Artysta w świątyni… sztuki
DOI:
https://doi.org/10.15584/setde.2025.18.6Słowa kluczowe:
Romuald Oramus, Janusz Matuszewski, Zbigniew Cebula, motyw świątyniAbstrakt
Temat ten stanowi uzupełnienie badań prowadzonych od 2018
roku wokół projektu artystyczno-naukowego realizowanego
w Pracowni Badań nad Ikonosferą przy Instytucie Malarstwa
i Edukacji Artystycznej Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej
w Krakowie. W tekście dokonano analizy wybranych dzieł, poprzez
które malarz odnosi się (inspiruje się lub jest fizycznie
obecny na plenerze bądź wystawie swoich prac), do miejsca
świętego, do konkretnej lub wyobrażonej budowli sakralnej –
katedry, kaplicy, klasztoru. Wybrane prace z zakresu malarstwa
sztalugowego autorstwa artystów ze środowiska krakowskiego:
Romualda Oramusa, Zbigniewa Cebuli i Janusza Matuszewskiego
reprezentują różne poetyki. Wszystkie omówione cykle obrazów
są kontynuowane, zatem trudno tu o ostateczne wnioski.
Artyści nie ulegają zjawisku habituacji i wciąż odczuwają potrzebę
reakcji na wielokrotne powtarzanie tego samego bodźca
czy to w postaci wspomnień z ważnego dla nich miejsca, czy
jego ponownego oglądu. Postawa Janusza Matuszewskiego
potwierdza, że miejsca te mogą sprzyjać doświadczeniu duchowemu.
Ponadto artysta ten przedłuża sobie stan „wdychania”
miejsca świętego doświadczany w czasie młodzieńczych
prac konserwatorskich, przenosząc go do własnej, starannie
zaaranżowanej pracowni. Najczęściej jednak mamy do czynienia
z traktowaniem miejsc świętych jako źródła motywów lub
szczególnego miejsca ekspozycji. Oramus zachowuje stan intelektualnego
namysłu nad przyswojonym ponad 20 lat temu
motywem katedry, peregrynując do kolejnych obiektów sakralnych.
Cebula, drążąc biblijne i mitologiczne historie, wraca do
miejsc prawdziwych i wyobrażonych, sprzyjających wyrażaniu
fascynacji materią terenu i architektury. Do ich postawy można
odnieść zjawisko neoromantyzmu.
Downloads
Bibliografia
The Bible, Bible Gateway, Revised Standard Version Catholic Edition (the original uses the Polish translation Biblia Jerozolimska, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2005 The Bible text: „Biblia Tysiąclecia”).
Biłka T. OP, Płonące pola [Burning Fields], „Arteon” 7, 2019, pp. 34–45.
Eliade M., Sacrum, mit, historia. Wybór esejów [Selected Essays], transl. A. Tatarkiewicz, Warszawa1974.
Kasperowicz R., Figury zbawienia? Idea „religii sztuki” w wybranych koncepcjach artystycznych XIX stulecia [Figures of Salvation? The Idea of the ‘Religion of Art’ in Selected Artistic Concepts of the 19th Century,], Lublin 2010.
Kiciński A., Muzea – instrumenty ekspozycji czy świąty-nie [Museums: Exhibition Venuesor Temples?], „Muzealnictwo” 43, 2001, pp. 57–75.
Kołodziejczyk I., Mogiła opactwo cystersów [The Cistercian Abbey in Mogiła], Kraków 1992.
Krasnowolski B., Oramus R., Romuald Oramus. Katedra. Malarstwo z lat 2007–2011 [Romuald Oramus. Cathedral. Painting from the Period 2007–2011], Kraków 2013.
Janusz Tarabuła i II Grupa Krakowska [Janusz Tarabuła and the II Kraków Group], ed. J. Lewiński, Kraków 2015.
Majewski P., Malarstwo materii w Polsce jako formuła „nowoczesności” [Painting the Matter in Poland as a Formula of “Modernity”], Lublin 2006.
