Archiwum
-
Meandry wolności
Tom 18 Nr 13 (2023)Źródła finasowania:
MEiN „Wsparcie dla czasopism” i „Rozwój czasopism naukowych” oraz Instytut Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego
-
Gatunki – znaki (swoich?) czasów
Tom 17 Nr 12 (2022)Tematem nowego numeru „Tematów i Kontekstów” w 2022 roku jest genologia. To subdyscyplina poetyki, której istnienie od stu lat łączy się z wieloma znakami zapytania. Posądzana, czasem nie bez racji, o dogmatyzm i sztywny, normatywny charakter, odrzucana, przebudowywana i modernizowana oraz „postmodernizowana” – powinna była przestać istnieć już z końcem poprzedniego stulecia, a jednak wciąż trwa. Jak? – Zawieszona między rekonstrukcją przeszłości i opisem teraźniejszości, między wizją Katalogu Form przy literackim Skryptorium a obserwowaniem, nasłuchiwaniem i opisywaniem na bieżąco tego, co aktualnie tworzone w „tekstowym świecie” i poza nim, gdzie tekst stanowi tylko część multimodalnego projektu. Genologia jest bowiem taka, jaka jest literatura – niby nie ma granic, lecz w każdym okresie inaczej wygląda jej terytorium. I wciąż urzeka wielością przywoływanych oraz wynajdywanych form i konwencji, rozmachem w anektowaniu coraz to nowych obszarów. Daje satysfakcję zarówno literaturoznawczym kolekcjonerom i antykwariuszom, jak i teoretykom rozmaitych opcji, a także poszukiwaczom niestandardowych badawczych „okazji” w postaci tworów jednorazowych, „autorskich” – samoswoich, tętniących nowym, nieznanym życiem. Skoro trwa literatura, to i refleksja nad jej genologicznym bądź „agenologicznym” sposobem bycia, tj. nad organizowaniem strumienia doświadczeń i refleksji, słów i obrazów w większe, mniej lub bardziej skończone całości.
-
Literatura wobec kryzysu epidemii
Tom 16 Nr 11 (2021)Aktualne doświadczenie epidemii COVID-19 o globalnym zasięgu, pandemicznym charakterze i wielorakich skutkach odczuwanych przez ogół ludzkości, od medycznych, poprzez ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne itd., również w wymiarze indywidualnym, społecznym, państwowym, skłania do bezzwłocznych działań (to pilne zadanie medycy) i pogłębionej refleksji nad sytuacją epidemiczną w kontekście epidemiologii, wirusologii, ale także religii, aksjologii i ontologii, oraz dyskusji, która opanowała wszystkie media, a widoczna jest w szeroko pojętej publicystyce, komu-nikatach, opiniach, sprawozdaniach, wywiadach, itp. (...) Autorzy publikowanych studiów, omawiających epidemiczne zagadnienia w reprezentatywnych przykładach literacko-kulturowych z kilkusetletnich dziejów Polski i świata, od średniowiecza do współczesności, zaprezentowali różnorodne ujęcia głównego tematu i poddali oglądowi naukowemu teksty literackie w aspekcie historycznym, historycznoliterackim, filozoficznym, socjologicznym i psychologicznym. Analizy tak różnorodnych utworów z okresu kilkuset lat pozwalają jednak na uchwycenie praw rządzących epidemicznym uniwersum, zauważenie trwałych mechanizmów w zmiennej rzeczywistości cywilizacyjnego rozwoju.
-
Special Issue in English, No. 1: A Selection of the Decade
Nr 1 (2020)A Selection of the Decade jest specjalnym numerem anglojęzycznym czasopisma literaturoznawczego Tematy i Konteksty, które ukazuje się w Polsce od roku 2011. Opublikowano tutaj 30 rozpraw, które dokumentują prowadzone w polskim literaturoznawstwie badania i zostały ogłoszone w języku polskim w dotychczasowych numerach rocznika. Numer adresowany jest do anglojęzycznego odbiorcy.
Redaktorzy numeru: Jolanta Pasterska, Elżbieta Rokosz, Marek Stanisz
Tłumacze: Łukasz Barciński (Uniwersytet Rzeszowski), Piotr Cymbalista (Uniwersytet Rzeszowski), Agnieszka Grząsko (Uniwersytet Rzeszowski), Karolina Puchała-Ladzińska (Uniwersytet Rzeszowski), Elżbieta Rokosz (Uniwersytet Rzeszowski), Edyta Wiecławska (Uniwersytet Rzeszowski)
ISSN: 2299-8365, Number of Pages: 554, Format: B5
Numer wydano w ramach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – „Wsparcie dla Czasopism Naukowych” 2019–2020 (Umowa nr 376/WCN/2019/1).
