Homo Holocaustus, or Autobiographical Female Experience of the Holocaust

Natalia Żórawska-Janik

doi:10.15584/tik.spec.eng.2020.15

Authors

Natalia Żórawska-Janik University of Silesia, Katowice

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.spec.eng.2020.15

Keywords:

Shoah, women, autobiographical writings, female prose

Abstract

The aim of this paper is to present the motif of the Shoah in female autobiographcial prose after the year 2000. The paper shows that, in recent years,
more and more female authors in the second and third post-Holocaust generations have been recording their traumatic experience, and that the reason for it lies in the social stigmatization of Jewish people. It is stressed here that the issues of the Holocaust are part and parcel of a cultural taboo and – similarly to female written prose – they are frequently ignored or evaluated negatively. The Holocaust issues are tackled by contemporary young writers of Jewish descent who – contrary to the previous generation authors – have not experienced the mass murder of Jews; nevertheless, they feel its effects today. This paper proves that the research into trauma studies is not really conducted in Poland, and paying attention to a female viewpoint is very rare. The examples referred to in the paper of the autobiographical novels by Ewa Kuryluk, Agata Tuszyńska, Roma Ligocka and Magdalena Tulli demonstrate that this kind of writing is becoming more and more important within the literature focused on the Shoah. Compared to the autobiographical fiction by Marek Bieńczyk, Jan Tomasz Gross and Michał Głowiński, female Holocaust stories are distinguished by their authenticity, emotionality, intimacy and honesty of narration. The stories are devoid of any pathos, and they highlight the figure of a mother. Moreover, their confessions are based on the physical feeling of the legacy which has remained in their hearts and minds after the trauma that their loved ones had to experience. An attempt to describe prose post-Holocaust prose is made in comparison to Jewish literature in Poland, drawing the reader’s attention to the characteristic features of these issues compared to the autobiographical works by men.

Downloads

References

Bauman Z., “Świat nawiedzony,” in: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, edited by P. Czapliński, E. Domańska, Poznań: Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2009.

Bocheński J., “Stanąć po obu stronach,” Gazeta Wyborcza (30 Dec. 2006 – 1 Jan. 2007).

Bojarska K., “Czas na realizm – (post)traumatyczny,” Teksty Drugie 2012, (4). http://tekstydrugie.pl/pl/news/item/id,29,title,2012--nr-4-Realizm-posttraumatyczny.html [accessed on: 30.11.2014].

Borkowska G., “Metafora drożdży. Co to jest literatura/poezja kobieca,” Teksty Drugie 1995 (3-4).

Borkowska G., “‘Wyskrobać starą zaprawę z pomnika polskiej literatury...’. O ‘młodej’ prozie kobiecej,” Teksty Drugie 1996 (5).

Buryła S., “(Nie)banalnie o Zagładzie,” in: Mody w kulturze i literaturze popularnej, edited by S. Buryła, L. Gąsowska, D. Ossowska. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2011.

Buryła S., Opisać Zagładę. Holocaust w twórczości Henryka Grynberga, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.

Cuber M., Metonimie Zagłady. O polskie prozie lat 1987-2012, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013.

Cuber M., “Od stosowności do dosadności. Wokół przemiany polskojęzycznej prozy o Zagładzie w latach 1989-2009,” in: Nowe dwudziestolecie (1989–2009). Rozpoznania, hierarchie, perspektywy, edited by H. Gosk. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2010.

Czapliński P., “Prześladowcy, pomocnicy, świadkowie. Zagłada i polska literatura późnej nowoczesności,” in: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, edited by P. Czapliński, E. Domańska, Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2009.

Czapliński P., Ruchome marginesy. Szkice o literaturze lat 90, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2002.

Czapliński P., “Ślady obecności. Zagłada – niedokończona narracja polskiej nowoczesności,” in: Ślady obecności. edited by S. Buryła, A. Mosalik, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2010.

Czapliński P., Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976-1996, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.

Czapliński P., “Zagłada – niedokończona narracja polskiej nowoczesności,” in: Ślady obecności, edited by S. Buryła, A. Molisak. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2010.

Czermińska M., “O dwuznaczności sytuacji ofiary,” in: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, Vol. 1, edited by R. Nycz. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2011.

Dąbrowski B., “Postpamięć, zależność, trauma,” in: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, Vol. 1, edited by R. Nycz. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2011.

Forecki P., Zawadzka A., “Od antysemityzmu do Żydów,” Dziennik opinii 2014. http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20141104/forecki-zawadzka-od-antysemityzmu-do-zydow [accessed on: 20.11.2014].

Galant A., Prowincje polskiej literatury. Polska proza kobiet po 1956 roku, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2013.

Gosk H., “(Nie)obecność opowieści o wstydzie w narracji losu polskiego,” in: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, Vol. 1, edited by R. Nycz. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2011.

Górecka M., “‘Stygmat temporalnej dyslokacji’. Eksperymenty z czasem jako postmodernistyczna kontestacja tradycyjnych reprezentacji historii w prozie po 1989 roku,” in: Sekundy i epoki. Czas w literaturze polskiej po 1989 roku, edited by Ż. Nalewajk, M. Mips. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2013.

Graff A., Czytając Polskę. Literatura po roku 1989 wobec dylematów nowoczesności, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2004.

Graff A., “Moda na Żydów?” Wysokie Obcasy 2014. http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,16953080,Moda_na_Zydow_.html [accessed on: 20.11.2014].

