Poetyka opisowa wśród współczesnych nauk o literaturze

Abstrakt

Zadaniem artykułu jest ukazanie sytuacji poetyki opisowej wśród nauk o literaturze, po przełomie postmodernistycznym. Zagadnienie to jest ukazane jako problem metodologiczny, uwikłany w kilka ważnych dyskusji: zagadnienie specyfiki nauk humanistycznych, zagadnienie uprawomocnienia poznania empirycznego (w tym poznania tekstu literackiego jako poznania empirycznego), zagadnienie znaczenia wyrażeń języka (i znaczenia tekstu) oraz zagadnienie statusu epistemologicznego kategorii używanych w nauce. Artykuł opisuje zmiany, jakie dokonały się w rozumieniu statusu poznawczego badań nad literaturą pod wpływem modnych dyskursów filozoficznych. Do zmian tych można zaliczyć: zakwestionowanie istnienia faktu literackiego, zakwestionowanie istnienia intersubiektywnej sfery badań, rozumienie języka badacza jako języka prywatnego, usytuowanie myślenia o literaturze na metapoziomie refleksji o niemożliwości istnienia spójnego tekstu literackiego i niemożności jego odczytania. Te właściwości współczesnego dyskursu literaturoznawczego wypierają poetykę z jej tradycyjnego obszaru badawczego: nauki opisowej, dokonującej obserwacji tekstu literackiego, prowadzącej do konstrukcji sfery intersubiektywnych pojęć, które są potwierdzane w analizie tekstu i pomocne w postaciowaniu (termin Stanisława Ossowskiego), to jest w percepcji obiektów sztuki, prowadzonej na sposób estetyczny. W artykule kategorie poetyki opisowej ukazane są nie tylko jako język opisu naukowego, ale jako składnik dawnej i nowej komunikacji literackiej. Wskazuje się na negatywne skutki zaniku języka poetyki opisowej: trudność w rozumieniu dzieła sztuki, bezradność odbiorcy w opisie własnego doświadczenia lekturowego, utratę łączności z tradycją literacką. Zmiany w repertuarze kategorii poetyki opisowej ukazuje się jako pożądane, lecz wskazuje się na kilka fundamentalnych trudności, które łączyłyby się z ich radykalną przebudową.