Szopka – między sacrum a profanum. Genologia widowiska

Autor

  • Magda Nabiałek Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2022.7

Słowa kluczowe:

szopka, religia, polityka, ideologia, dramat

Abstrakt

W artykule podjęto próbę spojrzenia na szopkę w kontekście genologicznym. Celem autorki jest poszerzenie kontekstu odczytywania tej formy widowiska. Reprezentuje ona stanowisko polemiczne wobec jednoznacznego wiązania szopki z kulturą ludową. Zamiast tego proponuje przyjrzenie się jej w kontekście form takich jak mimy literackie, misteria, komedie dell’arte oraz niektóre widowisk masowych. Efektem tego typu rozważań ma być dostrzeżenie charakterystycznego, zdaniem autorki, dla szopki napięcia między misterium a farsą, sacrum a profanum.

Downloads

Bibliografia

Axer J., Polski teatr jezuicki jako teatr polityczny, w: Jezuici a kultura polska. Materiały z sympozjum z okazji 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491–1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540–1990). Kraków 15–17 lutego 1991 r., red. L. Grzebień, S. Obirek, Kraków 1993.

Bal E., Lokalność i mobilność kulturowa teatru. Śladami Arlekina i Pulcinelli, Kraków 2017.

Cavallo G., Introduction, w: The Byzantines, ed. by G. Cavallo, Chicago–London 1997.

Cornejo F. J., Del retablo a la máquina real. Orígenes del teatro de títeres en España, „Fantoche” 2015, nr 9.

Enders J., Rhetoric and the Origins of Medieval Drama, Ithaka and London 1992.

Dąbrowska A., Gatunek – postać – widzenie. Poetyka „Arfa” Macieja Szukiewicza, „Białostockie Prace Literaturoznawcze” 2021, nr 18.

Esposito E., Herodas and the Mime, w: A Companion to Hellenistic Literature, ed. By J. J. Caluss, M. Cuypers, MA and Oxford 2010.

Faktomontaże Leona Schillera, red. A. Kuligowska-Korzeniewska, Warszawa 2015.

Freudenberg O., Mim [w:] tejże, Obraz i pojęcie, przeł. B. Żyłko, Gdańsk 2007.

Judkowiak B., Teatr ludyczny, w: tejże, Wzgardzony wielogłos. Kultura teatralna czasów saskich i jej tradycje, Poznań 2007.

Kania A., Wileńskie szopki akademickie jako zjawisko artystyczne w środowisku Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, „Saeculum Christianum” 2019, R. 26, t. 1.

Kapłanowa R. [M. R. Mayenowa], Kompozycja aktu i sceny, w: tejże, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. Problemy kompozycji, oprac. M. Prussak, Warszawa 2013.

Karwacka H., Witold Wandurski, Łódź 1968.

Klekot E., Styl ludowy, styl narodowy, w: tejże, Kłopoty ze sztuką ludową. Gust, ideologie, nowoczesność, Gdańsk 2021.

Kocur M., Teatr bez teatru. Performanse w Anglii Wschodniej u schyłku średniowiecza, Wrocław 2012.

Kozieł A., Betlejem krakowskie. Dzieje szopki krakowskiej, Kraków 2003.

Kozłowski K., Media średniowiecza: błazen, w: Ko-mediana. Prace ofiarowane profesor Dobrochnie Ratajczakowej, red. E. Guderian-Czaplińska i K. Kurek, Poznań 2013.

Kurek K., „Teatr społeczny” poznańskich jezuitów. Kilka uwag na marginesie edycji streszczenia scenariusza widowiska mięsopustnego z 1680 roku, w: tegoż, Widowiska poznańskie. Studia z historii teatru, dramatu i miasta, Poznań 2018.

Lang A., The Mimes of Herondas, “The Contemporary Review” 1891, nr 60.

Longosz S., Zalążki dramatu chrześcijańskiego w literaturze patrystycznej, „Roczniki Humanistyczne” 1996, t. XLIV, nr 3.

