Projectional Interpretation: Bolesław Prus’s Reading of Zdania i uwagi by Adam Mickiewicz

Jarosław Ławski

doi:10.15584/tik.spec.eng.2020.10

Autor

Jarosław Ławski Uniwersytet w Białymstoku

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.spec.eng.2020.10

Słowa kluczowe:

aphorism, mysticism, Positivism, realism, re-interpretation

Abstrakt

The article focuses on the interpretation of selected aphorisms of the Romantic poet Adam Mickiewicz (1798–1855) provided by Bolesław Prus (1847–1912),
a prose writer and a representative of realism in Polish post-Romantic literature. Prus interpreted religious, sometimes almost mystical, aphorisms as commendation of hard work, activism, and as a manifesto of practical ethics. Inspired by the mystical thoughts of Angelus Silesius, Jakob Böhme and Saint-Martin, Mickiewicz’s aphorisms are perceived as exceptionally ambiguous. Prus, however, projected his own literary and philosophical mindset onto the micro-texts of the Romantic poet and, in consequence, oversimplified their meaning. What he did is here called a projectional interpretation.

Downloads

Bibliografia

Bajko M., Heroiczna apokalipsa. W kręgu idei i wyobraźni Tadeusza Micińskiego, Białystok: Alter Studio, 2012.

Borkowska G., “Prusa filozofia życia,” in: Jubileuszowe „żniwo u Prusa”. Materiały z międzynarodowej sesji prusowskiej w 1997 r., edited by Z. Przybyła, Częstochowa: “Księgarnia Akademicka,” 1998.

Burzka-Janik M., “’Konrad Wallenrod’ czytany w świetle idei kozła ofiarnego,” in: Adam Mickiewicz w kontekstach kulturowych dawnych i współczesnych, edited by I. Jokiel, M. Burzka-Janik, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2012.

Choriew W.A., “O Rosii i russkoj litierature w polskom soznanii,” in: Eliza Orzeszkowa w estetycznej przestrzeni krajów słowiańskich, edited by S. Musijenko, N. Chmialnicki, Minsk: “Knigazbor,” 2013.

Cywiński S., Romantyzm a mesjanizm, Wilno: s.n., 1914.

Gałek Cz. ks., “Ideały wychowawcze Bolesława Prusa,” in: Ideały wychowania i wzory osobowe narodu polskiego w XIX i XX wieku, edited by E. J. Kryńska, vol. 1, Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2006.

Gloger M., “Idealizm w ‘Lalce’, czyli Prus i Carlyle,” in: Świat „Lalki”. 15 studiów, edited by J.A. Malik, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2005.

Gutowski W., “Wyobraźnia religijna czy religia wyobraźni? Dylemat (nie tylko młodopolski),” in: Literatura Młodej Polski. Między XIX a XX wiekiem, edited by E. Paczoska, J. Sztachelska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 1998.

Janicka A., “Powrót do nocy. ‘Dumania pesymisty’ Aleksandra Świętochowskiego,” in: Noc. Symbol – Temat – Metafora, Vol. 2, Noce polskie, noce niemieckie, edited by J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajko, Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2012.

Janicka A. “Stanisław Wokulski – pozytywistyczne powroty do bezsilności,” in: Jubileuszowe “Żniwo u Prusa”. Materiały z międzynarodowej sesji prusowskiej w 1997 r., edited by Z. Przybyła, Częstochowa: “Księgarnia Akademicka,” 1998.

Janicka A., “Ucieczka przed nocą: utopie młodych pozytywistów,” in: Stolice i prowincje kultury. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Alinie Kowalczykowej, edited by J. Brzozowski, M. Skrzypczyk, M. Stanisz, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2012.

Jokiel I., “Portret literacki Adama Mickiewicza w powieści György Spiró Mesjasze,” in: Adam Mickiewicz w kontekstach kulturowych dawnych i współczesnych, edited by I. Jokiel, M. Burzka-Janik, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2012.

Konopnicka M., Mickiewicz, jego życie i duch, Warszawa–Petersburg: Bronisław Natanson, K. Grendyszyński, Warszawa 1899.

Krukowska H., “Bóg Mickiewicza na tle apofatyzmu wschodniego chrześcijaństwa,” in: Bizancjum. Prawosławie. Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, edited by J. Ławski, K. Korotkich, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2004.

Kuziak M., “‘Ateny i Jerozolima’ Mickiewicza,” in: Bizancjum. Prawosławie. Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, edited by J. Ławski, K. Korotkich, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2004.

