The Old Polish Literature and the Evil
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2021.14Keywords:
The Old Polish Literature, evil, moral philosophy, theodicyAbstract
: The article discusses the old Polish ways of explaining evil. The first
part briefly presents the philosophical theories struggling with the problem of its
existence and origin: Aristotelianism, Platonism, Stoicism and Epicureanism. It
was found that the reception of these views can be traced in selected texts of the old
Polish literature. Therefore, in the second and third parts of the article, appropriate
analyses were carried out on the basis of the literary material provided by Elegia IV 3
and the epigram O żywocie ludzkim (I 101) by Jan Kochanowski, as well as Tobiasz
wyzwolony and Adverbia moralia by Stanisław Herakliusz Lubomirski. They focus
primarily on the problem of suffering leading to the question of the essence of God,
who, being the omnipotent Creator of the world, is also responsible for the presence
of evil in it. Using the Epicurean theory of indifferent deities, Kochanowski presents,
close to deism, the concept of the Creator acting for Himself and from heaven viewing
His work with the Artist’s eye; Lubomirski, on the other hand, stands on the side of
theism and assumes that God is the Creator of good, and that evil only allows the
wise man to achieve perfection with His help.
Downloads
References
Augustyn św., De libero arbitrio (O wolnej woli), w: tegoż, Dialogi filozoficzne, tłum. Anna Trombala, PAX, Warszawa 1953.
Augustyn św., De ordine (O porządku), przeł. Józef Modrzejewski, w: tegoż, Dialogi filozoficzne, t. 3, Warszawa 1953.
Augustyn św., Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom, przeł. Jan Sulowski, wstęp i oprac. ks. Wincenty Myszor, przygotowali do druku Stanisław Kalinowski i in., Warszawa 1980 (seria „Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy”, t. XXV).
BeDuhn Janson David, Augustine’s Manichaean Dilemma, Filadelfia 2010.
Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r., transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI w. i wstępy ks. Janusz Frankowski, Warszawa 1999.
Eder Maciej, Wojtkowska-Maksymik Marta, Platońskie i neoplatońskie konteksty humanitas, w: „Humanitas”. Projekty antropologii humanistycznej, red. Alina Nowicka-Jeżowa, cz. 2, s. 109–113.
Epicurea, ed. Herman Usener, Lipsiae 1887.
Erazm z Rotterdamu, Adagia, przeł. i oprac. Maria Cytowska, Wrocław 1973.
Głombiowska Zofia, Elegie łacińskie Jana Kochanowskiego. Dwie wersje, Warszawa 1981.
Kallenbach Józef, Filozofia Jana Kochanowskiego, „Przegląd Polski” 1888, s. 3–15.
[Karnkowski Stanisław], Katechism rzymski, to iest nauka chrzescianska, za rozkazaniem Concilium Trydentskiego y Papieża Piusa V wydana po łacinie. A teraz na nowo na polskie pytania y odpowiedźi przełożona za rozkazaniem […] Stanisława Karnkowskiego […] y iego nakładem wydrukowana, w drukarni Jana Wolbraba, Kalisz 1603.
Kochanowski Jan, Dzieła polskie, oprac. Julian Krzyżanowski, t. 1– 2, Warszawa 1952.
Kochanowski Jan, Dzieła wszystkie, t. 2: Treny, oprac. Maria Renata Mayenowa i Lucyna Woronczakowa oraz Jerzy Axer i Maria Cytowska, Wrocław 1983 [Wydanie Sejmowe].
Kochanowski Jan, Dzieła wszystkie, t. 3, Warszawa 1884 [Wydanie Pomnikowe].
Kochanowski Jan, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 1991.
Krąpiec Mieczysław Albert, Dlaczego zło? Rozważania filozoficzne, Kraków 1962.
Krąpiec Mieczysław Albert, Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin 1985.
Laktancjusz, O gniewie Boga, w: Pisma wybrane, red. Jan Sajdak, z łacińskiego przeł., wstępami i komentarzem zaopatrzył Jan Czuj, Poznań 1933.
Lasocińska Estera, „Cnota sama z mądrością jest naszym żywotem”. Stoickie pojęcie cnoty w poezji polskiej XVII wieku, Warszawa 2003.
Lasocińska Estera, Epikurejska idea szczęścia w literaturze w literaturze polskiej renesansu i baroku. Od Kallimacha do Potockiego, Warszawa 2014.
Lasocińska Estera, Uczony i święty. Chrystianizacja wizerunków mędrców dawnych w „Żywotach filozofów” Marcina Bielskiego, „Tematy i Konteksy” 2014, nr 4 (9), s. 318–328.
Leibniz Gotfried Wilhelm, Essais de Théodicée sur la bonté de Dieu, la liberté de l’homme et l’origine du mal, ed. Issac Troyel, Amsterdam 1710.
Leibniz Gotfried Wilhelm, Teodycea o dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, przeł. Małgorzata Frankiewicz, przekład przejrzał i wstępem poprzedził Jerzy Kopania, Warszawa 2001.
Leksykon filozofii klasycznej, red. Józef Herbut, Lublin 1997.
Lubomirski Stanisław Herakliusz, Poezje zebrane, wyd. Adam Karpiński, Adverbia moralia w opracowaniu Mieczysław Mejora, Warszawa 1995–1996.
Morsztyn Zbigniew, Emblemata, oprac. Janusz i Paulina Pelcowie, Warszawa 2001.
Nowak Marek, Teodycea. Między św. Augustynem a Leibnizem, „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria” 2016, R. 25, nr 4 (journals.pan.pl), s. 93–107.
Nowicka-Jeżowa Alina, Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego, Warszawa 2019.
Pelc Janusz, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu, Warszawa 2001.
Prokopiuk Jerzy, Labirynt herezji, Warszawa 1999.
Rousseau Hervé, Bóg zła, przeł. Anna Kotalska, Warszawa 1988.
Rusnak Radosław, „Elegii ksiąg czworo” Jana Kochanowskiego – w poszukiwaniu formuły zbioru, Warszawa 2019.
Ryszka-Kurczab Magdalena, Elegia IV 3 w świetle tradycji retoryczno-dialektycznych loci, w: Twórczość Jana Kochanowskiego w kontekście nowołacińskiej literatury europejskiej i polskiej. Zbiór studiów, red. Grażyna Urban-Godziek (edycja internetowa), Kraków 2010, s. 30–51.
Schulte Jörg, Jan Kochanowski i renesans europejski. Osiem studiów, przeł. Krystyna Wierzbicka-Trwoga, red. Maria Rowińska-Szczepaniak i Krystyna Wierzbicka-Trwoga, Warszawa 2012.
Słownik języka polskiego, oprac. Samuel Bogumił Linde, Lwów 1860 (reprint 1995), t. VI, cz. II.
Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna, przeł. Pius Bełch, t. 1, Londyn 1963.
Tomasz z Akwinu, Summa filozoficzna (Contra gentiles), przekł. z wyd. łac. dokonanego na rozkaz papieża Leona XIII, Kraków 1930.
Weintraub Wiktor, Rzecz czarnoleska, Kraków 1977.
Wojtkowska-Maksymik Marta, Źródło i sposób ujęcia kwestii kobiecej godności w „O ślachetności a zacności płci niewieściej”, Warszawa 2017.
Ziemba Kwiryna, Jan Kochanowski jako poeta egzystencji. Prolegomena do interpretacji „Trenów”, Warszawa 1994.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Categories
License
Copyright (c) 2021 Tematy i Konteksty
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