-
Recepcja i przekład literatury polskiej
Tom 15 Nr 10 (2020)Okres, w którym trwały prace nad przygotowaniem do druku dziesiątego numeru „Tematów i Kontekstów”, okazał się czasem szczególnie intensywnego powrotu do debat i refleksji nad rolą i pozycją polskiej literatury w świecie współczesnym. Wzrost poczytności pisarstwa Olgi Tokarczuk, uhonorowanej w czwartym kwartale 2019 roku Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury, zmotywował czytelników, krytyków, publicystów i literaturoznawców do dalszych dyskusji zarówno nad twórczością samej autorki, jak i nad sytuacją literatury polskiej na arenie międzynarodowej; nad mechanizmami jej udostępniania, recepcji i promocji poza krajem. Talent i kompetencje tłumaczy oraz mecenasów dzieł Tokarczuk nie pozostają bowiem bez wydatnego wpływu na zasięg oddziaływania jej prozy i rozpoznawalność jej nazwiska wśród zagranicznych odbiorców. Odnotowując ten oczywisty fakt, warto zauważyć, że wiedza o niebłahej randze sztuki translatorskiej w procesie transmitowania istotnych tekstów kultury została w ostatnich latach znacznie spopularyzowana – o czym casus noblistki wymownie świadczy.
-
Literatura w kręgu unijnych zbliżeń. W 450. rocznicę Unii Lubelskiej
Tom 14 Nr 9 (2019)Każda unia jest w swej istocie niezwykła, oznacza przecież – w sensie etymologicznym – „zjednoczenie, związek państw, terytoriów, organizacji międzynarodowych, stowarzyszeń” w określonym momencie historycznym. Na to zbliżenie składają się różnorodne czynniki: polityczne, wojskowe, społeczne, ekonomiczne, religijne itp., a ponadto rozmaite interesy personalne, dynastyczne, państwowe, narodowe czy ideowe (choć te niekiedy przyćmione są względami utylitarnymi). Niezwykłość unii wyraża się w wielu wymiarach – są one jednak konsekwentnie podporządkowane ideom pokoju, zgody, wzajemnego współdziałania, budowania i wypracowywania wspólnotowych jakości w aurze zaufania i dążenia do wspólnego dobra. Jak każde porozumienie, unia zakłada jakkolwiek rozumiane zbliżenie i więź, jest bowiem przestrzenią partnerstwa i wzajemnych ustępstw, nie przestając być przy tym obszarem ścierania się interesów wszystkich zaangażowanych w nie stron. Wyrasta bowiem z odwiecznego marzenia o świecie bez granic i podziałów, wspólnym domu dla wszystkich, otwartym i przyjaznym dla tego, co odmienne.
-
Literatura polska 1918–2018. Narracje, dyskursy, dzieła
Tom 13 Nr 8 (2018)Rok, w którym ukazuje się numer ósmy „Tematów i Kontekstów”, jest wyjątkowy z racji przypadającej setnej rocznicy odzyskania przez nasz naród suwerenności. Józef Piłsudski w słowach skierowanych wówczas do Polaków przestrzegał: „My wam wywalczyliśmy niepodległość Ojczyzny, a wy będziecie w niej żyć, pracować i rządzić”1. To przesłanie, ważne i znaczące, towarzyszyło rodakom także po upadku komunizmu w roku 1989, aktualne jest i dzisiaj. „Zagospodarowywanie” wolnej ojczyzny okazuje się zadaniem wielce trudnym i odpowiedzialnym. Bez względu jednak na tragiczne w naszej historii momenty Polska przetrwała i odrodziła (się) na nowo. Rolę szczególną odegrała w tym procesie literatura. W niej, niczym w soczewce, skupiają się najważniejsze wydarzenia historyczno-polityczno-społeczne, odbijają się literackie mody, prądy, konwencje, literatura rejestruje ich stałość bądź zmienność, trwałość albo tymczasowość, wreszcie literatura niejednokrotnie wytycza nowe drogowskazy myślenia.
-
Pogranicza jako przestrzenie... konfliktów: zło konieczne?
Tom 12 Nr 7 (2017)Konflikty są wszechobecne, nieodłącznie towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów, stanowią nieusuwalny element życia społecznego i wytwarzają specyficzne formy kooperacji międzyludzkiej. Swoją największą siłę wydają się mieć tam, gdzie stykają się ze sobą wszelkiego typu różnice – etniczne, społeczne, religijne, kulturowe, polityczne lub ekonomiczne. Można rzec w pewnym uproszczeniu, że niezbędnym warunkiem zaistnienia konfliktu jest właśnie różnica – to ona stanowi ośrodek polaryzowania się przeciwstawnych biegunów i wyrazistych opozycji. To na jej glebie, odpowiednio „użyźnionej” przez resentyment, może wyrosnąć niechęć i poczucie obcości, za którymi odważnie wkracza na scenę nienawiść – ta zaś, niestety, „ma bystre oczy snajpera i śmiało patrzy w przyszłość”1. Konflikty bowiem, zwłaszcza w ostrej formie, prowadzą do wrogości i agresji, są dobrą pożywką dla idei rewindykacyjnych i rodzą pokusę izolacji. A stąd już tylko krok do złowieszczych utopii i rozlewu krwi.
