Współczesne teorie piękna i decorum. Wybór poglądów XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.15584/setde.2021.14.2Słowa kluczowe:
Estetyka filozoficzna, estetyka teologiczna, Berkeley George, Kochański Adam SJ, Balthasar von Hans, konwergencja sztuk, droga pięknaAbstrakt
Celem niniejszej refleksji jest próba kontynuacji rozważań odwołujących się do niezwykle przydatnej i kompetentnej syntezy poglądów na związki sztuki i materii zawartej w artykule Przemiany symboliczno-teologicznego znaczenia materii i ich odzwierciedlanie się w estetyce i sztuce chrześcijańskiej autorstwa Janusza Królikowskiego. Od XVI wieku w europejskiej refleksji nad naturą piękna zaistniały interpretacje wykorzystujące dorobek wielu dyscyplin naukowych. Wypowiedzi na temat estetyki pojawiały się licznie od baroku po pozytywizm w zakresie świeckim i od teologii potrydenckiej po koncepcję kultury zrodzonej z accomodata renovatio II Soboru Watykańskiego w ujęciu kościelnym. Filozofowie i historycy sztuki szukali nowych uzasadnień dla zmieniających się poglądów na piękno i jego rolę w budowaniu pokoleniowej tożsamości osoby ludzkiej. Na gruncie filozofii swój renesans przeżywają współcześnie między innymi poglądy George’a Berkeleya, Immanuela Kanta, zaś w nurcie wyznaniowym Józefa Ratzingera – prefekta Kongregacji Nauki Wiary za pontyfikatu Jana Pawła II, ukonkretnione refleksją Hansa Ursa von Balthasara. Korespondują one z ideowymi inspiracjami współczesnych artystów. Dialog z nimi podejmują Kościoły chrześcijańskie w swoim Magisterium. Wypracowują w ten sposób elementy estetyki chrześcijańskiej. Swój wkład na tym polu ma także środowisko polskie.Bibliografia
Abijski M., Problematyka adaptacji i recepcji monodii liturgicznej w dobie dominacji polifonii na przykładzie Polskiej Cerkwi Prawosławnej, „Latopisy Akademii Supraskiej” t. 8, Białystok 2017.
Ars inter disciplinis. Korespondencja. Na styku sztuk, red. J. Cieślik-Klauza, M. Gajl, T. Baranowski, Białystok 2018.
Balthasar von H.U., Burzenie bastionów, tłum. J. Zakrzewski, E. Marszał, Kraków 2000.
Balthasar von H.U., Dzieła Balthasara: Chwała [Herrlichkeit], 7 tomów, tłum. J. Zakrzewski, E. Marszał, L. Łysień, J. Fenrychowa, Kraków 2008–2013.
Balthasar von H.U., Duch chrześcijański, tłum. Z. Włodkowa, Éditions du Dialogue, Paryż 1976.
Balthasar von H.U., Gloria. Gli aspetti estetici della Rivelazione, I, Milano 1975.
Balthasar von H.U., Herrlichkeit. Eine theologische Ästhetik, 3 tomy, Einsiedeln 1961–1969.
Balthasar von H.U., Modlitwa i kontemplacja, tłum. Z. Włodkowa, Znak, Kraków 1965.
Balthasar von H.U., O moim dziele, tłum. M. Urban, Kraków 2004.
Balthasar von H.U., Prawda jest symfoniczna. Aspekty chrześcijańskiego pluralizmu, tłum. J. Bokwa, Poznań 1998.
Balthasar von H.U., Teologika, 3 tomy, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2004–2005.
Balthasar von H.U., Theodramatik, t. 4, Einsiedeln 1971–1983.
Balthasar von H.U., Theologik, t. 3, Einsiedeln 1985–1987.
Begbie J.S., Voicing Creation’s Praise. Towards a Theology of the Arts, Edinburgh 1991.
Berkeley G., Dzienniki filozoficzne [Philosophical Commentaries], tłum. B. Żukowski, Gdańsk 2007.
Berkeley G., Philosophical Commentaries, t. 1, red. A.A. Luce, T.E. Jessop, London 1944.
Berkeley G., Traktat o zasadach poznania ludzkiego, tłum. J. Leszczyński, oprac. T. Czeżowski, B.J. Gawecki, G. Znamierowski, Warszawa 1956.
Bokwa I., Metoda teologii Hansa Ursa von Balthasara, „Studia Theologica Varsaviensia” 34, 1996, nr 2, s. 51–74.
Brown J.D., Masks of Mystery. Explorations in Christian Faith and the Arts, New York, London 1997.
Burke E., Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna, tłum. P. Graff, Warszawa 1968.
Chałupniak R., Fides ex visu we współczesnej teologii piękna, „Studia Ottoniana” 1(2014), s. 151–175.
Copleston F., Historia filozofii, t. 5: Od Hobbesa do Hume’a, tłum. J. Pasek, Warszawa 2005.
Darowski R., Studia z filozofii jezuitów w Polsce XVII i XVIII w., Kraków 1998.
Dickens W.T., Hans Urs von Balthasar’s Theological Aesthetics: A Model for Post-critical Biblical Interpretation, Notre Dame, IN, 2003.
Dostojewski F., Idiota, tłum. J. Jędrzejewicz, w: F. Dostojewski, Dzieła wybrane, Warszawa 1987.
Eco U., Historia piękna,tłum. A. Kuciak, Poznań 2005.
Elter E., Adam Kochański TJ, najwybitniejszy przedstawiciel Polski na europejskim terenie naukowym u schyłku XVI wieku, w: Sacrum Poloniae Millenium, Rzym 1954.
Encyklopedia Wychowawcza, red. R. Plenkiewicz, i in., t. 6, Warszawa 1904.
