Meanings of change management in Polish education: the case of junior high schools
DOI:
https://doi.org/10.15584/kpe.2025.3Keywords:
educational management, educational reforms, public management, change managementAbstract
The author analyzes the changes in the Polish education system using the example of lower secondary schools, which were introduced as part of the 1999 reform and then abolished in 2017. It can be assumed that the process of introducing and abolishing lower secondary schools in the Polish education system is an example of systemic changes. The educational reform of the late 1990s aimed to improve the quality of education, equalize educational opportunities and adapt the education system to the requirements of modern society. It was noted that exam results improved significantly over the years of functioning of lower secondary schools. This was confirmed by the international PISA studies. Despite these achievements, lower secondary schools struggled with many problems, including social and organizational ones. Criticism of this organizational form of education was intensifying, mainly due to numerous symptoms of pathological behavior of students. Therefore, in 2017, a reform was introduced leading to the abolition of lower secondary schools and a return to the structure of 8-year primary school and 4-year high school. This reform aroused much controversy. The article discusses the motives behind this decision, its implementation and consequences – both organizational and social.
The aim of this article is to analyze the process of introducing and eliminating lower secondary schools in the Polish education system in the context of broadly understood social, political and educational changes. The work is an attempt to answer the question to what extent the reform of 1999, introducing lower secondary schools, and the reform of 2017, which eliminated them, influenced the functioning of the education system in Poland.
The article describes the origins and goals of both educational reforms and the functioning of lower secondary schools in practice, showing both their successes and challenges. An attempt was made to assess how the aforementioned changes affected key stakeholder groups – students, teachers, parents and school governing bodies. The paper also addresses the issue of social reception of the reforms. Summarizing the impact of the changes on the education system, an attempt was made to indicate key conclusions for future educational reforms, while emphasizing the importance of long-term planning and taking into account the needs of students, parents, teachers and the local community. Reflections on the importance of long-term planning in systemic reforms and stability in educational policy were presented against the background of the experiences of the Polish education system.
Downloads
References
Białecki I., Nierówności edukacyjne w Polsce, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 1999, nr 14.
Bogaj A., Efektywność edukacyjna gimnazjum na tle międzynarodowym (badania PISA), [w:] M. Bogaj, Współczesne gimnazjum w Polsce. Nadzieje i zagrożenia, Kielce 2006, s. 165-172.
Czerepaniak-Walczak M., Edukacyjne dyskursy http:// ip.univ.szczecin.pl/~edipp* opublikowano dnia: 20. 07. 1999 (dostęp: 6.06.2025).
Ćwikliński A., Zmiany w polskiej edukacji w okresie globalizacji, integracji i transformacji systemowej, Poznań 2005.
Denek K., O nowy kształt edukacji, Toruń 1998.
Długosz P., Nierówności edukacyjne jako problem społeczny w społeczeństwach posttransformacyjnych, „Zeszyty Pracy Socjalnej”, 2017, z. 2, s. 143-156 doi: 10.4467/24496138ZPS.17.010.7317 (dostęp: 26.05.2025).
Dutkiewicz W., Procesy integracyjne w gimnazjach, [w:] M. Bogaj, Współczesne gimnazjum w Polsce. Nadzieje i zagrożenia, Kielce 2006, s. 24.
Edukacja narodowym priorytetem. Raport o stanie i kierunkach rozwoju edukacji narodowej w PRL, Warszawa-Kraków 1989.
Egzaminy zewnętrzne w polityce i praktyce edukacyjnej. Raport o stanie edukacji 2014, Warszawa 2015, s. 145 – 221.
Egzaminy zewnętrzne z pożytkiem dla edukacji https://www.prawo.pl/oswiata/egzaminy-zewnetrzne-z-pozytkiem-dla-edukacji,131218.html dostęp 6.06.2025.
Flejterska E., Rosa G., Usługi edukacyjne, [w:] S. Flejterski, A. Panasiuk, J. Perenc, G. Rosa, (red.), Współczesna ekonomika usług, Warszawa 2005.;
Flejterski S., Panasiuk A., Perenc J., Rosa G., (red.), Współczesna ekonomika usług, Warszawa 2005, s. 535.
Furmanek W., Problemy wychowawcze w gimnazjum, [w:] M. Bogaj, Współczesne gimnazjum w Polsce. Nadzieje i zagrożenia, Kielce 2006.
Gęsicki J., Przemiany w edukacji, [w:] M. Maroda, Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI w., Warszawa 2002.
Gmerek T., Konstruowanie (nie)równości w edukacji – teoria i rzeczywistość, [w:] P. Kostyło (red.), Szkoła równych szans. Namysł teoretyczny i rozwiązania praktyczne, Bydgoszcz, Warszawa 2019.
