Przymierze z pustynią – na podstawie tomu "Nof galuj ejnajim" Jehudy Amichaja

Beata Tarnowska

doi:10.15584/tik.2024.27

Autor

Beata Tarnowska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0002-5630-560X

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2024.27

Słowa kluczowe:

Pustynia Judzka, poezja Jehudy Amichaja, literatura izraelska

Abstrakt

Artykuł Przymierze z pustynią – na podstawie tomu Nof galuj ejnajim Jehudy Amichaja przedstawia obraz Pustyni Judzkiej zawarty w wierszach izraelskiego poety Jehudy Amichaja. W utworach z tego tomu Pustynia Judzka ukazana została nie tylko jako kategoria biologiczno-geograficzna, ale przede wszystkim część wewnętrznego doświadczenia poety. Jest to przestrzeń symboliczna, nasycona zarówno osobistymi wspomnieniami, jak i zbiorową pamięcią wielu pokoleń Żydów, począwszy od czasów Masady aż po XX wiek. Na tej pustyni Amichaj, nawiązując do postaci Nieobecnego Boga, w którego wiarę już wcześniej utracił, prowadzi dialog z żydowską tradycją religijną. Tym jednak, co najbardziej zbliża go do pustyni, jest jej cisza i pustka, ewokująca otwarcie na Niewyrażalne, na świat skał i minerałów, i potężniejszą od antropologii prehistorię Ziemi.

Downloads

Bibliografia

Aberbach D., Religious Metaphor and Its Denial in the Poetry of Yehuda Amichai, „Judaism: A Quarterly Journal of Jewish Life and Thought” 2004, Summer, vol. 53, nr 3/4, s. 279–292.

Abramson G., Portrait of the Poet in a Landscape, w: The Experienced Soul. Studies in Amichai, ed. G. Abramson, London and New York: Routledge 2019, s. 57–69. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429310768-6

Abramson G., The Writing of Yehuda Amichai: A Thematic Approach, Albany: State University of New York Press 1989. DOI: https://doi.org/10.1353/book10779

Almog O., The Sabra: The Creation of the New Jew, transl. by H. Watzman, Berkeley: University of California Press 2000. DOI: https://doi.org/10.1525/california/9780520216426.001.0001

Amichai Y., Nof galuj ejnajim, Landschaft Offenen Auges, Open Eyed Land, Hebrew, English, German; photos: F. Sz. Wieler, Tel Aviv: Schocken Publishing House 1992.

Assmann J., Kultura pamięci, przeł. A. Kryczyńska-Pham, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009.

Baudrillard J., Ameryka, przeł. R. Lis, Warszawa 2011.

Ben-David O., Tiyul (Hike) as an Act of Consecration of Space, w: Grasping Land: Space and Place in Contemporary Israeli Discourse and Experience, eds. E. Ben-Ari, Y. Bilu, Albany: State University of New York Press 1997, s. 129–145.

Ben-Dor Derimian I., From the Conquest of the Desert to Sustainable Development. The representation of the Negev in the public discourse in Israel, Berlin: LIT Verlag 2021.

Bielik-Robson A., «Uśmiech Widma bez Ciała: kabalistyczna baśń z Derridą w tle», „Teksty Drugie” 2016, nr 2, s. 15–37; http://journals.openedition.org/td/7315 (dostęp: 23.09.2023). DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.2.2

Bloch Ch., Kronfeld Ch., Amichai’s Counter-Theology: Opening „Open Closed Open”, „Judaism. A Quarterly Journal of Jewish Life and Thought” 2000, Spring, vol. 49, nr 2, s. 153–163.

Cohen E., The City in the Zionist Ideology, Hebrew University of Jerusalem 1970, https://en.urbanstudies.huji.ac.il/publications/city-zionist-ideology (dostęp: 24.08.2023).

Cohen J., Voices of Israel. Essays and the Interviews with Yehuda Amichai, A. B. Yehoshua, T. Carmi, Aharon Appelfeld and Amos Oz, State University of New York Press 1990. DOI: https://doi.org/10.1353/book10482

Czaja D., Lekcje ciemności, Wołowiec 2009.

Desert oasis through the eyes of a blind poet – Israel in Translation, https://tlv1.fm/arts-culture/2015/04/29/a-desert-oasis-through-the-eyes-of-a-blind-poet-israel-in-translation/ (dostęp: 16.08.2023).

Flawiusz J., Wojna żydowska, przeł. z jęz. grec. J. Radożycki, Warszawa 1991.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.

Ganan M., Hazman beszirat Jehuda Amichaj [Czas w poezji Jehudy Amichaja], https://www.e-mago.co.il/Editor/literature-3108.htm (dostęp: 21.08.2023).

Hałas S., Pustynia miejscem próby i spotkania z Bogiem. Wybrane zagadnienia biblijnej teologii pustyni, Kraków 1999.

Jankowski S., Symbolika pasterza w tekstach biblijnych, „Studia Włocławskie” 2015, nr 17, s. 109–120.

Jasionowicz S., Pustka we współczesnym doświadczeniu poetyckim, Kraków 2009.

Jiszuw haNegew, 1900–1960, ed. M. Naor, Jerusalem: Yad Izhak Ben-Zvi 1985.

