O biograficznych aluzjach do rzeczywistości w poezji. Wprowadzenie teoretycznoliterackie

Krzysztof Garczarek

doi:10.15584/tik.2022.3

Autor

Krzysztof Garczarek Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0001-8680-3434

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2022.3

Słowa kluczowe:

teoria literatury, ontologia, biografia, aluzja literacka, strategia liryczna, światy możliwe, fikcja literacka

Abstrakt

Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie do teoretycznych rozważań dotyczących biograficznych aluzji do rzeczywistości obecnych w utworach poetyckich. Autor, podążając za teoriami fikcji literackiej znajdującymi swe źródło w myśli Arystotelesa, wyraża pogląd, że wszelkie naukowe dociekania dotyczące rzeczywistych prototypów kreacji światów przedstawionych muszą opierać się na odrzuceniu monizmu egzystencjalnego oraz uwzględniać istnienie "światów możliwych". Autor proponuje wprowadzić do obiegu literaturoznawczego pojęcie "biograficznej aluzji formułowanej przy użyciu strategii lirycznej". Okazuje się, że można wyróżnić trzy zasadnicze tego typu strategie: strategię świadectwa, wyznania oraz wyzwania.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Arystoteles, Poetyka, przeł. i oprac. H. Podbielski, Wrocław 1983.

Balcerzan E., Biografia jako język, w: Biografia – geografia – kultura literacka, red. J. Ziomek, J. Sławiński, Wrocław 1975.

Balcerzan E., Poezja polska w latach 1939–1965, cz. 1: Strategie liryczne, Warszawa 1984.

Balcerzan E., Strategie i czytelnicy, „Teksty” 1978, nr 1(37).

Barthes R., Śmierć autora, przeł. M. P. Markowski, „Teksty Drugie” 1999, nr 1/2(54/55).

Ciecierski T., Leibniz o konieczności, możliwości i wolnej woli, „Przegląd Filozoficzny” 2003, nr 1(45).

Cyzman M., Czy filozofia języka jest szansą dla teorii literatury? Wokół teorii literatury jako aktu mowy (wstępne rozpoznanie problemu), w: Z filozoficznych inspiracji literatury. Materiały z Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Doktorantów 21–22 października 2004 Toruń, red. M. Cyzman, K. Szostakowska, Toruń 2005.

Czermińska M., Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie, wyzwanie, Kraków 2020.

Derrida J., Pozycje, przeł. B. Banasik, „Colloquia Communia” 1988, nr 1/3.

Dziadkowiec J., Stratalizm w ontologii Nicolaia Hartmanna – ujęcie krytyczne, „Ruch Filozoficzny” 2012, nr 3–4.

Gajewska A., Zwrot biograficzny krytyki feministycznej, w: Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989–2009. Idee, ideologie, metodologie, red. A. Galant, I. Iwasiów, Szczecin 2010.

Górski K., Aluzja literacka (istota zjawiska i jego typologia), w: Problemy teorii literatury, seria 1, red. H. Markiewicz, Wrocław 1987.

Hutnikiewicz A., Od czystej formy do literatury faktu. Główne teorie i programy poetyckie XX stulecia, Warszawa 1988.

Ingarden R., Formy poznawania dzieła literackiego, „Pamiętnik Literacki” 1936, z. 1/4(33).

Ingarden R., O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, Warszawa 1960.

Iwasiów I., Osoba w dyskursie feministycznym, „Teksty Drugie” 1999, nr 1/2(54/55).

Jakobson R., Poetyka w świetle językoznawstwa, przeł. K. Pomorska, „Pamiętnik Literacki” 1960, z. 2(51).

Jankowska A., Liryczna strategia emancypacyjna w wierszach Zofii Trzeszczkowskiej, w: Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet, Seria II: Perspektywa polska, red. A. Janicka, C. Fournier Kiss, B. Olech, Białystok 2019.

Jasińska M., Zagadnienia literackiej biografii. Uwagi historyczne i metodologiczne, „Roczniki Humanistyczne” 1968, z. 1(16).

Kotarbiński T., Z zagadnień ogólnej teorii walki, Warszawa 1938.

