“Can Poles Win Their Independence?” The First Programmes of the Polish Nation to Regain Sovereignty and Survive in the Early 19th Century

Authors

  • Teresa Kostkiewiczowa Stefan Cardinal Wyszyński University in Warsaw

DOI:

https://doi.org/10.15584/tik.2023.1

Keywords:

programmes for regaining independence after the partitions, national uprising, freedom, Józef Pawlikowski, the Warsaw Society of the Friends of Science

Abstract

Already at the beginning of the period of national captivity, two different programmes were formulated for Poland to end the chapter of its non-existence and regain independence. In 1800, Józef Pawlikowski’s historical pamphlet entitled Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość? (Can Poles Win Their Independence?) was published in Paris. It presented a programme of initiating a nationwide uprising against the invaders, including underhand tactics to be used by the entire nation, by people who are equal and put freedom above all else. In the same year, the Warsaw Society of the Friends of Science was established and its programme was formulated mainly in the writings of Jan Paweł Woronicz. It entailed focusing on activities in the area of culture, on strengthening the memory of the heroic past, on internal independence, on heroic persistence reinforced by the national spirit, on preserving the substance, the “existence”, the “selfhood” of Poles. These two ways of thinking about winning independence continually coexisted and marked the history of our country in the decades and centuries to come.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Aleksandrowska E., Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Warszawie (1800–1832), w: Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 1977.

Czubaty J., Księstwo Warszawskie (1807–1815), Warszawa 2011.

Halicz E., Wstęp, w: Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość, do druku przygotował i wstępem opatrzył E. Halicz, Warszawa 1967.

Janowski M., Rozpacz oświeconych? Przemiana polskiego języka politycznego a reakcje na upadek Rzeczypospolitej, „Wiek Oświecenia” 2009, nr 25: Wokół Księstwa Warszawskiego.

Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują: studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 2002.

Jurkowska H., Towarzystwo Przyjaciół Nauk, w: tejże, Pamięć sentymentalna. Praktyki pamięci w kręgu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i w Puławach Izabeli Czartoryskiej, Warszawa 2014.

Kaushar A., Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832, t. 1–9, Kraków 1900–1911.

Michalski J., Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Warszawa 1953.

Mickiewicz A., Dzieła, Wydanie Narodowe, t. 1: Wiersze, Warszawa 1952.

Mickiewicz A., Dzieła, Wydanie Narodowe, t. X, Warszawa 1952.

Morelowski J., Wiersze..., wyd. i wstęp oprac. E. Aleksandrowska, Wrocław 1983.

[Pawlikowski J.], Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość?, [Paryż 1800].

Rosset F., Triaire D., Jan Potocki. Biografia, przeł. A. Wasilewska, Warszawa 2006.

Skałkowski A. M., O kokardę legionów, Lwów 1912.

Staszic S., [Przemówienie z r. 1814], „Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” 1817, t. 10.

Suchodolski B., Rola Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk w rozwoju kultury umysłowej w Polsce, Warszawa 1953.

Tokarz W., Ostatnie lata Hugona Kołłątaja, Kraków 1905, t. 1.

Ulotna poezja patriotyczna oświecenia (1774–1797), oprac. i przedmową opatrzył R. Kaleta, Wrocław 1977.

Woronicz J. P., Pisma wybrane, wstęp, wybór i komentarz M. Nesteruk i Z. Rejman, Warszawa 1993.

Wybicki J., Wiersze i arietki, oprac. E. Rabowicz i T. Swat, Gdańsk 1973.

Żbikowski P., Poezje więzienne Hugona Kołłątaja, Wrocław 1993.

Published

2023-12-28 — Updated on 2023-12-28

How to Cite

Kostkiewiczowa, T. (2023). “Can Poles Win Their Independence?” The First Programmes of the Polish Nation to Regain Sovereignty and Survive in the Early 19th Century. Tematy I Konteksty, 18(13), 11–23. https://doi.org/10.15584/tik.2023.1