-
Swojskość i uniwersalizm – z wybranych zagadnień staropolskiego i oświeceniowego piśmiennictwa religijnego
Tom 11 Nr 6 (2016)Dawne piśmiennictwo religijne, jak dowodzą tego prowadzone badania, jest niewyczerpanym źródłem inspiracji naukowych, dziedzictwem odkrywanym przez pokolenia badaczy, a skrywającym jeszcze wiele niespodzianek. Eksplorowanie tego terenu staropolskiej i oświeceniowej kultury przynosi wiele pożytku, rzuca bowiem nowe światło na naszą rodzimą literaturę, a przez niejedno jeszcze odkrycie nieznanych utworów, wnosi, w mniejszym lub większym stopniu, istotne ustalenia dotyczące nurtu piśmiennictwa religijnego, wzbogaca naszą wiedzę o duchowości dawnych wieków, która nadal wymaga systematycznego rozpoznawania, szczególnie w korelacji nie od tak dawna przecież zintensyfikowanych badań nad piśmiennictwem zakonnym. Do zrobienia jest jeszcze wiele, z czego zadajemy sobie sprawę wszyscy.
-
Proza nowa i najnowsza
Tom 10 Nr 5 (2015)W gąszczu nowych debiutów, zalewie różnego rodzaju artystycznych eksperymentów i pisarskich happeningów, nachalnych zabiegów PR łatwo jest się zagubić i pobłądzić. Dlatego właściwie od czasu „przełomu”, czyli roku 1989, toczy się dyskusja na temat oblicza nowej literatury. Literaturoznawca, krytyk i czytelnik stają przed zasadniczymi dwiema kwestiami: jaka to proza? i jak ją czytać? W dalszej perspektywie zaś pojawia się pytanie o „mody” i drogi poszukiwań nowej prozy. Zagadnienia te były przedmiotem dyskusji opatrzonej tytułem Idee, tematy i tradycje ostatniego dwudziestolecia. Aby próbować odpowiedzieć na te pytania, potrzebne jest zwrócenie uwagi na przyczyny, wskazanie źródła/źródeł zmian tkwiących „na zewnątrz” literatury, związanych z transpozycjami kulturowymi, psychologiczno-społecznymi i socjologicznymi oraz ustalenie stopnia i kierunku zależności od nich dominujących praktyk pisarskich. Sprawą ważną zatem jest wskazanie, w jaki sposób, jakimi środkami opisu nowa proza realizuje owe wyzwania współczesności.
-
Staropolskie i oświeceniowe piśmiennictwo religijne. Tematy - Konwencje - Tradycja
Tom 9 Nr 4 (2014)Zgromadzone w niniejszym tomie studia, zarówno tematyczne, poswięcone staropolskiemu i oświeceniowemu piśmiennictwu religijnemu, jak również innym zagadnieniom historycznoliterackim i krytycznoliterackim, stanowią interesujące i wartościowe spojrzenie w głąb zagadnień literackiej kultury wieków minionych i z pewnością przyczynią się do jej bardziej wnikliwego poznania. Z nieskrywaną radością pragniemy również podkreślić, że w historii nie tylko czasopisma „Tematy i Konteksty”, ale i wcześniejszego periodyku historycznoliterackiego rzeszowskiej polonistyki „Zeszytach Naukowych Uniwersytetu Rzeszowskiego. Serii Filologicznej. Historii Literatury”, którego nasze pismo jest kontynuacją, jest to pierwszy numer tematyczny poświęcony studiom nad staropolskim i oświeceniowym piśmiennictwem.
-
Dzisiaj i jutro poetyki
Tom 8 Nr 3 (2013)W numerze zostały zaprezentowane artykuły poświęcone refleksji nad stanem poetyki jako dyscypliny literaturoznawczej, a także jako przedmiotu dydaktyki akademickiej i szkolnej. Prezentowane tu artykuły zawierają próbę uporządkowania zagadnień związanych z filozoficznymi podstawami tej dyscypliny, jej kompetencjami i możliwościami rozwoju, jej granicami i ograniczeniami, jej statusem w obrębie innych dyscyplin literaturoznawczych oraz jej wymiarem funkcjonalnym.
-
Z archiwum polonisty
Tom 7 Nr 2 (2012)Edytorstwo i tekstologia dzieł literackich to dziedziny o ambiwalentnym statusie. Z jednej strony szereg tendencji obecnych we współczesnym życiu naukowym zdaje się obniżać ich prestiż (wystarczy wspomnieć o wymogach szybkiego awansu zawodowego czy też o powszechnie akceptowanej regule pluralizmu interpretacyjnego). Z drugiej strony stale realizowane są fundamentalne projekty edytorskie, rośnie też popularność polonistycznych studiów o tej specjalności oraz zapotrzebowanie rynku pracy na fachowców w tej dziedzinie. Najnowszy numer „Tematów i Kontekstów” poświęcony został właśnie edytorstwu i tekstologii, a także pracom dokumentującym polskie życie literackie w kraju i poza jego granicami. W intencji redaktorów ma to być zaproszenie do refleksji nad stanem polskiego edytorstwa oraz wyzwaniami przed nim stojącymi.
