Idee i postulaty wychowania rodzinnego oraz edukacji domowej w świetle polskiego piśmiennictwa pedagogicznego od końca XVIII do początku XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.15584/kpe.2018.6.3Słowa kluczowe:
wychowanie w rodzinie, edukacja domowa, piśmiennictwo pedagogiczne XVIII – XX w.Abstrakt
Przedmiotem artykułu uczyniono idee i postulaty wychowania rodzinnego formułowane na stronach polskiego piśmiennictwa pedagogicznego. Zaprezentowane ustalenia historiograficzne i wnioski oparte zostały na analizie źródłowej zarówno pism, podręczników i poradników pedagogicznych, wychowawczych, jak i artykułów z prasy pedagogicznej, rodzinnej, kobiecej i społeczno-literackiej. Cezury czasowe obejmują okres od końca wieku XVIII do początku wieku XX. Na tle koncepcji wychowania rodzinnego formułowanych w pismach pedagogicznych ukazane zostaną także zalecenia dla organizacji edukacji domowej, która realizowana była właśnie na gruncie rodziny.
Downloads
Bibliografia
Bednarz-Grzybek R., Nauczyciel w polskiej myśli pedagogicznej XIX i początków XX wieku (wybrane aspekty) [w:] W kręgu dawnych i współczesnych teorii wychowania. Uczeń – szkoła – nauczyciel, red. K. Dormus, R. Ślęczka, Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN, Kraków 2012.
Bieńkowski T., Edukacja w rodzinie w Polsce do połowy XVIII wieku – wnioski z badań [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wyd. WSP, Bydgoszcz 1994.
Bołdyrew A., Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918, Wyd. Neriton, Warszawa 2008.
Borzyszkowski J. (red.), Rodzina pomorska, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Gdańsk 1999.
Chyra Z., Nauczyciele prywatni (1764–1807) [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku, red. J. Leskiewiczowa, t. VI, PWN, Warszawa 1974.
Dąbrowska J.E., Klementyna, Trans Humana, Wyd. Uniwersyteckie, Białystok 2008.
Epsztein T., Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II połowie XIX wieku, Wyd. DiG, Warszawa 1998.
Fryckowski E., Jędrzej Śniadecki – wybitny myśliciel polskiego Oświecenia, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia z Nauk Społecznych” 1993, z. 10.
Hutnik B., Podobiński S., Idee, słowa, czyny: o Jędrzeja Śniadeckiego poglądach na temat kształtowania ludzkiego fizys, „Prace Naukowe. Pedagogika” 1999–2000–2001, nr 8–9–10.
Ideologia [w:] Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ideologia;3913853.html (dostęp: 8.12.2018).
Jakubiak K., Popularyzacja wychowania rodzinnego dziecka w polskiej literaturze pedagogicznej i czasopiśmiennictwie XIX wieku [w:] Rodzina w starożytnym Rzymie, red. J. Jundziłł, Wyd. WSP, Bydgoszcz 1993.
Jakubiak K., Wypracowanie modelu wychowania rodzinnego dziecka w polskiej pedagogice XIX i początku XX wieku [w:] Rodzina i wychowanie. Ciągłość i zmienność na przestrzeni wieków, red. J. Jundziłł, Wyd. WSP, Bydgoszcz 1995.
Jakubiak K. (red.), Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od VI do XX wieku, Wyd. WSP, Bydgoszcz 2000.
Jakubiak K. (red.), Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, Wyd. WSP, Bydgoszcz 1995.
Jakubiak K., Jamrożek W. (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2002.
Jakubiak K., Karłowska G., Nawrot M., Winiarz A. (red.), Źródła do dziejów nauczania domowego dzieci polskich w XIX i na początku XX wieku z bibliografią adnotowaną pamiętników i wyborem literatury pedagogicznej, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2005.
Jakubiak K., Winiarz A. (red.), Nauczanie domowe dzieci polskich od VIII do XX wieku, Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004.
Jakubiak K., Winiarz A. (red.), Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do połowy XX wieku, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2000.
Jedynak B., Dom i kobieta w kulturze niewoli [w:] Kobieta w kulturze i społeczeństwie, red. B. Jedynak, Wyd. UMCS, Lublin 1990.
