Przymierze z pustynią – na podstawie tomu "Nof galuj ejnajim" Jehudy Amichaja

Beata Tarnowska

doi:10.15584/tik.2024.27

Autor

Beata Tarnowska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0002-5630-560X

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2024.27

Słowa kluczowe:

Pustynia Judzka, poezja Jehudy Amichaja, literatura izraelska

Abstrakt

Artykuł Przymierze z pustynią – na podstawie tomu Nof galuj ejnajim Jehudy Amichaja przedstawia obraz Pustyni Judzkiej zawarty w wierszach izraelskiego poety Jehudy Amichaja. W utworach z tego tomu Pustynia Judzka ukazana została nie tylko jako kategoria biologiczno-geograficzna, ale przede wszystkim część wewnętrznego doświadczenia poety. Jest to przestrzeń symboliczna, nasycona zarówno osobistymi wspomnieniami, jak i zbiorową pamięcią wielu pokoleń Żydów, począwszy od czasów Masady aż po XX wiek. Na tej pustyni Amichaj, nawiązując do postaci Nieobecnego Boga, w którego wiarę już wcześniej utracił, prowadzi dialog z żydowską tradycją religijną. Tym jednak, co najbardziej zbliża go do pustyni, jest jej cisza i pustka, ewokująca otwarcie na Niewyrażalne, na świat skał i minerałów, i potężniejszą od antropologii prehistorię Ziemi.

Downloads

Bibliografia

Aberbach D., Religious Metaphor and Its Denial in the Poetry of Yehuda Amichai, „Judaism: A Quarterly Journal of Jewish Life and Thought” 2004, Summer, vol. 53, nr 3/4, s. 279–292.

Abramson G., Portrait of the Poet in a Landscape, w: The Experienced Soul. Studies in Amichai, ed. G. Abramson, London and New York: Routledge 2019, s. 57–69.

Abramson G., The Writing of Yehuda Amichai: A Thematic Approach, Albany: State University of New York Press 1989.

Almog O., The Sabra: The Creation of the New Jew, transl. by H. Watzman, Berkeley: University of California Press 2000.

Amichai Y., Nof galuj ejnajim, Landschaft Offenen Auges, Open Eyed Land, Hebrew, English, German; photos: F. Sz. Wieler, Tel Aviv: Schocken Publishing House 1992.

Assmann J., Kultura pamięci, przeł. A. Kryczyńska-Pham, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009.

Baudrillard J., Ameryka, przeł. R. Lis, Warszawa 2011.

Ben-David O., Tiyul (Hike) as an Act of Consecration of Space, w: Grasping Land: Space and Place in Contemporary Israeli Discourse and Experience, eds. E. Ben-Ari, Y. Bilu, Albany: State University of New York Press 1997, s. 129–145.

Ben-Dor Derimian I., From the Conquest of the Desert to Sustainable Development. The representation of the Negev in the public discourse in Israel, Berlin: LIT Verlag 2021.

Bielik-Robson A., «Uśmiech Widma bez Ciała: kabalistyczna baśń z Derridą w tle», „Teksty Drugie” 2016, nr 2, s. 15–37; http://journals.openedition.org/td/7315 (dostęp: 23.09.2023).

Bloch Ch., Kronfeld Ch., Amichai’s Counter-Theology: Opening „Open Closed Open”, „Judaism. A Quarterly Journal of Jewish Life and Thought” 2000, Spring, vol. 49, nr 2, s. 153–163.

Cohen E., The City in the Zionist Ideology, Hebrew University of Jerusalem 1970, https://en.urbanstudies.huji.ac.il/publications/city-zionist-ideology (dostęp: 24.08.2023).

Cohen J., Voices of Israel. Essays and the Interviews with Yehuda Amichai, A. B. Yehoshua, T. Carmi, Aharon Appelfeld and Amos Oz, State University of New York Press 1990.

Czaja D., Lekcje ciemności, Wołowiec 2009.

Desert oasis through the eyes of a blind poet – Israel in Translation, https://tlv1.fm/arts-culture/2015/04/29/a-desert-oasis-through-the-eyes-of-a-blind-poet-israel-in-translation/ (dostęp: 16.08.2023).

Flawiusz J., Wojna żydowska, przeł. z jęz. grec. J. Radożycki, Warszawa 1991.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.

Ganan M., Hazman beszirat Jehuda Amichaj [Czas w poezji Jehudy Amichaja], https://www.e-mago.co.il/Editor/literature-3108.htm (dostęp: 21.08.2023).

Hałas S., Pustynia miejscem próby i spotkania z Bogiem. Wybrane zagadnienia biblijnej teologii pustyni, Kraków 1999.

Jankowski S., Symbolika pasterza w tekstach biblijnych, „Studia Włocławskie” 2015, nr 17, s. 109–120.

Jasionowicz S., Pustka we współczesnym doświadczeniu poetyckim, Kraków 2009.

Jiszuw haNegew, 1900–1960, ed. M. Naor, Jerusalem: Yad Izhak Ben-Zvi 1985.

