Wspólnotowe i prywatne przestrzenie wolności w kaukaskiej literaturze zesłańczej
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2023.8Słowa kluczowe:
literatura zesłańcza, Kaukaz, wolność, natura, transcendencja, raj, miłośćAbstrakt
Kaukaska literatura emigracyjna XIX wieku kumuluje zapisy różnych sposobów doświadczania wolności pomimo fizycznego zniewolenia. Obiektywną, zewnętrzną formą manifestowania wolności, często przybierającą charakter wspólnotowy, było prowadzenie politycznej misji „apostolskiej” polegającej na głoszeniu idei wolności; prowadzenie badań i pracy naukowej, utrzymywanie więzi z literaturą narodową, czytanie indywidualne lub głośne w grupie zesłańców. Nie mniej ważne było jednak „dotykanie” wolności w indywidualnym, subiektywnym wnętrzu: poprzez uwolnienie nieograniczonych przestrzeni wyobraźni i uruchomienie procesów twórczych twórczego „ja”; dzięki marzeniom i pamięci; w miłości, wreszcie w kontakcie z naturą, która była dla romantyków bramą do transcendencji. Istotą tych poetyckich wizji „wyzwolenia” jest w istocie projekcja powrotu do Raju.
Downloads
Bibliografia
Andrzejkowicz-Butowt M., Szkice Kaukazu, t. 1–2, Warszawa 1859.
Biblia (Nowa Wulgata), https://www.intratext.com/IXT/LAT0669/_P7.HTM (dostęp: 19.06.2023).
Biblia w przekładzie ks. Jakuba Wujka z 1599 r., transkrypcja i wstępy ks. J. Frankowski, wyd. 3, Warszawa 2000.
Byron G. G., Niebo i ziemia. Dramma liryczne lorda Byrona, w: A. E. Odyniec, Tłumaczenia, t. 3: Korsarz. Niebo i ziemia. Poemata lorda Byrona, Lipsk 1841, s. 113–201.
Chrostek M., Etos dziewiętnastowiecznych zesłańców, Wrocław 2008.
Delameau J., Historia raju. Ogród rozkoszy, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1996.
Engelhardt’s Besuch bei den Galga – Inguschen, „Fundgruben des Orients” 1814, t. 4, s. 26–37.
Filina M., Ostrowska D., Losy Polaków na Kaukazie, cz. I: „Tbiliska grupa” polskich poetów zesłańczych, Tbilisi 2007, s. 20.
Forajter W., Polacy wobec podboju Kaukazu, cz. I, https://blog.polona.pl/2014/10/polacy-wobec-podboju-kaukazu-czesc-i/ (dostęp: 20.06.2023).
Furier A., Józef Chodźko 1800–1881. Polski badacz Kaukazu, Warszawa 2001.
Goethe J. W., Wybór poezji, oprac. Z. Ciechanowska, Wrocław 1955.
Gadamska-Serafin R., „Bo i w górach pamięć mają [...]”. Góry Kaukaz jako romantyczny mnemotopos, „Góry – Literatura – Kultura” 2024, t. 18 (numer w przygotowaniu).
Gralewski M., Kaukaz. Wspomnienia z dwunastoletniej niewoli, oprac. P. Adamczewski, Poznań 2015.
Koran, przeł. J. Bielawski, Warszawa 1986.
Korespondencja J. I. Kraszewskiego, t. I: 1844–1862, BJ Rkp. 6460/IV.
Lijewska E., Szkice kaukaskie: o twórczości wygnańczej Władysława Strzelnickiego, Poznań 1998.
Lijewska E., Wstęp. Władysław Strzelnicki: „pisarz wielkich nadziei”, Biblioteka Kaukaska, http://kaukaz.upjp2.edu.pl/ksiegozbior_1/wladyslaw_strzelnicki_poezje.html (dostęp: 2.10.2023).
Łada-Zabłocki T., Poezje, Petersburg 1845.
Mehdizadeh H., Mystical Motifs in Goethe’s West-östlicher Divan. A thesis submitted to McGill University in partial fulfillment of the requirement of the degree of Doctor of Philosophy, Department of Languages, Literatures and Cultures McGill University, Montreal January 2013, s. 73–74, https://www.google.com/search?q=Mystical+Motifs+in+Goethe%E2%80%99s+West-%C3%B6stlicher+Divan&rlz=1C1CHZN_plPL928PL-928&oq=Mystical+Motifs++in++Goethe%E2%80%99s+West-%C3%B6stlicher+Divan&aqs=chrome..69i57j33i10i160l3.159623359j0j15&sourceid=chrome&ie=UTF-8 (dostęp: 19.06.2023).
Mc Grath A., Historia nieba, przeł. J. Bielas, Kraków 2009.
Mickiewicz A., Dzieła, t. 1: Wiersze, oprac. C. Zgorzelski, Wydanie Rocznicowe 1798–1998, Warszawa 1998.
Ostrowska T., Minkiewicz Jan, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976, s. 294–295.
Pawłowski W., Wójcik Z., Sapalski Wincenty Jan, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 533–534.
Pietraszkiewicz F. K., Poezje, BJ Rkp. Przyb. 184/61.
Pietraszkiewicz F. K., Wyjątki z niedrukowanych dotąd pamiętników Xawerego Pi..., byłego akademika wileńskiego, teraz żołnierza w artylerii korpusu kaukaskiego. (Dokończenie), „Dziennik Domowy” 1841, nr 24, s. 197–198.
(Rd.), D-r Jan Minkiewicz, „Tygodnik Illustrowany”, nr 44, 29 października 1898, s. 860.
Reychman J., Józef Chodźko, wielki polski geodeta i badacz gór Kaukazu (1800–1881), „Problemy” 1954, R. X, s. 352–353.
Reychman J., Polacy w górach Kaukazu do końca XIX wieku, „Wierchy” 1954, R. XXIII, s. 19–58.
Strzelnicki W., Poezje, Żytomierz 1860.
Strzelnicki W., Szkice Kaukazu, Żytomierz 1860.
Swedenborg E., Arcana caelestia. Principally a Revelation of the inner or spiritual meaning of Genesis and Exodus, London 1983.
Sybir romantyków, oprac. i wybór Z. Trojanowiczowa; oprac. mater. Wspomnieniowych przy udziale J. Fiećki, Kraków 1992.
Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. 2, Warszawa 1994.
Śliwowska W., Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku. Słownik biograficzny, Warszawa 1998.
Trybuś K., Pamięć romantyzmu. Studia nie tylko z przeszłości, Poznań 2011.
Zieliński S., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich: podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa 1933.
Zwolski B., Józef Chodźko, w: Polski słownik biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 385–386.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tematy i Konteksty
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
