Z „cierniem wbitym w serce”. Michała Zielińskiego droga do sławy

Abstrakt

Jarosławianin Michał Zieliński (1905 – 1972) zapisał się w historii miasta rodzinnego jako utalentowany poeta i muzyk, kompozytor piosenek, z których na plan pierwszy wysunęła się najwcześniej piosenka żołnierska Serce w plecaku. Powodzenie małych form słowno-muzycznych własnego autorstwa zawdzięczał okresowi służby żołnierskiej w garnizonie w Jarosławiu, gdzie poznano się na jego talentach, a także ówczesnemu zapotrzebowaniu na kulturę muzyczną propagowaną w regionalnych ośrodkach leczniczo-wypoczynkowych II Rzeczypospolitej. Takim uzdrowiskiem, bardzo znanym i popularnym w ówczesnej Polsce, był Truskawiec (dziś miejscowość na Ukrainie). Orkiestra 3. pułku piechoty legionów stała się dla orkiestranta Zielińskiego namiastką uczelni muzycznej pod kierunkiem fachowca przybyłego z Bydgoszczy – kapelmistrza por. Tadeusza Dawidowicza. Podczas sezonu koncertowego w Truskawcu, we wrześniu 1933 roku, doszło do prawykonania publicznego piosenki Serce w plecaku. Pierwodruk autorski tekstu (bez refrenu) znajduje się w tomie zbiorowym Wiersze żołnierskie, wydanym w Warszawie w 1938 roku przez Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy. Na ogromny sukces piosenki trzeba było czekać do wydarzeń II wojny światowej. Nie zajmował się tym bynajmniej jej autor i kompozytor, lecz znani i nieznani wykonawcy. Śpiewano ją wszędzie. W konspiracyjnych warunkach doszło także kilkakrotnie, od 1943 r., do anonimowej publikacji, na co złożyły się edycje firmy Gebethner i Wolff oraz edycje korsarskie. Po wojnie twórca piosenki, już jako członek ZAiKSu, musiał przez wiele lat zmagać się z atakami uzurpatorów w walce o prawa autorskie. (Obiektem tej pazerności były oczywiście tantiemy). Pierwszym po wojnie autoryzowanym przez Zielińskiego wydaniem tekstu piosenki zajęli się autorzy antologii Poeci żołnierzom 1410 – 1945 (Warszawa 1970), Janusz Kapuścik i Wojciech J. Podgórski. Tamę dyskusji prasowej położył dopiero ich artykuł Prawo do «Serca w plecaku» („Życie Warszawy” 1975 nr 107, s. I).