Herbst M., i.in., Bilans zmian instytucjonalnych. Polska oświata w okresie transformacji, Warszawa 2015.
Herbst M., Levitas A., Decentralizacja oświaty w Polsce 2000-2010: czas stabilizacji i nowe wyzwania, [w:] M. Herbst (red.), Decentralizacja oświaty, tom 7, Warszawa 2013.
Herbst M., Realizacja zadań oświatowych przez powiaty, [w:] G. Gorzelak, B. Jałowiecki, M. Stec, (red.), Reforma terytorialnej organizacji kraju. Dwa lata doświadczeń, Warszawa 2001. Jeżowski A., Ekonomika oświaty w zarządzaniu szkołą, Warszawa 2012.
Herczyński J., Modele decentralizacji oświaty, [w:] M. Herbst (red.), Decentralizacja oświaty, tom 7, Warszawa 2013.
Jung-Konstanty S., Polityka edukacyjna w gminie, „Zeszyty Naukowe Instytutu Zarządzania i Marketingu Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, Częstochowa 2009.
Jung-Konstanty S., Racjonalizacja jako jeden z aspektów zarządzania oświatą w gminie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Ekonomiczne Problemy Usług, nr 44, t.1 Nowoczesne przedsiębiorstwo, Szczecin 2009.
Jung-Konstanty S., Zarządzanie zmianami systemowymi i relacjami z interesariuszami w oświacie w Polsce w pierwszych dekadach XXI wieku, Kraków 2023.
Kamińska J., Sukces, czy nie? Co międzynarodowe badania mówią o polskiej edukacji, 2016 https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-sukces-czy-nie-co-miedzynarodowe-badania-mowia-o-polskiej-ed,nId,2318177 (dostęp: 15.05.2025).
Kamińska J., Sukces, czy nie? Co międzynarodowe badania mówią o polskiej edukacji, 2016 https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-sukces-czy-nie-co-miedzynarodowe-badania-mowia-o-polskiej-ed,nId,2318177 (dostęp: 15.05.2025).
Kocór M., Nauczyciele wobec zmian edukacyjnych w Polsce, Rzeszów 2006.
Kojro L., Możliwości wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży na podstawie doświadczeń nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratora oświaty (województwo warmińsko-mazurskie) [w:] M. Bogaj, Współczesne gimnazjum w Polsce. Nadzieje i zagrożenia, Kielce 2006.
Kołaczek B., Dostęp młodzieży do edukacji. Zróżnicowania. Uwarunkowania. Wyrównywanie szans, Warszawa 2004.
Konarzewski K., Drugi rok reformy strukturalnej systemu oświaty: fakty i opinie, Warszawa 2002.
Kosiorek M., Terenowe rady oświatowe w procesie uspołecznienia edukacji szkolne,. „Rocznik Pedagogiczny”, 2018, nr 41, file:///C:/Users/SJ-K/Downloads/articles-433744.pdf.pdf (dostęp: 4.06.2025).
Kupisiewicz C.. Projekty reform edukacyjnych w Polsce. Główne tezy i wpływ na funkcjonowanie szkolnictwa, Warszawa 2006.
Kupisiewicz Cz. Szkolnictwo w okresie przebudowy, Warszawa 1999.
Kwieciński Z., Edukacja wobec opóźnienia kulturowego, „Nauka” 2013, nr 1. file:///C:/Users/SJ-K/Downloads/adminnauka,+N%23113-02-Kwieci%C5%84ski.pdf (dostęp: 25.05.2025).
Kwieciński Z., O rożnym rozumieniu „równych szans” edukacyjnych, [w:] P. Kostyło (red.), Szkoła równych szans. Namysł teoretyczny i rozwiązania praktyczne, Bydgoszcz, Warszawa 2019.
Mazur J., Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Wyniki badań HBSC 2014. Warszawa 2015.
Mazurkiewicz G., Berdzik J., Modernizowanie nadzoru pedagogicznego: ewaluacja jako podstawowa strategia rozwoju edukacji, [w:] G. Mazurkiewicz, (red.), Ewaluacja w nadzorze pedagogicznym. Konteksty, Kraków 2010.
Mazurkiewicz G., Berdzik J., System ewaluacji oświaty: model i procedura ewaluacji zewnętrznej, [w:] G. Mazurkiewicz, (red.), Ewaluacja w nadzorze pedagogicznym. Odpowiedzialność, Kraków 2010.
MEN, Ministerstwo Edukacji Narodowej o zasadach finansowania oświaty w 1999 roku, „Biblioteczka Reformy”, Warszawa 1999, nr 6.
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Założenia reformy systemu edukacji, Warszawa 1998.
