Anatomia epidemii. Intelektualna walka Grzegorza Piramowicza z zarazą ospy prawdziwej w kontekście wypowiedzi Woltera i Tissota

Małgorzata Pawlata

doi:10.15584/tik.2021.15

Autor

Małgorzata Pawlata Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2021.15

Słowa kluczowe:

szczepienia przeciwko ospie, epidemia ospy prawdziwej, postęp medycyny w epoce stanisławowskiej, wolterianizm

Abstrakt

Tematem artykułu jest próba rozpowszechnienia szczepień przeciwko ospie prawdziwej podejmowana przez prokrólewski krąg XVIII-wiecznych intelektualistów. Na działania opisywane w niniejszym tekście składają się dwa aspekty. Po pierwsze: edukowanie społeczeństwa poprzez publikowanie wyników pracy lekarzy z Europy zachodniej, opartych na obserwacjach medycyny Dalekiego i Bliskiego Wschodu. Po drugie: propagowanie postaw prozdrowotnych wśród odbiorców czasopism epoki stanisławowskiej – zachęcanie do szczepień. Artykuł w dużej mierze skupia się na analizie opublikowanych w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych” utworów Grzegorza Piramowicza, których inspiracją był list Woltera O szczepieniu ospy.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Aleksandrowska E., Grzegorz Piramowicz, w: Polski słownik biograficzny, t. 26, s. 529–536.

Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historyi sztuki lekarskiej w Polsce od czasów najdawniejszych do najnowszych, Poznań 1854.

Gryglewski R.W., Narodziny kliniki lekarskiej w Polsce, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 2011, nr 74, s. 13–17.

Komisja Edukacji Narodowej. Pisma Komisji i o Komisji, oprac. S. Tync, Wrocław 1954.

Kracik J., Staropolskie postawy wobec zarazy, Kraków 2012.

Listy Woltera o Angielczykach z francuskiego tłumaczone przez S*** K***, Warszawa 1793.

Matuszewska P., List poetycki w świadomości polskiego oświecenia, „Pamiętnik Literacki” 1970, nr 61/2, s. 119–147.

Mazurkowa B., O przypisach warsztatowych w polskiej książce poetyckiej drugiej połowy XVIII wieku, w: Komentarze i przypisy w książce dawnej i współczesnej, red. B. Mazurkowa, Katowice 2019, s. 97–153.

Piramowicz G., Do Jaśnie Wielmożnego Jegomości Pana Mikołaja Piaskowskiego, podkomorzego krzemienieckiego, po szczęśliwym z ospy ozdrowieniu Jejmości Wielmożnej podkomorzyny, małżonki jego. Powinszowanie i rada ogólna szczepienia ospy, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” t. 10, cz. 2, s. 381–385.

Piramowicz G., List pewnego nauką znakomitego męża do tłomaczów księgi doktorskiej pana Tissot, pod tytułem: Rada dla pospólstwa względem zdrowia jego, po wydanym dziele pisany die 25 Januarii 1774, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” t. 10, cz. 2, s. 354–361.

Platt J., „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” wobec idei moralnych swego czasu, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historyczno-literackie” 1985, s. 91–131.

Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, Warszawa 1977.

Słowiński L., Odważni mądrością. O reformach edukacji i nauki polskiej w dobie oświecenia, Poznań 1988.

Szarama M., Wolter w czasopismach stanisławowskich, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” LXXV, „Prace Historycznoliterackie” 1963, z. 6.

Szczygielski W., Mikołaj Piaskowski, w: Polski słownik biograficzny, t. 25, s. 811–814.

Szumowski W., Krakowska szkoła lekarska po reformach Kołłątaja, Kraków 1929.

Tissot S., Rada dla pospólstwa względem zdrowia jego, wyd. 2, Warszawa 1777.

Towpik E., Lekarze warszawscy w lożach wolnomularskich, cz. I: Lata 1767–1821, „Nowotwory. Journal of Oncology” 2004, vol. 54, nr 4.

Wachhlotz L., Szpitale krakowskie w l. 1220–1920, Kraków 1924.

Waniczkówna H., Izabela Czartoryska, w: Polski słownik biograficzny, t. 4, Kraków 1938, s. 241–246.

Witkowska A., Kulty pątnicze piętnastowiecznego Krakowa. Z badań nad miejską kulturą religijną, Lublin 1984.

Wolf A., Nauka przeciw ospie dziecinnej za rozkazem Jaśnie Oświeconego Księcia Stanisława Lubomirskiego na ojczysty przetłumaczona język, Warszawa 1774.

Wolter, Listy i powiastki filozoficzne, listy przeł. J. Rogoziński, powiastki przeł. T. Boy-Żeleński, Warszawa 2002.

Wraxall N.W., Wspomnienia z Polski 1778, w: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, oprac. i wstępem poprzedził W. Zawadzki, Warszawa 1963.