Konflikt jezuitów i masonerii w Elegii żałośnej, scil[icet], Tryumf francmasonów z wygnania jezuitów z Petersburga Wincentego Wierzbiłowicza
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2017.8Słowa kluczowe:
elegia, wygnanie jezuitów z Petersburga, Imperium Rosyjskie, Paweł I, Aleksander I, masoneriaAbstrakt
Elegia żałośna, scil[icet], Tryumf francmasonów z wygnania jezuitów z Petersburga, signed by Wincenty Wierzbiłowicz, was composed in the circle of freemasons, soon after the expulsion of the members of the Society of Jesus from the then capital of the Russian Empire. The poem, which refers to the events that were painful to the Jesuits, is saturated with irony and derision. Even its title is ambiguous as in an ‘elegy’ the reader should be presented with poetry expressing grief and lamenting some loss. Yet the author of this composition proclaims his joy over the misfortune that befell the Jesuits. He discredits the value of their teaching and casts serious doubt upon the special bond with Christ that the Jesuits claimed to have. Also, he is sure that the removal of the followers of St Ignatius from Saint Petersburg will wipe out their sense of superiority over the “commoners” and put an end to their infamous equivocation. Wierzbiłowicz describes the Jesuits as “villains”, and the principles and ideas they expounded are associated by him with “filth”. At the end of the poem, its tone changes. The author applauds the designs of Alexander I. Initially, the tsar intended to unite all religions as one and to revive spiritual life beyond the confines of particular denominations. He planned to establish a universal Church. The idea of freedom of religion, propagated by freemasons, concurred with his venture. Freemasons supported Alexander’s initiative and voiced their conviction that, as the Jesuits had been expelled from the Russian capital city, no one could hinder the implementation of the project. It is not known if the Jesuits prepared any direct response to Elegia żałośna, but the reputation and respectability of the order were definitely defended by Józef Morelowski, a Jesuit poet from Połock (now Polatsk, Belarus). In his works, he attacked freemasonry, arguing that members of masonic lodges spread lies about the Society of Jesus.
Downloads
Bibliografia
Aleksandrowska E., Wstęp, w: Wiersze Józefa Morelowskiego, wstęp i wyd. E. Aleksandrowska, Wrocław 1983.
Andrusiewicz A., Aleksander I. Wielki gracz, car Rosji – król Polski, Kraków 2015.
Bobryk A., Wstęp, w: Kultura pogranicza – pogranicze kultury, red. naukowa A. Bobryk, Siedlce–Pułtusk 2005.
Doktór R., Polska elegia oświeceniowa, Lublin 1999.
Dziemidok B., O komizmie. Od Arystotelesa do dzisiaj, antologię oprac. M. Bokiniec, Gdańsk 2012.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień przy współpracy zespołu jezuitów, Kraków 2004.
Gocal A., Twórczość kaznodziejska przemyskiego franciszkanina Konrada Kawalewskiego (1758–1832), Przemyśl 2016.
Hass L., Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721–1821), Warszawa 1980.
Hass L., Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Wrocław 1982.
Jezuici i stosunki ich do Rosji, przeł. z ruskiego A. N., Warszawa 1867.
Kierasiński M., Masoneria, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/I/IR/mk-masoneria2015.html.
Lichocka H., „Miesięcznik Połocki” (1818–1820). Kontekst historyczny i bibliografia zawartości, w: Wkład jezuitów do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, red. naukowa I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków–Warszawa 2004.
Maurois A., Wolter, przeł. M. Iwańska-Oleksowa, Kraków 1976.
Nikiforowicz J., Wprowadzenie, w: Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów, red. J. Nikiforowicz, Białystok 1995.
O. Tadeusz Brzozowski, w: K. Drzymała, Wspomnienia naszych zmarłych 1820–1982, t. 1: Styczeń, Luty, Marzec, Kraków 1982.
Różne wiersze jezuitów białoruskich i galicyjskich, APPPTJ w Krakowie, rkps 195.
Różne wiersze, przeważnie jezuickie. Rok 1820–1896, APPPTJ w Krakowie, rkps 227.
Snopek J., Oświecenie. Szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.
Sumariusz, w: Reguły Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1935.
Walicki A., Rosja, katolicyzm i sprawa polska, Warszawa 2002.
Wolter, Kandyd, czyli optymizm. Dzieło przełożone z niemieckiego rękopisu DOKTORA RALFA z przyczynkami znalezionymi w kieszeni tegoż doktora zmarłego w Inden, roku Pańskiego 1759, w: tegoż, Powiastki filozoficzne, przeł. T. Żeleński (Boy), Poznań 2014.
Wotowski S. A., Tajemnice masonerii i masonów, Warszawa 1926.
Wygnaniec z Białej Rusi, Część pierwsza, przez J[egomościa] Ks[iędza] Jana Nep[omucena] Gallicza, Kapłana Tow[arzystwa] J[ezusowego] pisany, w Roku Pańskim 1821, w Montmorillionie, we Francji, APPPTJ w Krakowie, rkps 662.
Wygnaniec z Białej Rusi, przez K[siędza] Jana Nep[omucena] Gallicza, t. 1 i 2, APPPTJ, rkps 793.
Załęski S., Historia zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, Lwów 1875.
Załęski S., Jezuici w Polsce, t. 5, Kraków 1905.
Załęski S., O masonii w Polsce, od roku 1748–1822, na źródłach wyłącznie masońskich, Kraków 1889.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Tematy i Konteksty

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.