Hymenaeus abo wiersz godowy Pawła Mankiewicza na tle innych siedemnastowiecznych epitalamiów mieszczańskich

Michał Nowakowski

doi:10.15584/tik.2019.31

Autor

Michał Nowakowski Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2019.31

Słowa kluczowe:

epitalamium mieszczańskie, twórczość okolicznościowa, XVII wiek, Paweł Mankiewicz, twórczość weselna

Abstrakt

Hymenaeus, or a Mating Poem by Paweł Mankiewicz, found in the second half of the 20th century, is an epithalamion written for the wedding of Barbara Kleinpoldtówna and Jakub Giza in 1642. The author, the newlyweds as well as the commissioners of the piece are all representatives of the bourgeoisie. In many respects, however, Mankiewicz’s poem definitely stands out among other 17th-century bourgeois wedding poems, not imitating epithalamions characteristic of „high” literature, yet introducing valuable historical, moral and epic information.

Downloads

Bibliografia

Chodorowic W., Cytra na powinszowanie szczęśliwego aktu małżeńskiego zacnych nowożeńców, szlachetnego p. Jana Dudkiewica z szlachetną panną Agnieszką Czaplicówną, sławnego p. Jana Czaplica mieszczanina i ławnika bieckiego córka, wdzięczno-wesołe echo wydająca przez Walentego Chodorowica, nauk wyzwolonych i filozofijej w sławnej Akademijej Krakowskiej bakałarza na oświadczenie szczerej uprzejmości przy tak zacnym god małżeńskich feście podana i ofiarowana, [b.r., b.m., b.w.].

Drobakowski W. F., Strój lutnie Apollina przy solennych aktu weselnego applauzach, Jerzego Heynricha, kupca lubelskiego, i Anny, Henryka Kluga kupca krakowskiego córy, przez Wojciecha Fabiana Drobakowskiego nauk i filozofij bakałarza ogłoszony, Kraków 1701, w Drukarni Akademickiej w Krakowie.

Epithalamium na sławne wesele zacnie urodzonych nowych oblubieńców, zacnego pana Andrzeja Bodocha i zacnej panny Lucyjej Siekiereckiej, sławnej pamięci Lurensa Siekiereckiego aptekarza sławnego miasta Poznania pozostałej córki, Poznań 1615, w drukarni Jana Wolraba.

Gawiński J., Venus polska albo na akt weselny jego mości panu p. Janowi Andrzejowi Bajrowi, pisarzowi skarbu Rzeczypospolitej koronnego najwyższemu i jej mości pannie p. Eufrozynie Grattownie, oblubieńcom nowym epithalamium od Jana Gawińskiego zaśpiewane, Gdańsk 1673, [b.w.].

Gorecki J. W., Na gody małżeńskie zacnie sławetnego jegomościa p. Jakuba Wentona, rajcy zamojskiego z zacnie sławetną jej mością panią Katarzyną Zrubską, rajczynią lubelską wiersz weselny, Lublin 1681, w drukarni Akademii Zamojskiej.

Hessus E., Pochwała napisana na zaślubiny Zygmunta I z Barbarą Zapolyanką, w: Szesnastowieczne epitalamia łacińskie w Polsce, przeł. M. Brożek, oprac. J. Niedźwiedź, Kraków 1999.

Lychowski G., Wieniec pod znakiem wodnika abo aquariusa niebieskiego szczęśliwie na wesele jego mości pana Jakuba Waltera z jej mością panną Katharzyną Czechowicówną, córką jego mości pana Andrzeja Czechowica, rajcy lwowskiego, etc. etc., uwity i oddany przez Gabriela Lychowskiego St. Coll. Lub., Lublin [b.r., b.w.].

