Przywołnia i deskrypcje ruin w dzienniku podróży Walerii Tarnowskiej do Italii
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2022.17Słowa kluczowe:
Waleria Tarnowska, podróżopisarstwo, ruiny, Oświecenie, ItaliaAbstrakt
Zasadniczą partię rozprawy poprzedzają informacje na temat dynamicznie wzrastającego od XVIII wieku udziału w życiu społecznym Polek z zamożnych domów, czego przejawem były także ich zagraniczne wojaże, prowadzące m.in. do Italii z przebogatymi zasobami dzieł sztuki, w tym również zachowanych starożytności cieszących się ówcześnie powszechnym zainteresowaniem. W głównym toku dociekań autorka skupia się na zachowanym w rękopisie francuskim dzienniku podróży (Mes voyages), którą Waleria ze Stroynowskich Tarnowska odbyła do Włoch w latach 1803–1804 wraz z mężem Janem Feliksem i ojcem Walerianem.
Analityczno-interpretacyjne rozważaniach obejmują fragmenty relacji dotyczące obserwowanych przez hrabinę w trakcie włoskiego wojażu budowli w różnym stopniu zniszczonych siłą czasu lub wskutek działalności człowieka, na co wskazują wyodrębnione synonimiczne określenia ruin. Istotnym aspektem dociekań jest konkretyzacja utrwalonych w deskrypcjach wrażeń, jakich Tarnowskiej dostarczał w Italii bliski kontakt z antycznymi i nowożytnymi gmachami, nierzadko zachowanymi w formie szczątkowej. Według autorki rozprawy, przywołania i deskrypcje ruin analizowanym dzienniku są wyrazem nie tyle autentycznej pasji, ile raczej oddziaływania ówczesnej mody na starożytności oraz wielkiej ciekawości świata w czasie pierwszej podróży zagranicznej i chęci obejrzenia, a następnie utrwalenia w zapisach tego wszystkiego, co w czasie włoskiego wojażu należało zobaczyć. Świadczą również o uwarunkowanym psychologicznie odbiorze dzieł sztuki.
Downloads
Bibliografia
Tarnowska W., Mes voyages, Biblioteka Jagiellońska, rkps przyb. Nr 121, 122/52.
Morawska T. K. z Radziwiłłów, Diariusz podróży europejskiej w latach 1773–1774, wstęp i oprac. B. Rok, Wrocław 2002.
Platerowa K. z Sosnowskich, Moja podróż do Włoch. Dziennik z lat 1785–1786, wstęp i oprac. M. E. Kowalczyk, przekł. z j. franc. A. Pikor-Półtorak, Łomianki 2013.
Wirtemberska M., Niektóre zdarzenia, myśli i uczucia doznane za granicą, z rękopisów oprac. i wstępem poprzedziła A. Aleksandrowicz, Warszawa 1978.
Abramowicz A., Dzieje zainteresowań starożytniczych w Polsce, cz. 2: Czasy stanisławowskie i ich pokłosie, Wrocław 1987.
Aleksandrowicz A, „Błękitne soboty” Marii Wirtemberskiej, „Pamiętnik Literacki” 1971, z. 3, s. 3–36.
Aleksandrowicz A., Izabela Czartoryska. Polskość i europejskość, Lublin 1998.
Aleksandrowicz A., Maria Wirtemberska (1768–1854), w: Pisarze polskiego oświecenia, t. 3, red. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa 1996, s. 653–683.
Głowacka-Maksymiuk U., Dwór księżnej Aleksandry Ogińskiej jako ośrodek życia kulturalnego, „Szkice Podlaskie” 2002, t. 10, s. 9–16.
Gołąbek K., Anonimowa relacja z podróży do Neapolu z około 1568 r., „Studia Źródłoznawcze” 2014, t. 52, s. 149–160.
Gotycyzm w literaturze i kulturze lat 1760–1830, red. P. Pluta i M. Cieński, Warszawa 2020.
Grottowa K., Zbiory sztuki Jana Feliksa i Walerii Tarnowskich w Dzikowie (1803–1849), Wrocław 1957.
Hass L., Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Wrocław 1982.
Jagiełło-Jakubaszek K., Portrety polskich dam jako pamiątka ich Wielkiej Podróży, w: Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 187–198.
Jakuboszczak A., Sarmacka dama Barbara Sanguszkowa (1718–1791) i jej salon towarzyski, Poznań 2008.
Kowalczyk M. E., Obraz Włoch w piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku, Toruń 2005.
Kowalczyk M. E., Polki w Wenecji w drugiej połowie XVIII wieku. Zapiski z podróży Teofili z Radziwiłłów Morawskiej i Katarzyny z Sosnowskich Platerowej, „Italica Wratislaviensia” 2014, nr 5, s. 317–337.
Kowalczyk M. E., Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
Koźmian K., Rys życia Jana Feliksa hrabiego Tarnowskiego, Lwów 1842.
Królikiewicz G., Terytorium ruin. Ruina jako obraz i temat romantyczny, Kraków 1993.
Mazurkowa B., Listowne rozmowy z córką w dzienniku podróży Walerii Tarnowskiej, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 5: Stulecia XVI–XIX. Perspektywa historycznoliteracka, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2015, s. 303–330.
Mazurkowa B., Nowy Grand Tour w świetle „Mes voyages” Walerii Tarnowskiej, w: Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 153–182.
Mazurkowa B., Perspektywa „wielkiego świata” i żywioł osobisty w relacji Walerii Tarnowskiej z podróży do Włoch, w: tejże, Z potrzeby chwili i ku pamięci… Studia o poezji i prozie oświecenia, Warszawa 2009, s. 271–329.
Mikocka-Rachubowa K., Canova, jego krąg i Polacy (około 1780–1850), t. 1–2, Warszawa 2001.
Mikocka-Rachubowa K., Grand Tour i włoska rzeźba w Polsce końca XVIII i początków XIX wieku, w: Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 243–257.
Partyka M., Pierwiastek osobisty w oświeceniowych dziennikach podróży, w: Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 109–130.
Płaszczewska O., Przestrzenie komparatystyki – italianizm, Kraków 2010.
Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
Roćko A., Podróże oświeconych śladami antyku, w: Antyk oświeconych. Studia i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku, red. T. Chachulski, Warszawa 2012, s. 213–251.
Roćko A., Polski Grand Tour „dam modnych”, w: Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 133–150.
[Siemieński L.], Wspomnienie pośmiertne dwóch matron polskich: Anny hrabiny Małachowskiej i Walerii hrabiny Tarnowskiej, Kraków 1852.
Sinko Z., Gotycyzm, w: Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, wyd. 2 poszerzone i poprawione, Wrocław 1991, s. 158–163.
Sinko Z., Gotyk i ruiny w wyobraźni literackiej epoki oświecenia (Anglia – Polska), „Roczniki Humanistyczne” 1978, t. 22, nr 9, s. 23–43.
W kręgu patronatu kobiecego w XVII–XVIII wieku, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Penkała-Jastrzębska, A. Słaby, Kraków 2018.
Wrześniak M., Florencja – muzeum. Miasto i jego sztuka w oczach polskich podróżników, Kraków 2013.
Ziontek A., Siedlecki dwór artystyczny Aleksandry Ogińskiej, w: Małe miasta. Społeczność, red. M. Zemło, Lublin 2011, s. 247–270.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Kategorie
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Tematy i Konteksty
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