Malarstwo materii 1958 –1963. Grupa Nowohucka [Painting the Matter 1958–1963. Nowa Huta Group], exhibition catalogue, eds. M. Branicka, M. Tarabuła, the Zderzak Gallery, Kraków 2000.
Metafizyka obecności. Inspiracje religijne w dziełach artystów krakowskich 2000–2019 [Metaphysics of Presence. Religious Inspirations in the Works of Kraków Artists], eds. B. Stano, A. Daca, Kraków 2019.
Oramus R., Impresje francuskie [French Impressions], „Konspekt” 2011, no.1 (38), pp. 54–56.
Oramus R., Radość iluzji malarskiej. Eseje o sztuce [The Joy of Painterly Illusion. Essays on Art], Kraków 2004.
Organisty A., Malarstwo religijne Janusza Matuszewskiego w kręgu sztuki i duchowości cysterskiej [Janusz Matuszewski’s Religious Paintings in the Circle of Cistercian Art and Spirituality] in: Dzieje i kultura cystersów w Polsce 1 [The History and Culture of the Cistercians in Poland I],eds. M. Starzyński, D. Tabor CR, Kraków 2016, pp. 117–127.
Organisty A., Wyrzykowska M., Muzeum Willmanna, czyli „świątynia sztuki” w Lubiążu. Propozycje rewitalizacji kościoła klasztornego Wniebowzięcia NMP [The Willmann Museum, or the ‘Temple of Art’ in Lubiąż. Proposals for the Revitalisation of the Monastery
Church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in: Monastery Church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Lubiąż. History, State of Preservation, Revitalisation Concept], ed. A. Kozieł, Wrocław 2010, pp. 149–164.
Organisty A., „Na przebłaganie za grzechy nasze…”. O malarstwie Grzegorza Bednarskiego i Janusza Matuszewskiego [“In Atonement for Our Sins…”. On the Painting of Grzegorz Bednarski and Janusz Matuszewski], „Ethos” 1, 2014, pp. 239–253.
Przestrzeń alternatywna dla działań artystycznych [Alternative Space for Artistic Activities], eds. B. Stano, J. Łapińska, Kraków-Wieliczka 2019.
Reck G., Wystawa prac Bronisława Kierzkowskiego [An Exhibition of Bronisław Kierzkowski’s Works], „Panorama Północy” 14, 1959, p. 15.
Rzepińska M., W kręgu malarstwa [In the World of Painting], Wrocław 1988.
Stano B., Artysta w fabryce. Dwa oblicza mecenatu przemysłowego w PRL [The Artist in the Factory. Two Faces of Industrial Patronage in Communist Poland], Kraków 2019.
Stano B., Miejsca święte wg Jana od Krzyża w obrazach ręką ludzką czynionych. Myśli na kanwie twórczości Juliana Jończyka, Agnieszki Dacy i Łukasza Murzyna, [Sacred Places According to John of the Cross in Images Created by Human Hands. Thoughts Based on the Works of Julian Jończyk, Agnieszka Daca and Łukasz Murzyn] in: Estetyka i charyzmat Zmartwychwstańców [The Aesthetics and
Charisma of the Resurrectionists], eds. D. Tabor, B. Ciciora, Kraków 2023, pp. 323–341.
Szczerski A., 4xnowoczesność. Transformacje Nowoczesność w III RP [4 x Modernity. Transformations: Modernity in the Third Polish Republic] in: Transformacje. Nowoczesność w III RP [Transformations: Modernity in the Third Polish Republic, exhibition catalogue], eds.
C. Frejlich, A. Szczerski, Kraków 2024, pp. 17–35. DOI: https://doi.org/10.1016/j.indag.2024.01.001
St John of the Cross, Ascent of Mount Carmel, Book III. transl. and ed. E. Allison Peers, 3rd revised edition, Catholic Spiritual Direction, https://www.catholicspiritualdirection.org/ascentcarmel.pdf (the original text uses Święty Jan od Krzyża, Doktor Kościoła, Dzieła, ed. o. O. Filek OCD, transl. o. B. Smyrak OCD, Kraków 1986).
