Podmioty moralności. Studium porównawcze opowieści o mordercach (African Psycho Alaina Mabanckou i American Psycho Breta Eastona Ellisa)

Izabela Poręba

doi:10.15584/tik.2021.35

Autor

Izabela Poręba Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0002-5223-8470

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2021.35

Słowa kluczowe:

postkolonializm, zło, morderstwo, African Psycho, American Psycho, moralność, kolonizacja mentalna

Abstrakt

Artykuł stanowi komparatystyczne studium dwóch morderców, bohaterów powieści African Psycho (2003) autorstwa Alaina Mabanckou i American Psycho (1991) Breta Eastona Ellisa. Frankofońska literatura afrykańska staje się dyskursywnym polem dla dyskusji nad rezultatami kolonialnej opresji i warunkami, pod wpływem których przekształcają się współczesne zdekolonizowane społeczeństwa. Celem tego studium nad powieścią African Psycho jest ukazanie związku między manifestacjami przemocy fizycznej i przemocy ekonomicznej, co stanowi przypomnienie o kolonialnej historii Republiki Konga. Porównanie dwóch powieści dotyczy ponadto refleksji nad zdolnością ich głównych bohaterów do bycia podmiotami sądów o charakterze moralnym. Ich szczególna psychiczna kondycja (nieciągłość biografii, izolacja, pragnienie zła) jest oznaką odpodmiotowienia. Stąd ich zdolność do samozrozumienia i etycznej odpowiedzialności są poddane w wątpliwość. Metodologiczną podstawę niniejszego studium stanowią metody studiów komparatystycznych, zagadnienia etyki (Immanuel Kant, Friedrich Nietzsche, Michail Bachtin, Zygmunt Bauman) i teoria postkolonialna (Frantz Fanon, Achille Mbembe).

Downloads

Bibliografia

American Psycho [film], reż. M. Harron, scen. M. Harron, G. Turner, zdj. A. Sekuła, Stany Zjednoczone, Kanada: Am Psycho Productions, Edward R. Pressman Film, Lions Gate Films, Muse Productions, P.P.S. Films, Quadra Entertainment, Universal Pictures, 2000.

Bachtin M., W stronę filozofii czynu, przeł. wstęp i przypisy B. Żyłko, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 1997.

Bauman Z., Historia naturalna zła, w: tegoż, Straty uboczne. Nierówności społeczne w epoce globalizacji, przeł. J. Hunia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.

Bauman Z., Obcy u naszych drzwi, przeł. W. Mincer, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.

Biography.com Editors, Ted Bundy Biography, https://www.biography.com/crime-figure/ted-bundy (dostęp 31.01.2020).

Ellis B.E., American Psycho, przeł. J. Polak, wyd. 4, vis-à-vis, Kraków 2017.

Fanon F., Wyklęty lud ziemi, przeł. H. Tygielska, wstęp E. Rekłajtis, posł. J.P. Sartre, PIW, Warszawa 1985.

Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, przeł. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

Libin M., History and Its Doubles in Alain Mabanckou’s African Psycho, „Research in African Literatures” 2016, nr 1 (47), s. 39–56.

Mabanckou A., African Psycho, przeł. J. Giszczak, Karakter, Kraków 2009.

Mabanckou A., To, na co patrzymy, to słowa, rozmowę przeprowadził W. Bonowicz, przeł. O. Hademann, „Znak” 2009, nr 12 (655), http://www.miesiecznik.znak.com.pl/6552009z-alainem-mabanckou-rozmawia-wojciech-bonowiczto-na-co-patrzymy-to-slowa/(dostęp 29.01.2020).

Marszałek I., Józef Tischner i filozoficzne koncepcje zła. Czy zło jest w nas, czy między nami?, Wydawnictwo WAM, Kraków 2014.

Mbembe A., Polityka wrogości. Nekropolityka, przeł. U. Kropiwiec, K. Bojarska, Karakter, Kraków 2018.

Nieracka A., Moje ciało, tożsamość, choroba. Dyskurs męskości w American Psycho i Podziemnym kręgu, w: Choroba, ciało, dusza w literaturze i kulturze, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, s. 397–406.

Nietzsche F., Antychryst: próba krytyki chrześcijańskiej, przeł. L. Staff, posł. T. Sieczkowski, Zielona Sowa, Kraków 2004.

Rozmysł M., Zbrodnia jako dzieło sztuki? Na marginesie African Psycho Alaina Mabanckou, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2018, nr LXI, z. 3, s. 107–115.

Wach J., Anatomia nienawiści. Psychopatologia i destrukcja w Gangrenie Dawida Kornagi oraz American Psycho Breta Eastona Ellisa, „Akcent” 2010, nr 2, s. 84–89.

Watters J.G., Dobre maniery seryjnego zabójcy, czyli o konsumpcji lęku, przeł. J. Mydla, „Er(r)go: teoria, literatura, kultura” 2002, nr 1, s. 71–81.

Wojciszke B., Baryła W., Potoczne rozumienie moralności: pięć kodów etycznych i narzędzie ich pomiaru, „Przegląd Psychologiczny” 2000, nr 4, s. 395–421.

Wysocki G., Alain Mabanckou, „African Psycho”, „Dwutygodnik” 2016, http://www.dwutygodnik.com/artykul/524-alain-mabanckou-african-psycho.html (dostęp 29.01.2020).

Zajas P., Blady żywot Grégoire’a Nakobomayao, „Nowe Książki” 2009, nr 12, s. 31.