Lipatow A., “Polska Puszkina i Rosja Mickiewicza,” in: idem, Rosja i Polska: konfrontacja i grawitacja, Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2003.

Ławski J., “Ironia,” in: Leksykon “Lalki,” edited by A. Bąbel, A. Kowalczykowa, Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, 2012.

Ławski J., Mickiewicz – Mit – Historia. Studia, Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2010.

Ławski J., “Mistyka i miecz. O ‘dobrym’ i ‘złym’ Adamie Mickiewiczu w ‘Zdaniach i uwagach’,” in: Mickiewicz w Gdańsku. Rok 2005. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej na 150-lecie śmierci poety, edited by J. Bachórz, B. Oleksowicz, Gdańsk: Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, 2006.

Ławski J., “O interpretacji kuriozalnej,” Anthropos? Czasopismo Naukowe 2008, 10/11, Silesian University [a website periodical].

Mazan B., “Bowaryzm w literackich transpozycjach polskich modernistów,” in: Literatura Młodej Polski. Między XIX a XX wiekiem, edited by E. Paczoska, J. Sztachelska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 1998.

Mickiewicz A., “Zdania i uwagi. Z dzieł Jakuba Bema, Anioła Ślązaka (Angelus Silesius) i Sę-Martena,” in: A. Mickiewicz, Dzieła. Wydanie Rocznicowe 1798–1998, Vol. 1, poems edited by Cz. Zgorzelski, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza “Czytelnik,” 1993.

Mickiewicz mistyczny, edited by A. Fabianowski and E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.

Obsulewicz B.K., “Inspiracje i motywy biblijne w ‘Emancypantkach’ Bolesława Prusa,” in: Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie, edited by E. Paczoska, J.A. Malik, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2003.

Obsulewicz B.K., “O dobroczynności i miłosierdziu w ‘Lalce’ Bolesława Prusa,” in: Świat “Lalki.” 15 studiów, edited by J. A. Malik, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2005.

Piórczyński J., Absolut, człowiek, świat. Studium myśli Jakuba Böhmego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.

Pieścikowski E., Bolesław Prus – “humorysta w wielkim stylu”. Studia i szkice, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012.

Prus B., Wczoraj – dziś – jutro. Wybór felietonów, selected and edited by Z. Szweykowski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.

Przybylski R., Słowo i milczenie bohatera Polaków. Studium o “Dziadach,” Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 1993.

Sikora J., “Kaznodziejskie poematy bp. Józefa Zawitkowskiego,” in: idem, Od słowa do słowa. Literackość współczesnych kazań, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2008.

Sikora J., Twórczość kaznodziejska ks. Józefa Tischnera, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2012.

Słowacki J., Dzieła wszystkie, edited by J. Kleiner, Vol. 15, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.

Snopek J., “Stanisław Trembecki,” in: Pisarze polskiego Oświecenia, edited by T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, vol. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.

Sobieraj T., “Dwie wizje ‘rozkładu społecznego’: ‘Lalka’ Prusa i ‘Warszawa’ Gawalewicza,” in: Jubileuszowe “Żniwo u Prusa”. Materiały z międzynarodowej sesji prusowskiej w 1997 r., edited by Z. Przybyła, Częstochowa: “Księgarnia Akademicka,” 1998.

Stefanowska Z., Historia i profecja. Studium o “Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego” Adama Mickiewicza, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998.

Szturc W., “Jak czytali romantycy,” Pamiętnik Literacki 2003, issue 1.

Tokarzówna K., “Inspiracje i motywy biblijne w twórczości Bolesława Prusa,” in: Problematyka religijna w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski. Świadectwa poszukiwań, edited by S. Fita, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1993.

Trembecki S., “Powązki,” in: Dzieła poetyczne Stanisława Trembeckiego, Vol. 1, Wrocław: Wilhelm Bogumił Korn, 1828.

Walicki A., Mesjanizm Adama Mickiewicza w perspektywie porównawczej, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, in cooperation with Wydawnictwo IFiS PAN, 2006.

Węgliński L.E., “Gorzki śmiech,” in: idem, Utwory w dwu tomach, Vol. 1: Poezje wybrane w języku ukraińskim, prefaced by R. Radyszewski, Kiev: Unìversitet Ukraïna,” 2011.

Wysocki W., “Małpy,” in: W. Wysocki, Poematy, liryka, satyra, edited by R. Radyszewski, Kiev 2012.