Johnson P., Historia Żydów, przeł. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nelicki, Kraków 1993.

Jonaj L., Jad noga`at bejad: hameszorerim Erez Biton weJehuda Amichaj baMidbar Jehuda [Dłoń dotykająca dłoni: poeci Erez Biton i Jehuda Amichaj na Pustyni Judzkiej], https://leoryonai.com/ (dostęp: 16.08.2023).

Kociatkiewicz J., Kostera M., Antropologia pustych przestrzeni, w: Pisanie miasta – czytanie miasta, red. A. Zeidler-Janiszewska, Poznań 1997, s. 73–81.

Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1991.

Leeuw G. van der, Fenomenologia religii, przeł. z niem. J. Prokopiuk, Warszawa 1997.

Leksykon symboli. Herder, oprac. M. Oesterreicher-Mollwo, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1992.

Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, przeł. bp K. Romaniuk, Poznań 1989.

Meiri G., Jamim szeawdu lo joszwu bamisztara. Humor beszirat Jehuda Amichaj [Dni, które się zgubiły, nie są zwracane na policji. Humor w poezji Jehudy Amichaja], https://www.poetryplace.org/tag/ (dostęp: 11.08.2023).

Michałowska T., Poetyka i poezja. Studia i szkice staropolskie, Warszawa 1982.

Midbar Jehuda [Pustynia Judzka], https://he.wikipedia.org/wiki (dostęp: 21.08.2023).

Millan Jr., A. M. L., The Desert in the Tradition of Israel, Pamplona: Universidad de Navarra 1997, https://dadun.unav.edu › CDT_XXXII_01 (dostęp: 8.08.2023).

Omer-Sherman R., Israel in Exile: Jewish Writing and the Desert, Urbana and Chicago: University of Illinois Press 2006.

Porat Ch., Jehuda Amichaj – ikwot nof haNegew hacfoni besziraw [Jehuda Amichaj – ślady pejzażu północnego Negewu w jego wierszach], https://www.news1.co.il/Archive/0026-D-118325-00.html (dostęp: 8.08.2023).

Rosenthal R., Jehuda Amichaj, haisz szediber szira [Jehuda Amichaj, człowiek, który mówił poezją], https://www.ruvik.co.il › ‫ירוביג‬-‫הפש‬ (dostęp: 21.08.2023).

Rzepińska M., Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Kraków 1983.

Scholem G., Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, przeł. M. Galas, wstęp I. Kania, Warszawa 1997.

Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/strona;2524638.html (dostęp: 1.10.2023).

Stamelman R., Lost Beyond Telling. Representations of Death and Absence in Modern French Poetry, Ithaca and London: Cornell University Press 1990.

Ryken L., Wilhoit J. C., Longman T., Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, red. ks. W. Chrostowski, Warszawa 2010.

Tuan Y-F., The Desert and I: A Study in Affinity, „Michigan Quarterly Review”, Winter 2001, vol. XL, no. 1, quod.lib.umich.edu/m/mqr/act2080.0040.102?rgn (dostęp: 29.06. 2023).

Tuan Y-F., The Desert and the Sea, “New Mexico Quarterly” Summer 1963, s. 329–331.

Tynan A., The Desert in Modern Literature and Philosophy: Wasteland Aesthetics, Edinburgh University Press 2020.

Weiss T., ‘Gods Change’: The Deconstruction of the Transcendent God and the Reconstruction of the Mythical Godhead in Yehuda Amichai’s ‘Open Closed Open’, w: Negative Theology as Jewish Modernity, ed. M. Fegenblat, Bloomington: Indiana University Press 2017, s. 323–334.

Yadin Y., Masada – Herod’s fortress and the zealots last stand, transl. from Hebrew by M. Pearlman, London: Weidenfeld and Nicolson 1966.

Yehuda Amichai, The Art of Poetry No. 44. Interviewed by Lawrence Joseph, „The Paris Review” 1992, Spring, nr 122, https://www.theparisreview.org/interviews/2095/the-art-of-poetry-no-44-yehuda-amichai (dostęp: 12.09. 2023).

Zerubavel Y., The Desert and the Settlement as Symbolic Landscapes in Modern Israeli Culture, w: Jewish Topographies Visions of Space, Traditions of Place, ed. J. Brauch, A. Lipphardt, A. Nocke, London and Aldershot: Ashgate Press 2008, s. 201–222.

Zerubavel Y., Desert in the Promised Land, Stanford University Press 2019.

Zerubavel Y., The Death of Memory and the Memory of Death: Masada and the Holocaust as Historical Metaphors, „Representations” 1994, nr 45 (Winter), s. 72–100.

Zerubavel Y., The Politics of Remembrance and the Consumption of Space: Masada in Israeli Memory, w: Memory and the Impact of Political Transformation in Public Space, ed. by D. Walkowitz, L. M. Knauer, Duke University Press 2004, s. 233–252.

Ziemia, oprac. M. Jakubczak, w: Estetyka czterech żywiołów: ziemia, woda, ogień, powietrze, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2002, s. 22–69.