Metrum i pistolet. Zasady przekładu poetyckiego według Antona Marii Raffa

Andrea  Ceccherelli

doi:10.15584/tik.2020.2

Autor

Andrea Ceccherelli Alma Mater Studiorum – Università di Bologna

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2020.2

Słowa kluczowe:

przekład poetycki, metrum w przekładzie, rymy w przekładzie, twórcza transpozycja, Kochanowski

Abstrakt

W artykule przedstawiono strategie tłumaczenia poezji polskiej Antona Marii Raffo (1937-2018), jednego z najwybitniejszych włoskich tłumaczy literatury polskiej. W swoim nieustannym dążeniu do reprodukcji metrum i, w miarę możliwości, rymów, odróżniał się od dominujących trendów przekładu poezji we Włoszech, zalecając stosowanie – i nadużywanie – wiersza wolnego nawet w poezji metrycznej i rymowanej. Raffo tłumaczył poetów, którzy nadal posługiwali się tradycyjną wersyfikacją, jak Jan Kochanowski (prawdziwym arcydziełem jest jego przekład Pieśni – Ody Kochanowskiego), Adam Mickiewicz czy Bolesław Leśmian, ale także poeci XX wieku, jak Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert czy Wisława Szymborska, wśród których wybrał i przetłumaczył wiersze, które wykazują pewną prawidłowość metryczną. Strategię Raffo wykorzystało kilku innych tłumaczy polskiej poezji we Włoszech.

Downloads

Bibliografia

Barańczak S., Mały lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny, „Teksty Drugie” 1990, nr 3 (ponownie opublikowane w: tegoż, Ocalone w tłumaczeniu, Poznań 1992).

Brodskij I., Lettera al lettore italiano [List do czytelnika z Włoch], w: Z. Herbert, Rapporto dalla città assediata [Raport z oblężonego miasta], oprac. i przeł. P. Marchesani, Milano 1993.

Ceccherelli A., Diddi C., Due cose in ricordo di AMR [Dwa wspomnienia Antona Marii Raffa], „Europa Orientalis” 2018, nr 37.

„Chi m’ha dato quest’ali e queste penne”. Sulla versione italiana di „Odi” e „Foricoenia” di Jan Kochanowski [„Kto mi dał skrzydła, kto mię odział w pióry”. O włoskich przekładach „Pieśni” i „Foricoeniów”] ,red. A. Ceccherelli, C. Diddi, „Europa Orientalis” 2012, nr 31.

È dolce al giusto tempo fa follia. Un’antologia personale della poesia polacca [„Miło szaleć, kiedy czas po temu”. Antologia osobista poezji polskiej], przeł. A. M. Raffo, red. A. Ceccherelli, Roma 2019.

Fortini F., Lezioni di traduzione [Wykłady o przekładzie], red. i przedm. M. V. Tirinato, Macerata 2011.

Holmes J., La versificazione: le forme di traduzione e la traduzione delle forme [Wersyfikacja: formy tłumaczenia a tłumaczenie formy], w: Teorie contemporanee della traduzione [Współczesne teorie przekładu], red. S. Nergaard, Milano 1995.

Jarniewicz J., Tłumacz jako twórca kanonu, w: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440–2005. Antologia, red. E. Balcerzan i E. Rajewska, Poznań 2007.

Marchesani P., Włoskie przekłady polskiej poezji współczesnej, w: Przekład literacki. Teoria – Historia – Współczesność, red. A. Nowicka-Jeżowa, D. Knysz-Tomaszewska, Warszawa 1997.

Marinelli L., La fragile pace di Marco Aurelio [Kruchy spokój Marka Aurelego], w: Da poeta a poeta. Del tradurre la poesia [Od poety do poety. O tłumaczeniu poezji], red. A. Romanovic, G. Politi, Lecce 2007.

Marinelli L., Per Raffo-Kochanowski [Dla Raffa-Kochanowskiego], „Europa Orientalis” 2012, nr 31.

Masi L., I traduttori di poesia polacca in italiano – Maestri senza scuola? [Tłumacze polskiej poezji na włoski – Mistrzowie bez szkoły?], w: Maestri della polonistica italiana. Atti del convegno dei polonisti italiani 17–18 ottobre 2013 [Mistrzowie włoskiej polonistyki. Eseje będące pokłosiem konferencji włoskich polonistów zorganizowanej w dniach 17–18 października 2013], red. M. Ciccarini i P. Salwa, Roma 2014.

Pazzaglia M., Manuale di metrica italiana [Kompendium wiedzy na temat metryki włoskiej], Firenze 1990.

Piacentini M., Odi slave vòlte sull’Arno. Una nuova versione di Jan Kochanowski [Słowiańskie pieśni tłumaczone nad rzeką Arno. Nowy przekład Jana Kochanowskiego], „Europa Orientalis” 2012, nr 31.

Pszczołowska L., Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław 1997.

Quasimodo S., Il falso e vero verde. Con un discorso sulla poesia [Fałszywa i prawdziwa zieleń. Z esejem o poezji], Milano 1956.

Raffo A. M., „Rymy grunt”, ovvero un repertorio polono-americano e quattro tentativi di traduzione offerti a R. K. Lewański [„Rymy grunt”, czyli polsko-amerykańskie repertorium i cztery próby przekładu dla R. K. Lewańskiego], w: Munera polonica et slavica Riccardo C. Lewański oblata [Księga pamiątkowa dedykowana Ryszardowi K. Lewańskiemu], red. S. De Fanti, Udine 1990.

Raffo A. M., La forza della sdrucciola [Siła akcentu na trzeciej sylabie od końca], „Europa Orientalis” 2019, nr 38.

Raffo A. M., Per un’antologia italiana di poesia bielorussa: premesse e divagazioni [Wokół włoskiej antologii poezji białoruskiej: założenia i rozważania], „Europa Orientalis” 2013, nr 32.

Raffo A. M., Per una pratica della traduzione poetica? [Jakie zasady praktyki przekładu poetyckiego?], w: Cultura e traduzione. Atti del Convegno dei polonisti italiani svoltosi all’Accademia Polacca di Roma il 9 dicembre 1994 [Kultura i przekład. Akta konferencji włoskich polonistów zorganizowanej w Stacji Rzymskiej Polskiej Akademii Nauk 9 grudnia 1994 roku], red. K. Żaboklicki i M. Piacentini, Warszawa–Roma 1995.

Raffo A. M., Poesie polacche messe in italiano da traduttori fiorentini [Polskie wiersze przełożone na włoski przez tłumaczy florenckich], „Europa Orientalis” 1998, nr 17.

Raffo A. M., Prove di versione numerosa da poesia slava [Próby przekładu poezji numerycznej z języków słowiańskich], „Europa Orientalis” 1993, nr 12.

Raffo A. M., Sonetti slavi [Słowiańskie sonety], w: Studi in memoria di Neva Godini [Studia poświęcone pamięci Nevy Godini], red. R. Faccani, Udine 2001.

Salmon L., Teoria della traduzione [Teoria przekładu], Milano 2003.

Slavica et alia. Per Anton Maria Raffo [Slavica et alia. Dla Antona Marii Raffa], red. A. Ceccherelli, C. Diddi, D. Gheno, Firenze 2007.