Prezydent, przełożony, przywódca: głowa państwa w myśli politycznej ruchu ludowego 1918-1939

Abstract

W myśli politycznej ruchu ludowego podejmowano problem pozycji i roli głowy państwa. Uważano, że stanowisko głowy państwa powinno być otoczone najwyższą powagą i szacunkiem. Głowa państwa, w opinii ideologów ruchu ludowego, stanowiła ważny organ władzy. Dla głowy państwa PSL „Wyzwolenie” proponowało nazwę „zwierzchnik Rzeczypospolitej” a potem „naczelnik państwa”, PSL „Lewica” – „naczelnik-prezydent”, PSL „Piast” – prezydent. Przedmiotem zainteresowania polityków ruchu ludowego była instytucja polityczna prezydenta, jej konstytucyjne usytuowanie, tryb powoływania, uprawnienia, odpowiedzialność oraz relacje z pozostałymi organami władzy państwowej. Ocena rzeczywistości politycznej obejmowała charakterystykę osób sprawujących najwyższy urząd w państwie, ich osobowości i cechy charakteru, merytoryczne kwalifikacje. Mimo obaw, że najwyższe stanowisko w państwie mogłaby objąć niepożądana jednostka, nieustannie podkreślano konieczność wzmocnienia głowy państwa. Akceptacja silnych organów wykonawczych nie oznaczała jednak bezwzględnego poparcia dla koncepcji silnej prezydentury. W dużej mierze takie stanowisko wynikało z uwarunkowań bieżącej taktyki politycznej. Ludowcy skłaniali się ku systemowi prezydenckiemu funkcjonującemu w klasycznej postaci w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W połowie lat dwudziestych skłonni byli wyposażyć prezydenta w prawo weta ustawodawczego. Prezydent pełnić miał funkcję superarbitra w sprawach państwowych i być czynnikiem równowagi między parlamentem a rządem.