Winnicka-Gburek J., Homo Metaphysicus, „Arteon” 12, 2019, pp. 6–9.
Ars Sacra El Greca. W 100-lecie Niepodległości i Muzeum [El Greco’s Ars Sacra. On the 100th Anniversary of Independence and the Museum], exhibition catalogue, the Diocesan Museum In Siedlce, ed. Fr. R. Mirończuk, November 2018 – January 2019 Siedlce.
Romuald Oramus. Katedra z nieba i z ziemi. Malarstwo [Romuald Oramus. Cathedral from Heaven and Earth], exhibition catalogue, the Museum of the Archdiocese in Kraków, 6.07–31.08.2016.
Romuald Oramus. La cathédrale. Peinture et gravure, Société Historique et Littéraire Polonaise, 15 janvier – 8 février 2020, Paris 2020.
Romuald Oramus. Katedra: Obrazy [Romuald Oramus. Cathedral: The Paintings],exhibition catalogue, Otwarta Pracownia Kraków 29.11.2019 –17.01.2020.
Zbigniew Cebula. Wieloryby i wulkany [Zbigniew Cebula. Whales and Volcanoes], exhibition catalogue, Galeria Pryzmat Kraków, 10.04–23.04. 2018.
Z. Cebula /malarstwo/ [Z. Cebula/Painting/], exhibition catalogue, BWA Ostrowiec Świętokrzyski, January-February 2017.
Zbigniew Cebula. Axis Mundi, Malarstwo [Zbigniew Cebula. Axis Mundi. Painting] exhibition catalogue. The Museum of the Archdiocese, Kraków 26.09 –15.10. 2019.
Namalować katolicyzm od nowa [Painting Catholicism Anew]https://angelicum.it/st-john-paul-ii-institute-ofculture/lets-paint-catholicism-again/pl/ (access date:25.03.2025).
Carmelites http://www.karmelici.pl/artykuly/klasztory/trutowo
K. Prętkowska, Klasztor w Trutowie miejscem pleneru artystów [The monastery in Trutowo is a venue for an outdoor painting session] (access date 02.01.2020) https://
bydgoszcz.tvp.pl/33504373/klasztor-w-trutowie-miejscem-pleneru-artystow
Galeria Krypta u Pijarów, wrzesień–październik 2019, wystawa Zb. Cebuli [The Gallery Krypta u Pijarów, September-October 2019, the exhibition of Z. Cebula] http://welcometo.pl/galeria-krypta-u-pijarow-wrzesien-pazdziernik-2019-wystawa-zb-cebuli/ (access
date 02.01.2020). DOI: https://doi.org/10.47440/JAFE.2021.2201
M. Howorus-Czajka, Alternatywne funkcje zabytkowych wnętrz kościelnych a mariaż ze sztuką współczesną [The
Alternative Use of Historic Church Interiors in Conjunction with Contemporary Art] in:http://www.muzeumlubelskie.
pl/images/media/file/1_Howorus-Czajka_SiML_19. pdf(access date 02.01.2020).
A. Budzałek, Sylwetki – Romuald Oramus [Profiles – Romuald Oramus], https://zpap.pl/zpap/index.php?option =com_ content&view=article&id=2040:sylwetki-romualdoramus&catid=88:arsforum-32018& Itemid=235&lang=pl(access date 02.01.2020).
![Kim Kich’ang, Powracający syn marnotrawny, 1952–1953, kolor na jedwabiu, 63,5x76 cm, Kolekcja Soˇulmisulgwan [Muzeum Sztuki w Seulu]](https://journals.ur.edu.pl/public/journals/14/cover_issue_611_pl_PL.jpg)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Bernadeta Stano
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Zgodnie z polityką Open Access autorzy zachowują pełnię praw autorskich do swoich artykułów – bez ograniczeń.
Autorzy mogą deponować swoje artykuły w wybranym przez siebie repozytorium.