Michajłowna K., Dziad wędrowny w kulturze ludowej Słowian, przeł. H. Karpińska, Warszawa 2010.

Moroz A., „Niechaj nam w Jasełkach nikt nie przedstawia, że Jezus urodził się w Palestynie” – „Betlejem polskie” Lucjana Rydla jako szopka literacka, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2019, nr 19.

Mullett M., Rhetoric, Theory and the Imperative of Performance: Byzantium and Now, w: Rhetoric in Byzantium. Papers from the Thirty-Fifth Spring Symposium of Byzantine Studies, Exeter College, University of Oxford, March 2001, ed. by E. Jeffreys, London 2003.

Myszor W., Teatr i widowiska w ocenie greckich pisarzy kościelnych. Wprowadzenie i wybór tekstów, w: Chrześcijanie a życie publiczne w Cesarstwie Rzymskim III–IV w., red. J. Śrutwa, Lublin 1988.

New Directions in Ancient Pantomime, ed. by E. Hall, R. Wyles, Oxford 2008.

Okoń J., Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku, Wrocław 1970.

Okoń J., Teatr jezuicki w Polsce: między swojskością a cudzoziemszczyzną, w: tegoż, Na scenach jezuickich w dawnej Polsce (rodzimość i europejskość), Warszawa 2006.

Polewka A., Igrce w Barbakanie, Kraków 1953.

Poplatek L., Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce, wstęp J. Lewański, Wrocław 1957.

Puchner W., The Chrusader Kingdom of Cyprus: A Theatre Province of Medieval Europe? Including a critical edition of the Cyprus Passion Cycle and the ‘Representatio figurata’ of the presentation of the Vingin in the Temple, Athens 2006.

Ratajczakowa D., Szopka, w: tejże, Galeria gatunków widowiskowych, teatralnych i dramatycznych, Poznań 2015.

Rzewuska E., Misterium i moralitet w polskim dramacie międzywojennym, w: Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Lublin 1991.

Somos A., Święty Bachus. Nieznane lata teatru greckiego 300 p.n.e. – 1600 n.e., przeł. J. Kruczkowska, R. Lewandowski, B. Schada-Borzyszkowska, Wrocław 2010.

Srebrny S., Grecki teatr jarmarczny, w: tegoż, Teatr grecki i polski, wybór i oprac. S. Gąsowski, Warszawa 1984.

Stanula E., Widowiska w ocenie Ojców Kościoła, „Saeculum Christianum” 1995, t. II, nr 1.

Stępień T., Zabawa i polityka w dwudziestoleciu międzywojennym, w: tegoż, Zabawa – poetyka – polityka, Katowice 2002.

Stradecki J., W kręgu Skamandra, Warszawa 1977.

Szałapak A., Szopka krakowska jako zjawisko folkloru krakowskiego na tle szopki europejskiej. Studium historyczno-etnograficzne, Kraków 2012.

Szopki Pikadora i Cyrulika 1922–1931, oprac. T. Januszewski, Warszawa 2006.

Szopki Reflektora, oprac. J. Cymerman, J. Taterwak, A. Wójtowicz, Lublin 2020.

Ussher R. G., The mimiamboi of Herodas, “Hermathena” 1980, nr 129.

Wandurski W., Jeszcze o śmierci na gruszy, „Listy z Teatru” 1925, nr 5.

White A. Walker, From Ritual to Drama, from Mass to Liturgy: A Comparatice Study of Eastern and Western Rites of the Middle Ages, „Scripta Classica”, vol. 4, red. T. Sapota, Katowice 2004.

Wierzbowski R., O szopce. Studia i szkice, Łódź 1990.

Wileńskie szopki akademickie (1921–1933), oprac. M. Olesiewicz, Białystok 2002.

Pobrania

Opublikowane

2022-12-30 — zaktualizowane 2022-12-30

Jak cytować

Nabiałek, M. (2022). Szopka – między sacrum a profanum. Genologia widowiska. Tematy I Konteksty, 17(12), 102–121. https://doi.org/10.15584/tik.2022.7