Facsimilie korespondencji w: Biblioteka Narodowa, Katalog wystawy zbiorów historycznych Bibljoteki Narodowej w Warszawie, Warszawa 1933, s. VII, poz. 250. Zbiór listów do Adama Kochańskiego SJ matematyka Rps z XVII w.
Hogarth W., Analiza piękna, tłum. M. Lachman, Gdańsk 2011.
Jan Paweł II, List do artystów. Do tych, którzy z pasją i poświęceniem poszukują nowych ‚epifanii’ piękna. oficjalna wersja pl. http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/letters/1999/documents/hf_jp-ii_let_23041999_artists.html.
Kant I., Kritik der praktischen Vernunft, Riga 1788.
Kawecki W., Teologia piękna. Poszukiwanie locus theologicus w kulturze współczesnej, Poznań 2013.
Klauza K., Kultura przestrzenią dialogu Kościoła ze światem po Vaticanum Secundum, „Ethos” 25, 2012, nr 4 (100), s. 101–117.
Klauza K., Teokalia. Piękno Boga. Prolegomena do estetyki dogmatycznej, Lublin 2008.
Klauza K., The Iconic Anthropology of the „Eighth Day”, „Latopisy Akademii Supraskiej” 6 (2015), s. 147–165.
Klauza K., «Via pulchritudinis» w mariologii, „Salvatoris Mater” 15, 2013, 1/4, s. 281–300.
Kobielus S., Dzieło sztuki, dzieło wiary. Przez widzialne do niewidzialnego, Ząbki 2002.
Kochański A., Observationes Cyclometricae ad facilitandam Praxin accomodatae, „Acta Eruditorum”, Lipsk 1685.
Korespondencja Adama Adamandego Kochańskiego SJ (1657–1699), wyd. B. Lisiak, L. Grzebień, Kraków 2005.
Krasińska M., Dociekania filozoficzne… Edmunda Burke’a a problem muzycznej wzniosłości, „Studia z Historii Filozofii” 1 (11), 2020, s. 181–203.
Królikowski J., Przemiany symboliczno-teologicznego znaczenia materii i ich odzwierciedlanie się w estetyce i sztuce chrześcijańskiej, „Sacrum et Decorum” 13 (2020), s. 7–27.
Lecomte B., Tajemnice Watykanu, t. 1, tłum. M. Romanek, Kraków 2010.
Lonergan B., Theology in its new context, w: Second Collection. Papers by Bernard J. F. Lonergan SJ, red. W.F.J. Ryan SJ, B.J. Tyrrell SJ, London 1974.
Martin J.A., Beauty and Holiness. The Dialogue Between Aesthetics and Religion, New York 1990.
Meandry piękna. Korespondencja. Na styku sztuk, red. J. Cieślik-Klauza, Warszawa [w druku].
Michalski S., Protestanci a sztuka: spór o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989.
Mycek S., Kryzys kultury – kryzysem człowieka. Propozycje teodramatycznej antropologii Hansa Ursa von Balthasara jako krytyczny punkt odniesienia wobec współczesnej kultury, „Communio. Międzynarodowy Przegląd Teologiczny” 6, 2003, s. 133–149 .
Papież Franciszek, Encyklika Lumen Fidei, za wydaniem Drukarni Watykańskiej, 2007.
Paweł VI, Orędzie do artystów, w: I Tutti documenti del Concilio, Milano 1985.
Piękno zespolić ze sobą. Korespondencja. Na styku sztuk, red. K. Klauza, J. Cieślik-Klauza, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, Białystok 2015.
Pulchritudo delectans. Korespondencja. Na styku sztuk, red. K. Klauza, J. Cieślik-Klauza, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, Białystok 2017.
Ratzinger J., Duch Liturgii, tłum. E. Pieciul, Poznań 2002.
Ratzinger J., W drodze do Jezusa Chrystusa, Kraków 2004.
Schindler D.L., Hans Urs von Balthasar: His life and work, San Francisco 1991.
Select Bibliography of Hans Urs von Balthasar, „Communio. International Catholic Review” 2(1975), nr 3, s. 220–227.
Sherry P., Spirit and Beauty. An Introduction to Theological Aesthetics, Oxford 1992.
Sołżenicyn A., An Interview. “The Kenyon Review”, vol. 1, no. 4, 1979, s. 3–11, http://www.jstor.org/stable/4335056.
Sołżenicyn, Lezione per il Premio Nobel, in: Opere, vol. 9, Vermont-Paris 1981.
Sztajner M., Rozumienie kategorii ‚kenosis’ w pismach Hansa Ursa von Balthasara, „Ateneum Kapłańskie” 2002, t. 139, z. 2/3 (561/562), s. 240–256.
Wołosiuk W., Wschodniosłowiańskie pieśni religijne. Ich geneza, struktura i zarys rozwoju, Warszawa 2013.
http://www.cultura.va/content/cultura/en/pub/rivista.html.
http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/homilie/inaug_piotra_24042005.html [12.02.2012]
https://www.tygodnikpowszechny.pl/wprowadzenie-do-muzyki-cerkiewnej-143220
https://www.youtube.com/watch?v=P7FIjyLkuBk.
https://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/cultr/documents/rc_pc_cultr_doc_20060327_plenary-assembly_final-document_it.html [dalej cytowane jako: VP]
https://wiadomosci.cerkiew.pl/news.php?id_n=3530.
https://www.wikiwand.com/pl/Policealne_Studium_Ikonograficzne
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Sacrum et Decorum
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Zgodnie z polityką Open Access autorzy zachowują pełnię praw autorskich do swoich artykułów – bez ograniczeń.
Autorzy mogą deponować swoje artykuły w wybranym przez siebie repozytorium.
