 rr), L’viv 1991, s.130–148.

Ustiânovič K., Deŝo o našoj żivopisi čerkovnoj, “Dilo” 1888, nr 7, s.1; nr 9, s. 1; nr 10, s.1–2.

Opublikowane

2022-12-15

Jak cytować

Semchyshyn-Huzner, O. (2022). Malarstwo ścienne Modesta Sosenki. Charakterystyka stylu na podstawie reprezentatywnych przykładów. Sacrum Et Decorum, (15), 93–109. https://doi.org/10.15584/setde.2022.15.5

Numer

Dział

MATERIAŁY