Lam A., Autobiograficzne role podmiotu w poezji Zbigniewa Herberta, w: Autobiografizm – przemiany, formy, znaczenia, red. H. Gosk, A. Zieniewicz, Warszawa 2001.

Landwehr J., Fikcyjność i fikcjonalność, przeł. A. Nasiłowska, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 4(74).

Lubas-Bartoszyńska R., Od dokumentu do fikcji (rzecz o powieści autobiograficznej), w: tejże, Między autobiografią a literaturą, Warszawa 1993.

Łagosz M., Ontologia. Materializm i jego granice, Kraków 2019.

Łukasiewicz J., O zasadzie sprzeczności u Arystotelesa, „Filozofia Nauki” 1997, nr 1(17).

Markiewicz H., Autor i narrator, w: tegoż, Wymiary dzieła literackiego, Kraków 1984.

Markiewicz H., Sposób istnienia i budowa dzieła literackiego, „Pamiętnik Literacki” 1962, z. 2.

Mielhorski R., Strategie liryczne w poezji Wiktora Woroszylskiego, „Pamiętnik Literacki” 2005, z. 1(96).

Okopień-Sławińska A., Relacje osobowe w literackiej komunikacji, w: Problemy teorii literatury, seria 2, red. H. Markiewicz, Wrocław 1987.

Olędzki M., „Kto” to jest narrator czy „co” to jest narrator?, w: tegoż, Narracja i narrator w „Popiołach” Stefana Żeromskiego, Wrocław 2000.

Olędzki M., Prawda w dziele literackim z perspektywy genologicznej, „Conversatoria Litteraria” 2016, t. 10.

Olędzki M., Trzy poetyki, w: Od Lema do Sienkiewicza (z Ingardenem w tle). Prace literaturoznawcze ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Stoffowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Cyzman, A. Skubaczewska-Pniewska, D. Brzostek, Toruń 2017.

Olędzki M., Wokół znaczenia pojęć „napięcie” i „strategia”, w: tegoż, Narracja i narrator w „Popiołach” Stefana Żeromskiego, Wrocław 2000.

Olędzki M., Zagadnienie dialogu w powieści, w: tegoż, Mowa niezależna i mowa pozornie niezależna w powieści w kontekście zasad gatunku. Przypadek twórczości Józefa Weyssenhoffa, Wrocław 2011.

Pabjan T., Gottfrieda W. Leibniza idea świata najlepszego z możliwych, „Studia z Historii Filozofii” 2017, nr 4(8).

Paśniczek J., Światy możliwe i inne, „Przegląd Filozoficzny” 2008, nr 2(66).

Sławiński J., Myśli na temat: biografia pisarza jako jednostka procesu historycznoliterackiego, w: Biografia – geografia – kultura literacka, red. J. Ziomek, J. Sławiński, Wrocław 1975.

Sławiński J., O kategorii podmiotu lirycznego, w: tegoż, Dzieło – język – tradycja, Warszawa 1974.

Stoff A., O potrzebie teorii dzieła literackiego – dzisiaj, w: Z teorii dzieła literackiego, red. A. Stoff, M. Cyzman, Toruń 2003.

Stoff A., Tezy o aluzji literackiej, w: Aluzja literacka. Teoria – interpretacje – konteksty, red. A. Stoff, A. Skubaczewska-Pniewska, Toruń 2007.

Szahaj A., Co to jest postmodernizm?, „Ethos” 1996, nr 33–34.

Uspieński B., Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki (na przykładzie malarstwa i literatury), przeł. J. Faryno, w: Semiotyka kultury, red. E. Janus i M. R. Mayenowa, Warszawa 1977.

Wimsatt W. K., Beardsley M. C., Błąd intencjonalny, przeł. B. Grodzicki, „Tematy” 1966, nr 18.

Wysłouch S., Strategia narratora i odbiorcy w powieści ekspresjonistycznej, „Twórczość” 1975, nr 5(358).

Ziomek J., Prawda jako problem poetyki, „Pamiętnik Literacki” 1980, z. 4(71).