Grynberg H., “Holocaust jako nowe doświadczenie literackie,” in: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, edited by T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska. Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2011.

Janion M., Kobiety i duch inności, Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 1996.

Kołodziejczyk M., “Moda na żydowskość. Powrót Żydów,” Polityka 2014. http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1596469,1,moda-na-zydowskosc.read [accessed on: 20.11.2014].

Kotłowski T., “Holocaust – geneza, przebieg, skutki,” in: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, edited by P. Czapliński, E. Domańska, Poznań: Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2009.

Kowalska-Leder J., Doświadczenie Zagłady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2009.

Kraskowska E., “O tak zwanej ‘kobiecości’ jako konwencji literackiej,” in: Krytyka feministyczna – siostra teorii i historii literatury, edited by G. Borkowska, L. Sikorska, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2004.

Krawczyńska D., “Literaturoznawstwo wobec piśmiennictwa o Zagładzie,” in: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, edited by P. Czapliński, E. Domańska. Poznań: Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2009.

Mach A., “Polska kondycja posttraumatyczna – próba diagnozy,” in: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, Vol. 1, edited by R. Nycz, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2011.

Materska D., Popiołek E., “Tkaczki i dziwaczki,” Wiadomości Kulturalne 1995 (37).

Mich W., “Wokół (nie)pamięci Zagłady,” in: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, edited by T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska, Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2011.

Milchman A., Rosenberg A., Eksperymenty w myśleniu o Holocauście. Auschwitz, nowoczesności i filozofia, translated by L. Krowiecki, J. Szacki, Warszawa: Wydawnictwo “Scholar”, 2003.

Mrozik A., Akuszerki transformacji. Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku, Warszawa: Pro Cultura Litteraria, Instytut Badań Literackich PAN, 2012.

Mrozik A., “Feminokracja? Recepcja polskiej prozy kobiecej po 1989 roku,” in: Literatura zaangażowana – koncepcje, programy, realizacje. Czy potrzebna nowa definicja? Edited by E. Ziętek-Maciejczyk, P. Cieliczka, Warszawa: Fundacja na rzecz Badań Literackich. Instytut Badań Literackich PAN, 2006.

Natorski R., “Nowa moda w Polsce – chcemy być Żydami., http://facet.wp.pl/kat,70996,wid,16643789,wiadomosc.html?ticaid=113fd9 [accessed on: 20.11.2014].

Nycz R., “Wprowadzenie. ‘Nie leczony, chroniczny pogłos’. Trzy uwagi o polskim dyskursie postzależnościowym,” in: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, Vol. 1. edited by R. Nycz, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2011.

Olejniczak J., “Śmierć masowa mówiła w jidysz...,” in: Nowe dwudziestolecie (1989-2009). Rozpoznania, hierarchie, perspektywy, edited by H. Gosk. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2010.

Panas W., “Szoah w literaturze polskiej,” in: Świadectwa i powroty nieludzkiego czasu, edited by J. Święch. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1990.

Praszyński R., “Tylko dla mężczyzn,” Nowy Nurt 1994 (16).

Rewaj J., “Manuela, Izabela, Natasza, czyli ‘baby runęły w literaturę’,” Pogranicza 1997 (2).

Ritz G., “Gatunek literacki a ‘gender’. Zarys problematyki,” in: Genologia dzisiaj, edited by W. Bolecki, I. Opacki, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2000.

Rosenfeld A.H., Podwójna śmierć. Rozważania o literaturze Holocaustu, translated by B. Krawcowicz, Warszawa: Wydawnictwo “Cyklady“, 2003.

Sidi E., “Moda na Żydów,” http://gojka.blog.onet.pl/2014/03/25/moda-na-zydow/ [accessed on: 20.11.2014].

Szczepan A., “Polski dyskurs postraumatyczny. Literatura polska ostatnich lat wobec Holokaustu i tożsamości żydowskiej,” in: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, Vol. 1, edited by R. Nycz, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2011.

Terlikowski T.P., Bieniecka U., Rogowicz M., “POPjudaizm,” Wprost 2008 (8), http://www.wprost.pl/ar/141195/POPjudaizm/ [accessed on: 20.11.2014].

Tych F., “Potoczna świadomość Holocaustu w Polsce – jej stan i postulaty edukacyjne,” in: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, edited by P. Czapliński, E. Domańska, Poznań: Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne,” 2009.

Ubertowska A., “Kobiece ‘strategie przetrwania’ w piśmiennictwie o Holokauście (z perspektywy literaturoznawcy),” in: Ślady obecności, edited by S. Buryła, A. Mosalik. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2010.

Ubertowska A., “‘Pisałam sercem i krwią.’ Poetyka kobiecych autobiografii holokaustowych,” Ruch Literacki 2008 (6).

Ubertowska A., Świadectwo – trama – głos. Literackie reprezentacje Holocaustu, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2007.

Vice S., “Literatura Holokaustu,” translated by T. Dobrogoszcz, Literatura na Świecie 2005 (9-10).

Zieniewicz A., “Babski przełom,” Wiadomości Kulturalne 1995 (29).

Ziębińska-Witek A., Holocaust. Problemy przedstawiania, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005.

Zwoleńska B., Polska proza i poezja po 1989 roku wobec tradycji, edited by A. Główczewski, M. Wróblewski, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2007.