Nalaskowski A., Nauczyciele z prowincji u progu reformy edukacji, Toruń 1997.
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. IV, Warszawa 1996.
Papież J., Szkoła jako miejsce wykluczenia i marginalizacji społecznej, „Studia Elbląskie” 2009, nr 10, s. 299-311, https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-elblaskie/2009-tom-10/studia_elblaskie-r2009-t10-s299-311.pdf (dostęp: 5.05.2025).
Popławska A., Autonomia nauczyciela w reformowanej szkole, [w:] A. Karpińska, M. Zińczuk, K. Kowalczuk, (red.), Nauczyciel we współczesnej rzeczywistości edukacyjnej, Białystok 2021, s. 77-96, DOI: 10.15290/nwwre.2021.05 (dostęp: 3.06.2025).
Przewłocka J., Bezpieczeństwo uczniów i klimat społeczny w polskich szkołach. Raport z badania, Warszawa 2015.
Raport o stanie edukacji 2013. Liczą się nauczyciele, Warszawa 2014, https://eduentuzjasci.pl/images/stories/publikacje/ibe-raport-o-stanie-edukacji-2013.pdf (dostęp: 27.05.2025).
Raszewska-Skałecka R., Decentralizacja zadań oświatowych w kontekście wyzwań i oczekiwań społecznych, [w:] M. Giełda, R. Raszewska-Skałecka, (red.), Administracja publiczna wobec wyzwań i oczekiwań społecznych, Wrocław 2015, s. 145-170, https://prawo.uwr.edu.pl/wp-content/uploads/sites/210/2022/08/R.Raszewska_Skalecka_R_Decentralizacja_zadan_oswiatowych.pdf (dostęp: 4.06.2025).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego, 2009, Dz.U. z 2009 r. nr 168, poz. 1324.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2000 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, Dz.U. 2000 nr 70 poz. 825.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2012 r. w sprawie warunków, form i trybu realizacji przedsięwzięcia dotyczącego rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych, Dz.U. 2012 poz. 411.
Rudnicka E., Blaski i cienie awansu zawodowego nauczycieli, https://www.profesor.pl/publikacja,9669,Artykuly,Blaski-i-cienie-awansu-zawodowego-nauczycieli (dostęp: 6.06.2025).
Sitek M., Porozmawiajmy serio o egzaminach zewnętrznych https://wiedzadlapolityki.wordpress.com/2016/02/04/porozmawiajmy-serio-o-egzaminach-zewnetrznych/ dostęp 5.06.2025
Sobańska A., Założenia projektu badawczego Monitorowanie reformy systemu oświaty oraz metody badawcze, [w:] Zmiany w systemie oświaty. Wyniki badań empirycznych, Warszawa 2002.
Stankiewicz L., Słownik organizacji i kierowania w oświacie, Toruń 1999.
Szaleniec H., Dolata R., Funkcje krajowych egzaminów w systemie edukacji, „Polityka Społeczna” 2012, nr 1, s. 37-41.
Szczepanek M., Przemiany polskiego systemu edukacji podstawowej od lat 80. XX wieku, „Edukacja-Technika-Informatyka,” 2018, nr 4 (26), s. 524–528, https://repozytorium.ur.edu.pl/server/api/core/bitstreams/611dcd3f-a7e4-4165-b6c8-ded41c87e129/content (dostęp: 3.05.2025).
Szymański M. J., Kryzys i zmiana, Kraków 2002.
Szymański M. J., W poszukiwaniu drogi. Szanse i problemy edukacji w Polsce, Kraków 2004.
Szymański M., Nowe nierówności społeczne a edukacja, [w:] P. Kostyło (red.), Szkoła równych szans. Namysł teoretyczny i rozwiązania praktyczne, Bydgoszcz, Warszawa 2019.
Śliwerski B., Analiza polityki oświatowej wobec pozoru demokracji w szkolnictwie publicznym. „Rocznik Pedagogiczny” 2005, nr 38.
Śliwerski B., Co to znaczy dobra szkoła? „Nowa Szkoła” 1997, nr 3.
Śliwerski B., Jak zmieniać szkołę? Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej, Kraków 2010.
Śliwerski B., Remanent reformowania oświaty w III RP, „Edukacja i Dialog” 1999, nr 3.
Ustawa z dnia 19 lutego 2004 r. o systemie informacji oświatowej, Dz.U. 2004 nr 49 poz. 463.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz.U.2004, nr 256, poz. 2572 z póź. zm.; Szczupaczyński J., Edukacja a zarządzanie: podręcznik akademicki. Pułtusk 2004, s. 14.
Walkowska W., Edukacja, [w:] L. Frąckiewicz (red.), Polityka społeczna. Zarys wykładu wybranych problemów, Katowice 2002.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.