Johnson P., Historia Żydów, przeł. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nelicki, Kraków 1993.

Jonaj L., Jad noga`at bejad: hameszorerim Erez Biton weJehuda Amichaj baMidbar Jehuda [Dłoń dotykająca dłoni: poeci Erez Biton i Jehuda Amichaj na Pustyni Judzkiej], https://leoryonai.com/ (dostęp: 16.08.2023).

Kociatkiewicz J., Kostera M., Antropologia pustych przestrzeni, w: Pisanie miasta – czytanie miasta, red. A. Zeidler-Janiszewska, Poznań 1997, s. 73–81.

Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1991.

Leeuw G. van der, Fenomenologia religii, przeł. z niem. J. Prokopiuk, Warszawa 1997.

Leksykon symboli. Herder, oprac. M. Oesterreicher-Mollwo, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1992.

Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, przeł. bp K. Romaniuk, Poznań 1989.

Meiri G., Jamim szeawdu lo joszwu bamisztara. Humor beszirat Jehuda Amichaj [Dni, które się zgubiły, nie są zwracane na policji. Humor w poezji Jehudy Amichaja], https://www.poetryplace.org/tag/ (dostęp: 11.08.2023).

Michałowska T., Poetyka i poezja. Studia i szkice staropolskie, Warszawa 1982.

Midbar Jehuda [Pustynia Judzka], https://he.wikipedia.org/wiki (dostęp: 21.08.2023).

Millan Jr., A. M. L., The Desert in the Tradition of Israel, Pamplona: Universidad de Navarra 1997, https://dadun.unav.edu › CDT_XXXII_01 (dostęp: 8.08.2023).

Omer-Sherman R., Israel in Exile: Jewish Writing and the Desert, Urbana and Chicago: University of Illinois Press 2006.

Porat Ch., Jehuda Amichaj – ikwot nof haNegew hacfoni besziraw [Jehuda Amichaj – ślady pejzażu północnego Negewu w jego wierszach], https://www.news1.co.il/Archive/0026-D-118325-00.html (dostęp: 8.08.2023).

Rosenthal R., Jehuda Amichaj, haisz szediber szira [Jehuda Amichaj, człowiek, który mówił poezją], https://www.ruvik.co.il › ‫ירוביג‬-‫הפש‬ (dostęp: 21.08.2023).

Rzepińska M., Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Kraków 1983.

Scholem G., Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, przeł. M. Galas, wstęp I. Kania, Warszawa 1997.

Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/strona;2524638.html (dostęp: 1.10.2023).

Stamelman R., Lost Beyond Telling. Representations of Death and Absence in Modern French Poetry, Ithaca and London: Cornell University Press 1990.

Ryken L., Wilhoit J. C., Longman T., Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, red. ks. W. Chrostowski, Warszawa 2010.

Tuan Y-F., The Desert and I: A Study in Affinity, „Michigan Quarterly Review”, Winter 2001, vol. XL, no. 1, quod.lib.umich.edu/m/mqr/act2080.0040.102?rgn (dostęp: 29.06. 2023).

Tuan Y-F., The Desert and the Sea, “New Mexico Quarterly” Summer 1963, s. 329–331.

Tynan A., The Desert in Modern Literature and Philosophy: Wasteland Aesthetics, Edinburgh University Press 2020. DOI: https://doi.org/10.1515/9781474443371

Weiss T., ‘Gods Change’: The Deconstruction of the Transcendent God and the Reconstruction of the Mythical Godhead in Yehuda Amichai’s ‘Open Closed Open’, w: Negative Theology as Jewish Modernity, ed. M. Fegenblat, Bloomington: Indiana University Press 2017, s. 323–334. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1zxxzkg.18

Yadin Y., Masada – Herod’s fortress and the zealots last stand, transl. from Hebrew by M. Pearlman, London: Weidenfeld and Nicolson 1966.

Yehuda Amichai, The Art of Poetry No. 44. Interviewed by Lawrence Joseph, „The Paris Review” 1992, Spring, nr 122, https://www.theparisreview.org/interviews/2095/the-art-of-poetry-no-44-yehuda-amichai (dostęp: 12.09. 2023).

Zerubavel Y., The Desert and the Settlement as Symbolic Landscapes in Modern Israeli Culture, w: Jewish Topographies Visions of Space, Traditions of Place, ed. J. Brauch, A. Lipphardt, A. Nocke, London and Aldershot: Ashgate Press 2008, s. 201–222.

Zerubavel Y., Desert in the Promised Land, Stanford University Press 2019. DOI: https://doi.org/10.1515/9781503607606

Zerubavel Y., The Death of Memory and the Memory of Death: Masada and the Holocaust as Historical Metaphors, „Representations” 1994, nr 45 (Winter), s. 72–100. DOI: https://doi.org/10.2307/2928603

Zerubavel Y., The Politics of Remembrance and the Consumption of Space: Masada in Israeli Memory, w: Memory and the Impact of Political Transformation in Public Space, ed. by D. Walkowitz, L. M. Knauer, Duke University Press 2004, s. 233–252. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11vc8nx.16

Ziemia, oprac. M. Jakubczak, w: Estetyka czterech żywiołów: ziemia, woda, ogień, powietrze, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2002, s. 22–69.