Jedynak B., Obyczaje domu polskiego w czasach niewoli 1795–1918, Agencja Wydawniczo-Reklamowa, Lublin 1996.
Jędrychowska B., Jurczyk-Romanowska E. (red.), Od starożytnej myśli filozoficznej do współczesnych rozwiązań legislacyjnych, „Wychowanie w Rodzinie” 2013, t. VII.
Jundziłł J. (red.), Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, Wyd. WSP, Bydgoszcz 1994.
Kabzińska Ł., Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze w pedagogicznych koncepcjach Królestwa Polskiego z lat 1846–1914 [w:] Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do połowy XX wieku, red. K. Jakubiak, A. Winiarz, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2000.
Kahl E., Wychowanie dziecka w rodzinie szlacheckiej w XVI i XVII wieku, „Wychowanie w Rodzinie” 2011, nr 1.
Kałwa D., Walaszek A., Żarnowska A. (red.), Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim, Wyd. DiG, Warszawa 2005.
Karłowska G., Nawrot M., Charakterystyka zbiorowości nauczycieli domowych w Królestwie Polskim w świetle literatury wspomnieniowej i pamiętnikarstwa, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika XXIII. Historia wychowania” 2004.
Komorowska J., Przemiany rodziny polskiej, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1975.
Korzeniowska W., Szuścik U. (red.), Rodzina. Historia i współczesność. Studium monograficzne, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.
Leżańska W., Bony i freblanki w polskim systemie wychowania domowego [w:] Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku, red. K. Jakubiak i A. Winiarz, Wyd. AB, Bydgoszcz 2004.
Leżańska W., Pozytywistyczny wizerunek nauczyciela wczesnej edukacji w pedagogice Adolfa Dygasińskiego, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2014, LVII 3–4(225–226).
Leżańska W., Wizerunek nauczyciela wczesnej edukacji w pedagogice Anieli Szycówny (1869–1921), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2017, nr 1–2.
Lutyńska K., Ideologia czasopism rodzinnych Królestwa Polskiego w latach 1860–1880, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych” 1956, t. VII, Łódź 1958.
Ładyżyński A., Wpływ rodziny na kształtowanie się postaw religijnych i patriotycznych dzieci i młodzieży szlacheckiej w dobie zaborów 1772–1914 [w:] Studia z dziejów oświaty i myśli pedagogicznej XIX i XX wieku, red. J. Szblicka-Żak, Wyd. UW, Wrocław 1998.
Matyjas B., Obraz dzieciństwa globalnego. Kontekst pedagogiczny, „Kultura – Historia – Globalizacja” 2012, nr 11.
Miąso J., Reformy oświatowe w Prusach, Austrii i Rosji i ich wpływ na szkolnictwo polskie w II połowie XIX wieku, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1995, nr 3(157).
Michalski S., Działalność pedagogiczna Anieli Szycówny, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1968.
Nawrot-Borowska M., Bony w wychowaniu domowym dzieci polskich w latach 1850–1914, „Biuletyn Historii Wychowania” 2005/2006, 1–2(21–22).
Nawrot-Borowska M., Dom czy szkoła?: wady i zalety nauczania domowego i szkolnego na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2013, nr 4.
Nawrot-Borowska M., Korepetytor w nauczaniu domowym na ziemiach polskich doby zaborów, „Biuletyn Historii Wychowania” 2010, nr 25.
Nawrot-Borowska M., Mamki – najemne karmicielki w świetle literatury poradnikowej z drugiej połowy XIX i początku XX wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” 2014, t. XXXI.
Nawrot-Borowska M., Najemni wychowawcy domowi dzieci polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku [w:] O wychowawcach i wychowaniu: perspektywa myślenia pedagogicznego, red. E. Kubiak-Szymborska, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2010.
Nawrot-Borowska M., Nauczanie domowe na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku – zapatrywania teoretyczne i praktyka, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2011.
Nawrot-Borowska M., Nauczyciel domowy na ziemiach polskich w latach 1850–1914 [w:] W kręgu dawnych i współczesnych teorii wychowania. Uczeń – szkoła – nauczyciel, red. K. Dormus, R. Ślęczka, Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN, Kraków 2012.