Łuna z świetny jasności sławnych, sławnego miasta Poznania, domów pochodząca a na przezacnych małżeńskiego ślubu godach, jego mości pana, p. Marcina Kuchtowicza, kupca poznańskiego i jej mości panny, p. Terressyjej Żabiński, wstydem panieńskim ozdobny, rozmową bogiń parnaskich obwieszczona przez autora z uniżonych przyjaciół życzliwym afektem, 1654 [b.m, b.w.].

Mankiewicz P., Ad Dei Opt. Max. Gloriam has Theses Medicas in Archilycaeo Antenoris celeber. tueri conabitur ... Varsaviens. Artium Mag. in Phil. D. sub felicissimis auspiciis J. U. et Generos. D. Danielis Blanck Inclytae Universit. DD. Theologorum Phil. Med. Protectoris dignissimi, Patavii 1644, typis Gaspari Ganassae.

Mankiewicz P., Godność kapłańska krótko opisana: której raz pierwszy przenaświętszą ofiarę mszy świętej w kościele najświętszej Bogarodzice zawsze Niepokalanej Panny, przy zacnym klasztorze czerwieńskim kanoników lateraneńskich s. Augustyna, odprawującemu. Roku od wcielenia słowa przedwiecznego 1642 dnia 10 sierpnia, wielebnemu x. Janowi Bernardowi Fabriciusowi tegoż zakonu i conventu professowi, uprzejmie winszuje M. Paweł Mankiewicz, Warszawa 1642, w drukarni Jana Trelpińskiego.

Mankiewicz P., Hymenaeus abo wiersz godowy, przyjacielskie powinszowanie zacnej parze, j[ego] mości panu Jakubowi Gizy, najaśniejszego Karola Ferdynanda, polskiego i szwedzkiego królewica; płockiego, wrocławskiego biskupa etc., etc., podskarbiemu i jej mości pannie Barbarze Kleinpolównie, związkiem nierozdzielnym małżeństwa świętego roku pańskiego 1642 dnia 9 lutego zjednoczonej, przy tak wesołym akcie z uprzejmego serca ofiarowane, w sobie zawierający, 1642 [b.m., b.w.].

Mankiewicz P., Najaśniejszej nieba i ziemie Królowej, zawsze Niepokalanej Panny Bogarodzice Maryjej, wieniec różany, tajemnice żywota Boskiego i jej jedynego Syna w sobie zawierający, piętnastą hymnów wyrażony, z łacińskiego wziętych, Kraków 1642, w drukarni Waleriana Piątkowskiego.

Ormiński T., Hymen wesoły aktowi weselnemu szlachetnie urodzonych ich mościów, jego mości pana Stanisława Łopackiego, filozofijej i medycyny doktora, a na ten czas tejże nauki dziekana i jej mości panny Urszule Karmichellównej, wysokimi cnotami ozdobionej damy, aplaudujący od m. Thomasza Franciszka Ormińskiego, w przesławnej Akademijej Krakowskiej filozofijej doktora i profesora, na życzliwej dowód propensyjej przeciw szlachetnym oblubieńcom, ojczysta muza, ogłoszony, Kraków1692, w drukarni Franciszka Cezarego.

Polska siedemnastowieczna literatura okolicznościowa. Ze zbiorów zamku Skokloster, wyd. i oprac. S. Baczewski, red. D. Chemperek i J. Gruchała, Warszawa 2009.

Szesnastowieczne epitalamia łacińskie w Polsce, przeł. M. Brożek, oprac. J. Niedźwiedź, Kraków 1999.

Twardowski S., Epitalamia, oprac. R. Krzywy, Warszawa 2007.

Związek nierozdzielny dzielnych familij złotą małżeństwa świętego ligą przy solennym akcie weselnym, wysoce urodzonych ich mościów, jego mości pana, p. Franciszka na Remiszowicach Remiszowskiego z jej mością panną Anną z Stokow Stocką burgrabiąnką krakowską, szczęśliwie spojony. A przez Świętosława Sarneckiego, nauk i filozofijej w sławnej akademijej krakowskiej bakałarza, wysławiony. Roku związku natury boskiej z ludzką 1679 dnia 12 lutego, Kraków 1679, w drukarni Franciszka Cezarego.

