Meandry zarządzania zmianą w polskiej edukacji: przypadek gimnazjów

Abstrakt

Autorka analizuje zmiany w polskim systemie edukacji na przykładzie gimnazjów, które zostały wprowadzone w ramach reformy z 1999 roku, a następnie zlikwidowane w 2017 roku. Można przyjąć, że proces wprowadzania i likwidacji gimnazjów w polskim systemie edukacji jest przykładem zmian o charakterze systemowym. Reforma edukacyjna z końca lat 90. miała na celu podniesienie jakości kształcenia, wyrównanie szans edukacyjnych oraz dostosowanie systemu oświaty do wymogów nowoczesnego społeczeństwa. Zauważono, że przez lata funkcjonowania gimnazjów poprawiły się znacząco wyniki egzaminów. Znalazło to potwierdzenie w badaniach międzynarodowych PISA. Pomimo tych osiągnięć gimnazja  borykały się z wieloma problemami, w tym społecznymi i organizacyjnymi. Nasilała się krytyka tej organizacyjnej formy oświaty, głównie z powodu licznych symptomów patologicznych zachowań uczniów. Dlatego też w 2017 roku wprowadzono reformę prowadzącą do likwidacji gimnazjów i powrotu do struktury 8-letniej szkoły podstawowej oraz 4-letniego liceum. Reforma ta wzbudziła liczne  kontrowersje. W artykule omówiono motywy stojące za tą decyzją, jej realizację oraz skutki – zarówno organizacyjne, jak i społeczne.

Celem artykułu jest analiza procesu wprowadzania i likwidacji gimnazjów w polskim systemie edukacji w kontekście szeroko pojętych zmian społecznych, politycznych i edukacyjnych. Praca  jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu reforma z 1999 roku, wprowadzająca gimnazja, oraz reforma z 2017 roku, która je zlikwidowała, wpłynęła na funkcjonowanie systemu oświaty w Polsce.

W artykule opisano genezę i cele obu reform edukacyjnych oraz funkcjonowanie gimnazjów w praktyce pokazując zarówno ich sukcesy jak i wyzwania. Dokonano próby oceny w jaki sposób wspomniane zmiany wpłynęły na kluczowe grupy interesariuszy – uczniów, nauczycieli, rodziców i organy prowadzące szkoły. W pracy poruszono również kwestie społecznego odbioru reform. Podsumowując wpływ zmian na system edukacji, starano się wskazać kluczowe wnioski dla przyszłych reform oświatowych, podkreślając jednocześnie znaczenie długofalowego planowania oraz uwzględniania potrzeb uczniów, rodziców, nauczycieli i społeczności lokalnej. Na tle doświadczeń polskiego systemu edukacji przedstawiono refleksje dotyczące znaczenia długofalowego planowania w reformach systemowych oraz stabilności w polityce oświatowej.