Nawrot-Borowska M., Postulowana i rzeczywista rola mamek i nianiek w opiece nad dzieckiem w rodzinach polskich w latach 1850–1914 [w:] Virginibus puerisque, t. 2: Z zagadnień wychowania i opieki nad dzieckiem w XVIII–XX wieku, red. E. Kula, M. Pękowska, Wyd. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2012.
Nawrot-Borowska M., Sprawy tajemne i nieczyste. Rola rodziny w wychowaniu seksualnym dzieci w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w świetle poradników. Zarys problematyki, „Wychowanie w Rodzinie” 2013, nr 1, t. VII.
Nawrot-Borowska M., Wzorzec idealnej piastunki, niani, opiekunki dziecięcej w świetle poradników polskich z II połowy XIX i początku XX wieku [w:] Kądziel – kołyska – łoże: atrybuty kobiecości na przestrzeni dziejów, red. A. Głowacka-Penczyńska, K. Grysińska-Jarmuła, M. Opioła-Cegiełka, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2017.
Nawrot-Borowska M., Małek A., Praktyczne przewodniki wychowania. Problematyka poradników wychowawczych dla rodziców z lat 1900–1989, „Wychowanie w Rodzinie” 2018, nr 2/XVIII (materiały w druku).
Pedagogika pozytywizmu warszawskiego, oprac. R. Wroczyński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958.
Podgórska E., Zagadnienia pedagogiczne w czasopiśmiennictwie drugiej połowy XVIII wieku, „Studia Pedagogiczne” 1956, t. 3.
Pogracka-Michalak I., Twórczość publicystyczna Izabeli Moszczeńskiej, „Acta Uniwersitatis Lodzensis. Folia Litteraria Polonica” 2013, nr 2(20).
Siwiec A., Publicystyka społeczna Izabeli Moszczeńskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2017.
Sobczak J., Przejawy zainteresowania wychowaniem rodzinnym w pracach niektórych polskich pisarzy i pedagogów u schyłku XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1992, z. 18.
Sobczak J., Warunki i przejawy rozwoju teorii wychowania rodzinnego i edukacji rodziców od czasów odrodzenia [w:] Rodzina. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, red. A. Tchorzewski, Wyd. WSP, Bydgoszcz 1988.
Stawiak-Ososińska M., Wychowanie domowe dziewcząt w świetle poglądów publicystów pierwszej połowy XIX wieku w Królestwie Polskim (rola i zadania matki w domowym wychowaniu córek), „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne” 2003, nr 14.
Szarkowska A., Wychowanie religijne w rodzinie polskiej w okresie zaborów, „Kultura i Edukacja” 2003, nr 3/4.
Szulakiewicz W., Władysław Seredyński. Studium z dziejów pedagogiki galicyjskiej, „Galicja i jej dziedzictwo”, t. 7, Wyd. WSP, Rzeszów 1995.
Szybiak I., O rodzicielskich zaletach i wadach w oświeceniowej polskiej publicystyce edukacyjnej [w:] Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku, red. K. Jakubiak, Wyd. UKW, Bydgoszcz 2004.
Walasek S., Albański L. (red.), Przekaz tradycji i kultury na przestrzeni wieków, „Wychowanie w Rodzinie” 2011, t. I i II.
Walasek S., Haratyk A., Rodzina w Europie na przełomie XIX i XX wieku, „Wychowanie w Rodzinie” 2016, t. XII.
Zacharska J., Nauczycielka w literaturze przełomu XIX i XX wieku [w:] Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, zbiór studiów pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Wyd. DiG, Warszawa 2000.
Źródła do dziejów wychowania w rodzinie polskiej w XIX i początkach XX wieku, wybór i oprac. A. Denisiuk, K. Jakubiak, Wyd. AB, Bydgoszcz 2001.
Żarnowska A., Szwarc A., Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku (t. I, cz. I i II, t. II, cz. I i II), Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1995.
Żołądź-Strzelczyk D., Polska rodzina szlachecka w XVI–XVIII w. i źródła jej oddziaływań wychowawczych [w:] Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX wieku, red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
