The sacred and Polishness in the art of the early 21st century. Affirmation and criticism
DOI:
https://doi.org/10.15584/setde.2025.18.5Keywords:
the sacred/sacrum, transcendentals, the concept of Polishness, contemporary affirmative artAbstract
The text begins with a reminder of Rudolf Otto’s definition of
the sacred and reflections on the possibility of the sacred in
the art of Władysław Stróżewski. The author considers the relation
of transcendentals to divinity and the value of the sacred,
realised in a unique way by the Polish nation, in whose ethos
religiousness, and especially mercy, plays an exceptional role.
The way in which aesthetic values are eliminated in favour of
the value of the sacred (sacrum) present in sacred and religious
art is described along with the relations of this value with the
concept of Polishness, revealed in parallel. In this context, the
concept of affirmative art is introduced as similar in its poetics
to the currently popular critical art. Affirmative art, however,
remains based on transcendentals, i.e. a metaphysical system
of values, although (according to the observations of Grzegorz
Sztabiński) transcendence is limited to its “shiver” present in intense
experiences or to experiencing its margins. Examples of
such affirmativeness in the joint treatment of the issues of the
religious sacrum and Polishness are discussed in selected works
of Ignacy Czwartos, Danuta Waberska, Jarosław Modzelewski
(who has taken part in the project Namalować Katolicyzm Od
Nowa [Painting Catholicism Anew]), Czesław Dźwigaj, Marek
Chlanda, Mirosław Patecki, Stanisław Kulon, Adu Karczmarczyk,
Jerzy Kalina. Recalling the values of marginalised ideas of the
sacred and Polishness in artworks sustains the contemporary
conviction about the irremovability of transcendentals.
Downloads
References
„Dzienniczek” to najpopularniejsza polska książka na całym świecie!, “Echo Katolickie” 2023, no. 36, https://opoka. org.pl/biblioteka/T/TS/dzienniczek-to-najpopularniejszapolska-ksiazka-na-calym-swiecie (accessed 15.11.2024).
Grzybowski ks. J., Mistyczka i ojczyzna. O narodowych i politycznych przesłaniach „Dzienniczka” świętej siostry Faustyny Kowalskiej, “Teologia Polityczna,” 2017–2018, no. 10, pp. 103–123.
Karłowicz D., Miłosierdzie i solidarność, “Teologia Polityczna” 2017–2018, no. 10, pp. 15–21.
Kowalska św. s. M. Faustyna, Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej, Promic, Warszawa 2016.
Otto R., The Idea of the Holy: An Inquiry into the Non-Rational Factor in the Idea of the Divine and Its Relation to the Rational, trans. J. W. Harvey, Wipf & Stock 2021.
Podsiad A., Słownik terminów i pojęć filozoficznych filozoficznych, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2001.
Rojek P., Awangardowy konserwatyzm. Idea polska w późnej nowoczesności, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2016.
Strefa Półcienia. Duchowość / The Penumbra Zone. Spirituality, ed. M. Ryczkowska, Centrum Kultury, Lublin 2023.
Stróżewski W., O możliwości sacrum w sztuce, in: idem, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Universitas, Kraków 2002, pp. 206–230.
Stróżewski W., O pięknie, in: idem, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Universitas, Kraków 2002, pp. 155–179.
Stróżewski W., O pojęciu patriotyzmu, in: idem, Istnienie i wartość, Znak, Kraków 1982, pp. 290–301.
Stróżewski W., Transcendentalia i wartości, in: idem, Istnienie i wartość, Znak, Kraków 1982, pp. 11–33.
Sztabiński G., Marginesy transcendencji w sztuce współczesnej, in: Sztuka wobec metafizyki. Postawy i strategie lat 2000–2020, eds. Ł. Murzyn, R. Solewski, B. Stano, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2023, pp. 17–49.
Tusk D., Polak rozłamany, “Znak” 2011, no. 679, https://www.miesiecznik.znak.com.pl/6792011donald-tusk--polak-rozlamany/ (accessed 15.11.2024).
Chlanda M., Beatyfikacje, III. Mark Rothko, Wanda Boniszewska, https://marek-hlanda.com/beatyfikacje/(accessed 2.05.2022).
Czwartos Ignacy, in: Baza twórców, https://sztukaimetafizyka.up.krakow.pl/czwartos-ignacy/ (accessed 25.06.2022).
JH, “Zatrute źródło”, czyli Jan Paweł II jako tytan, https://wiez.pl/2020/09/23/zatrute-zrodlo-czyli-jan-pawel-iijako-tytan/ (accessed 24.06.2022).
Kalina J., Zatrute źródło, https://www.mnw.art.pl/wystawy/jerzy-kalina-zatrute-zrodlo,239.html (accessed 25.06.2022).
Kiedio E., Namalować katolicyzm od nowa, https://wiez.pl/2023/02/27/namalowac-katolicyzm-od-nowa/ (accessed 13.10.2023).
kp, PAP, “Chrystus Królem Wszechświata”. Poświęcono figurę w Świebodzinie, “Gazeta.pl”, news, 21 November 2010 (with commentary). https://web.archive.org/web/201011-26165215/http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/ 1,80273,8694823,_Chrystus_Krolem_Wszechswiata_Poswiecono_figure.html (accessed 14.06.2022).
Lendzioszek J., Adu-kamp, “Pressje” 2014, portfolio 39, pp. 168–183.
Miss Messianist, in: the artist’s portfolio on her website Adu, Ada Karczmarczyk, http://adakarczmarczyk.com/ (accessed 10.06.2022).
Murzyn Ł., Drogi Kościoła i sztuki muszą się na nowo zejść. Inaczej pozbawimy się piękna, https://klubjagiellonski.pl/2022/11/15/drogi-kosciola-i-sztuki-musza-sie-nanowo-zejsc-inaczej-pozbawimy-sie-piekna/ (accessed 13.10.2023).
Rogozińska R., Tempus passionis Stanisława Kulona, “Sacrum et Decorum” 2015, pp. 58–61.
https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/46915, Wernisaz-nowychprac-Stanislawa-Kulona-Droga-Krzyzowa-III-Warszawa-12-lutego-201.html (accessed 30.08.2022).
Salamon P., Pomnik ks. Piotra Skargi ma zniknąć z placu Marii Magdaleny, https://lovekrakow.pl/aktualnosci/pomnik-ks-piotra-skargi-ma-zniknac-z-placu-mariimagdaleny-pojawi-sie-drzewo-i-trawa_43156.html (accessed 16. 08.2022).
Wojna kulturowa czy konieczna debata? Rozmowa o Dorocie Nieznalskiej, Piotra Bernatowicza z Maciejem Mazurkiem, “Arteon” 2006/7(75), pp. 14–15.
Wyrwich M., Sybiracka Droga Krzyżowa. Chrystus też był zesłańcem, https://m.niedziela.pl/artykul/142287/nd/Chrystus.z-byl-zeslancem (accessed 23.06.2022).
Założyciel Arcybractwa, in: Arcybractwo Miłosierdzia pod wezwaniem Bogurodzicy Najświętszej Maryi Panny Bolesnej, http://arcybractwo.com/zalozyciel-arcybractwa/ (accessed 11.01.2022).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
In line with the Open Access policy, authors retain full copyright to their articles – without restrictions.
Authors can deposit their articles in a repository of their choice.