Rachunki  from Exile. Emigration Experiences  in Józef Ignacy Kraszewski’s Annuals.  Introductory Research

Urszula Kowalczuk

doi:10.15584/tik.2024.24

Autor

Urszula Kowalczuk Uniwersytet Warszawski

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2024.24

Słowa kluczowe:

Józef Ignacy Kraszewski×, Rachunki, wychodźstwo, lata 60. XIX wieku, tożsamość

Abstrakt

W artykule podjęte zostały pytania o wpływ wygnańczych doświadczeń Józefa Ignacego Kraszewskiego na sposoby kreowania podmiotowości krytycznej w Rachunkach, a zwłaszcza w ich pierwszym roczniku opublikowanym w Poznaniu w 1867 roku pod pseudonimem Bolesławita. Analizie poddano wypowiedzi metatekstowe, metaforykę wspierającą nazywanie podejmowanych zadań i celów pisarskich oraz funkcje wybieranych form gramatycznych. Pozwoliło to na wyeksponowanie znaczenia, jakie miało dokonywanie przez pisarza diagnoz współczesności z perspektywy przede wszystkim wygnańca. Pokazano, że nie oznaczało to jednoznacznej autoidentyfikacji ustalanej poprzez stosowane strategie tekstowe, lecz raczej wpływało na tożsamościowe rozchwianie ujawniającego się w Rachunkach podmiotu twórczego.

Downloads

Bibliografia

Bolesławita B. [J.I.Kraszewski], Z roku 1866. Rachunki, Poznań 1867.

Bolesławita B. [J.I.Kraszewski], Z roku 1867. Rachunki. Rok drugi, parts one and two, Poznań 1868.

Bolesławita B. [J.I.Kraszewski], Z roku 1868. Rachunki. Rok trzeci, Poznań 1869.

Bolesławita B. [J.I.Kraszewski], Z roku 1869. Rachunki, Rok czwarty, Poznań 1870.

Bolesławita B. [J.I.Kraszewski], Z roku 1869. Rachunki, przez Bolesławitę. (Year four. – Poznań in Żupański.), „Kraj” 1870, no. 222.

Bachórz J., Kraszewski-Bolesławita a następcy, czyli o narodzinach legendy powstania styczniowego, „Rocznik Towarzystwa Naukowego imienia Adama Mickiewicza” 1981, R. 16.

Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut, vol. 12: Józef Ignacy Kraszewski. Zarys bibliograficzny, compiled by S. Stupkiewicz, I. Śliwińska, W. Roszkowska-Sykałowa, Kraków 1966.

Borejsza J.W., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa 1966.

Budrewicz T., Biografie Kraszewskiego i ich potencjał legendotwórczy, in: Między biografią, literaturą i legendą, ed. M. Stanisz, K. Maciąg, Rzeszów 2010.

Całek A., Biografia jako reprezentacja, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2016, R. IV.

Chmielowski P., Józef Ignacy Kraszewski. Zarys historyczno-literacki, Kraków 1888.

Czapiewski E., Między buntem a ugodą. Kształtowanie się poglądów politycznych Józefa Ignacego Kraszewskiego, Wrocław 2000.

Danek W., Józef Ignacy Kraszewski, Warszawa 1973.

Danek W., Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzny, Warszawa 1973.

Danek W., Publicystyka Józefa Ignacego Kraszewskiego w latach 1859–1872, Wrocław 1957.

Dąbrowicz E., Biografia transgraniczna. Migracje jako problem tożsamości w polskim wieku XIX, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2010, no. 1.

Dworak A.M., O niezasadności pojęcia „polski romantyzm krajowy”, in: Georomantyzm. Literatura, miejsce, środowisko, ed. E. Dąbrowicz, M. Lul, K. Sawicka-Mierzyńska, D. Zawadzka, Białystok 2015.

[Kraszewski J. I.], Sprawa polska w roku 1861. List z kraju. (Listopad 1861), second edition, Paris 1862.

Kraszewski J. I., Wieczory drezdeńskie, in: idem, Wieczory drezdeńskie. Listy drezdeńskie, Lwów 1866.

Kraszewski J. I., T. Lenartowicz, Korespondencja, prepared for print and commented by W. Danek, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963

Literatura i kultura lat 60. XIX wieku między polityką a prywatnością. Dyslokacje, ed. U. Kowalczuk, D.W. Makuch, D.M. Osiński, Warszawa 2019.

Literatura południa wieku. Twórczość lat sześćdziesiątych XIX stulecia wobec romantyzmu i pozytywizmu, ed. J. Maciejewski, Warszawa 1992.

Maciejewski J., Mała emigracja (1864–1914). Próba uporządkowania problematyki, in: ibidem, Obszary i konteksty literatury, Warszawa 1998.

Malinowska E., O przedmowach do „Rachunków” Józefa Ignacego Kraszewskiego, in: Romantyczne przemowy i przedmowy ed. J. Lyszczyna, M. Bąk, Katowice 2010.

[Miłkowski Z.], „Z roku 1867. Rachunki”, przez B. Bolesławitę ̧ „Niepodległość” 1868, no. 87.

Osiński D.M., Hybrydy gatunkowe – między niemożliwością, przejściowością a poszukiwaniem pełni, „Tekstualia” 2021, no. 3.

Osiński D.M., Turystyka i martyrologia. Topografie syberyjskie, czyli o codzienności „na etapie” w refleksji autobiograficznej Rufina Piotrowskiego oraz wybranych wątkach intymistyki i reportażowości XIX wieku, in: Wędrówki po dziejach. Księga jubileuszowa Profesora Tadeusza Stegnera, ed. I. Janicka, A. Janicki, Gdańsk 2022.

Osiński D.M., W stronę diaspory syberyjskiej, czyli „sceny z życia koczującego” w latach 60. XIX wieku, in: Literatura i kultura lat 60. XIX wieku między polityką a prywatnością. Dyslokacje, ed. U. Kowalczuk, D.W. Makuch, D.M. Osiński, Warszawa 2019, Osmólska-Piskorska B., Powstanie styczniowe w twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, Toruń 1963.

Ratajczak W., „Papier – poczciwy to przyjaciel, z którym pogawędzić miło”. Osobiste tony w „Rachunkach” Kraszewskiego, in: Krasiński i Kraszewski wobec europejskiego romantyzmu i dylematów XIX wieku (w dwustulecie urodzin pisarzy), ed. M. Junkiert, W. Ratajczak, T. Sobieraj, Poznań 2016.

Rzepczyński S., Projekt „innego biografizmu”, „Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska” 2007, no. 5.

Stanisz M., Przedmowa, in: Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje, vol. 2: N–Z, ed. J. Bachórz et al., Toruń–Warszawa 2016.

Szujski J., Kronika literacko-artystyczna [review of „Rachunki z 1866 roku przez Bolesławitę”], „Przegląd Polski” 1866/1867, vol. 4, no. 12.

Tarnowski S., „Rachunki z roku 1867 przez B. Bolesławitę”. Poznań nakładem Żupańskiego 1868. II tomy, „Przegląd Polski” 1868/1869, vol. 2, no. 4.

Węgrzyn I., Wartość pamięci. „Noce bezsenne” w kręgu pamiętnikarskich form twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, in: Europejskość i rodzimość. Horyzonty twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, Poznań 2006.

Witkowska A., Buchalter swoich czasów, in: Zdziwienia Kraszewskim, ed. M. Zielińska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.