A Unique Polish Collection from the Skokloster Castle Library. Unikalna polska kolekcja z biblioteki zamku Skokloster, red. E. Teodorowicz-Hellman, Skokloster 2011.

Baruch M., Baryczkowie: dzieje rodu patrycyuszowskiego starej Warszawy, Warszawa 1914.

Bednarek B., W świecie staropolskich oracji weselnych. Mowy wygłaszane przy oddawaniu wieńca, w: O naturze i kulturze, red. J. Mozrzymas, Wrocław 2005.

Brożek M., Epitalamia zygmuntowskie, w: Łacińska poezja w dawnej Polsce, red. T. Michałowska, Warszawa 1995, s. 39–62.

Encyklopedia Warszawy, red. B. Kaczorowski, Warszawa 1994.

Jarczykowa M., Korespondencja i literatura okolicznościowa w kręgu magnaterii Wielkiego Księstwa Litewskiego, Katowice 2019.

Jaszczyński K., ...był sobie dworek na Długiej. Część I. „Ogród Mniszkowski”, http://www.warszawa1939.pl/biblioteka/opowiesci-kustosza/byl-sobie-dworek-na-dlugiej-czesc-i-ogrod-mniszkowski.

Kotarski E., O gdańskiej poezji rodzinnej XVIII wieku, „Napis” 1995, 2, s. 19–52.

Krzywy R., Sarmaci w negliżu. Staropolskie epitalamia pokładzinowe, „Napis” 2004, 10, s. 81–96.

Lileyko J., Życie codzienne w Warszawie za Wazów, Warszawa 1984.

Mroczek K., Epitalamium staropolskie. Między tradycją literacką a obrzędem weselnym, Wrocław 1989.

Nowak T., Giza Mikołaj Konstanty, w: Polski słownik biograficzny, t. VIII, red. K. Lepszy, Wrocław 1959–1960, s. 16–17.

Nowicka-Struska A., Emblematyczne epitalamia wileńskie z drugiej połowy XVII wieku, w: Socialinių tapatumų reprezentacijos Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės kultūroje, red. A. Paliušytė, t. 4, Wilno 2010, s. 122–149.

Nowicka-Struska A., Harmonie, upominki i zacne akty. Siedemnastowieczne epitalamia lubelskie, w: Sarmackie Theatrum. Między tekstami, t. 6, red. M. Jarczykowa, A. Sitkowa, Katowice 2012, s. 77–95.

Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory. Polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials, red. A. Nowicka-Jeżowa, E. Teodorowicz-Hellman, Sztokholm 2007.

Polonika ze zbiorów zamku Skokloster. Katalog, oprac. M. Eder przy współpracy E. Berg, red. D. Chemperek, Warszawa 2008.

Sołtan A., Warszawianie na Uniwersytecie Krakowskim w latach 1400–1642, w: Warszawa XVI–XVII wieku, z. 1, red. A. Wawrzyńczyk i A. Sołtan, Warszawa 1974, s. 9–63.

Stuchlik-Surowiak B., Barokowe epitalamium śląskie. Kobieta, małżeństwo, rodzina, Katowice 2007.

Szenic S., Królewskie kariery warszawianek, Warszawa 1971.

Ślękowa L., Muza domowa. Okolicznościowa poezja rodzinna czasów renesansu i baroku, Wrocław 1991.

Walczak B., Staropolska poezja okolicznościowa, „Lingua ac communitas” 2014, z. 24, s. 5–12.

Zatorska-Rosén J., Hymenaeus abo wiersz godowy Pawła Mankiewicza (1642) wobec tradycji gatunku, w: Inwencja i inspiracja w kulturze staropolskiej [w druku], s. 206–215.

Żaryn S., Trzynaście kamienic staromiejskich, Warszawa 1972.