Dlaczego zwierzęta? "Poemat o miejskiej rzeźni" jako narracja zookrytyczna

Andrzej Juchniewicz

doi:10.15584/tik.2022.14

Autor

Andrzej Juchniewicz Uniwersytet Śląski https://orcid.org/0000-0001-7037-9907

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2022.14

Słowa kluczowe:

Tadeusz Śliwiak, ekologia, postantropocentryzm,, przemoc wobec zwierząt, blizny pamięci

Abstrakt

Autor artykułu proponuje zookrytyczną lekturę Poematu o miejskiej rzeźni Tadeusza Śliwiaka, a także wierszy z innych tomów, w których pojawiają się zwierzęta. Podstawowym założeniem jest próba dostrzeżenia w tomie z 1965 wątków świadczących o wrażliwości ekologicznej, które antycypowały późniejszy rozwój literatury ekologicznej. Autor, biorąc pod uwagę wiersze powstałe od lat 60. XX wieku, postuluje uznanie Śliwiaka za poetę przejawiającego skłonność do włączania do "wspólnoty zranionych" nie tylko ludzi, lecz również zwierzęta. Emocją, która pozwala na budowanie nowego ładu, opartego na trosce i odpowiedzialności, jest upokorzenie, doznawane przez poetę w czasie zamieszkiwania miejskiej rzeźni w czasie drugiej wojny światowej. Tym, co świadczy o uporczywym powracaniu wspomnień z tamtego okresu, jest metafora "blizny pamięci", pojawiająca się w wielu tomach. Autor artykułu dowodzi, że długotrwałe obserwowanie masowej śmierci zwierząt mogło być dla poety doświadczeniem traumatycznym.

Downloads

Bibliografia

Baratay É., Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, przeł. P. Tarasewicz, Gdańsk 2014.

Barcz A., Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Katowice 2016.

Bekoff M., Manifest zwierząt. Sześć powodów, żeby okazywać więcej współczucia, przeł. A. Pluszka, Warszawa 2019.

Derrida J., Widma Marksa. Stan długu, praca żałoby i nowa Międzynarodówka, przeł. T. Załuski, Warszawa 2016.

Filipowicz A., (Prze)zwierzęcenia. Poetyckie drogi do postantropocentryzmu, Gdańsk 2017.

Jarzyna A, Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka, Łódź–Kraków 2017.

Jarzyna A., Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Łódź 2019.

Kaliszewski A., Daleko od Montmartre’u (o poezji Tadeusza Śliwiaka), w: tegoż, Wieczna gra. Artykuły i szkice, Kraków 2009.

Kisiel M., Lwów: dom pusty, „Śląsk” 2000, nr 12, s. 49.

Kisiel M., „Utracone” i „odzyskane”. O dwóch wierszach Floriana Śmiei, w: tegoż, Między wierszami. Jedenaście miniatur krytycznych, Katowice 2015.

Krupiński P., Co się śni zwierzętom? Eseje z pogranicza zoofilologii i psychoanalizy, Warszawa 2021.

Mance H., Jak kochać zwierzęta w świecie człowieka, przeł. N. Radomski, Poznań 2022.

Margalit A., Emocje przypomniane, przeł. T. Kunz, w: Historie afektywne i polityki pamięci, red. E. Wichrowska, A. Szczepan-Wojnarska, R. Sendyka, R. Nycz, Warszawa 2015.

Niesporek K., Dom. O jednym wierszu Tadeusza Śliwiaka, w: Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku, Kraków 2017.

Niesporek K., Zagłada zwierząt i ludzi. Lektura „Poematu o miejskiej rzeźni” Tadeusza Śliwiaka, „Porównania” 2021, nr 2, s. 167–187.

Pieszczachowicz J., Między naturą a historią, w: T. Śliwiak, Poezje wybrane, wstęp i wybór Autora, posłowie J. Pieszczachowicz, Warszawa 1988.

Pieszczachowicz J., Pegaz na rozdrożu. Szkice o poezji współczesnej, Łódź 1991.

Sandauer A., Poezja tragicznego ładu (Rzecz o Tadeuszu Śliwiaku), w: tegoż, Zebrane pisma krytyczne. Studia o literaturze współczesnej, Warszawa 1981.

Sobolczyk P., „Ty jesteś krowa a ja Żyd”. Tadeusza Śliwiaka Holocaust zwierząt, „Pogranicza” 2009, nr 5, s. 28–40.

Stabro S., Tadeusz Śliwiak – powrót poety, „Hybrydy” 2015, nr 26, s. 53–57.

Stankowska A., Kształt wyobraźni. Z dziejów sporu o „wizję” i „równanie”. Kraków 1998.

Śliwiak T., Co dzień umiera jeden bóg, Kraków 1959.

Śliwiak T., Wyspa galerników, Kraków 1962.

Śliwiak T., Poemat o miejskiej rzeźni, Kraków 1965.

Śliwiak T., Czytanie mrowiska, Warszawa 1969.

Śliwiak T., Ruchoma przystań, Kraków 1971.

Śliwiak T., Znaki wyobraźni, Kraków 1974.

Śliwiak T., Wiersze wybrane, Warszawa 1975.

Śliwiak T., Wstęp [w:] tegoż, Poezje wybrane, wybór i wstęp T. Śliwiak, Warszawa 1975.

Śliwiak T., Odmroczenia, Kraków 1982.

Śliwiak T., Od autora, w: T. Śliwiak, Poezje wybrane, wstęp i wybór Autora, posłowie J. Pieszczachowicz, Warszawa 1988.

Śliwiak T., Poezje wybrane, Warszawa 1988.

Ubertowska A., Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą, Warszawa 2020.

Watrowski R., „Pytającemu o godzinę powiedzieć prawdę i zapłakać z nim”. Tadeusz Śliwiak i jego poezja, w: T. Śliwiak, Nie dokończony rękopis, Poznań 2002.