Kultura aksjologiczna jako fundamentalny cel współczesnej edukacji
DOI:
https://doi.org/10.15584/kpe.2025.10Słowa kluczowe:
kultura aksjologiczna, inteligencja wartościowa, aksjopedagogika, edukacja, wartości humanistyczneAbstrakt
Znaczenie wybranego tematu wynika z konieczności wzmocnienia roli edukacji w obliczu narastających napięć geopolitycznych i społeczno-kulturowych, a także z tendencji do nadmiernej utylitaryzacji edukacji, która neguje jej funkcję kulturalną. Celem badania jest teoretyczne uzasadnienie potrzeby kształtowania kultury aksjologicznej jako fundamentu współczesnej edukacji.
W artykule pojęcie „kultura aksjologiczna” zostało ujęte jako cecha osobowości obejmująca zdolność do refleksji nad wartościami i modelowania zrównoważonych pod względem wartości strategii życiowych. Badania potwierdzają konieczność wdrożenia idei aksjopedagogiki i innowacyjnychmetodologii edukacyjnych w celu praktycznej realizacji zadania kształtowania kultury aksjologicznej, w szczególności poprzez rozwój inteligencji wartościowej.
Przeprowadzone badania dowodzą, że kształtowanie humanistycznej kultury aksjologicznej poprzez rozwój inteligencji wartościowej stanowi priorytet współczesnej edukacji, ponieważ zapewnia rozwijanie kompetencji społecznych, istotnych w obliczu wyzwań globalizacji i dynamicznych zmian społeczno-kulturowych.
Downloads
Bibliografia
Dawson Ch., Olsen G. W., The Origins of the Western Tradition of Education [in:] The Crisis of Western Education (The Works of Christopher Dawson), Catholic University of America Press 1961.
Foucault M., The Hermeneutics of the Subject: Lectures at the Collège de France 1981–1982, New York 2004.
Friedman H. H., The Education Irony: When College Degrees Lead to Unemployment, Mindless Thinking, Debt, and Despair, “Academia Mental Health and Well-Being” 2025, Vol. 2, No. 2, https://doi.org/10.20935/MHealthWellB7661.
Gadamer H.-G., Truth and Method, New York 2006.
Gołek B., Wychowanie jako proces duchowy w konce pcji Sergiusza Hessena, “Sympozjum” 2018, No. 1(34).
Homplewicz J., Etyka pedagogiczna, Rzeszów 1996.
Jankowski D., Socjalizacja jednostki wobec wzrostu dynamiki zmian środowiska życia [in:] Pedagogika w społeczeństwie – społeczeństwo w pedagogice, Włocławek 2016.
Klinger R., Mallon M., Personality and Values at Work [in:] International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition), Elsevier 2015.
Kukulska-Hulme A., Bossu C., Charitonos K., Coughlan T., Deacon A., Deane N., Ferguson R., Herodotou C., Huang C.-W., Mayisela T., Rets I., Sargent J., Scanlon E., Small J., Walji S., Weller M., Whitelock D., Innovating Pedagogy 2023: Open University Innovation Report 11, Milton Keynes, The Open University 2023.
Kukulska-Hulme A., Bossu C., Charitonos K., Coughlan T., Ferguson R., FitzGerald E., Gaved M., Guitert M., Herodotou C., Maina M., Prieto-Blázquez J., Rienties B., Sangrà A., Sargent J., Scanlon E., Whitelock D., Innovating Pedagogy 2022: Open University Innovation Report 10, Milton Keynes, The Open University 2022.
Kukulska-Hulme A., Wise A. F., Coughlan T., Biswas G., Bossu C., Burriss S. K., Charitonos K., Crossley S. A., Enyedy N., Ferguson R., FitzGerald E., Gaved M., Herodotou C., Hundley M., McTamaney C., Molvig O., Pendergrass E., Ramey L., Sargent J., Scanlon E., Smith B. E., Whitelock D., Innovating Pedagogy 2024: Open University Innovation Report 12, Milton Keynes, The Open University 2024.
Kymlicka W., Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights, Oxford University Press 1996.
Leitner S., The Crisis of Western Education and the Role of Philosophy, “The Acropolitan” 2017, Vol. 4, Issue 1.
Lenard P. T., Culture [in:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2019, https://plato.stanford.edu/entries/culture/ (20.09.2025).
Mallach A., Higher education on the edge, “U.S. News & World Report” 2024, https://www.usnews.com/opinion/articles/2024-02-29/higher-education-on-the-edge (20.09.2025).
Matviichuk A. V., Axiological Culture and Value Intelligence [in:] Science in the modern world: innovations and challenges. Proceedings of the 8th International scientific and practical conference, Toronto 2025.
Matviichuk A. V., The concept of “value intelligence” in a socio-philosophical context [in:] Science and education: problems, prospects and innovations. Proceedings of the 10th International scientific and practical conference, Kyoto 2021.
Nedashkivska T., Zarichanskyi O., Pugachov V., Shostak V., Stoliarchuk N., Analysis of cultural and identity transformations in the modern world, “Multidisciplinary Reviews” 2024, 7:e2024244, https://10.31893/multirev.2024244.
Partnership for 21st Century Skills. Framework for 21st Century Learning, Battelle for Kids 2019, https://static.battelleforkids.org/documents/p21/p21_framework_brief.pdf (20.09.2025).
Pelekh Y., Axiopedagogy: Theoretical and Methodological Concept and Practical Perspectives, Rzeszów 2024.
Pelekh Y., Matviichuk A., Value intelligence as a means of installation of theoretical axiology in the modern social and cultural space and in education, “Studia z Teorii Wychowania” 2024, Vol. XV, No. 2(47).
Pelekh Y., Matviichuk A., Voitovich I., Shlikhta G., Androshchuk I., Zukow W., Value intelligence and its impact on the use of artificial intelligence by university students in learning and scientific research: Ethical aspect, Preprint (2025-04-01), Zenodo, https://doi.org/10.5281/zenodo.15119208.
Pelekh Y., Slikhchta G., 21st Century Skills and Individual Basic Values of the Future it Specialist: Education Perspective, “The New Educational Review” 2024, No. 75.
Szołtysek A., Filozofia pedagogiki : podstawy edukacji : teoria, metodyka, praktyka, Katowice 2003.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
