Wspomnienia wygnanki Pauliny Krakowowej – robinsonada z perspektywy kobiecej. Re-lektura
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2022.5Słowa kluczowe:
Paulina Krakowowa, Robinson Crusoe, kobiece robinsonady, kobieta Crusoe, emancypacja XIX wiekuAbstrakt
Celem artykułu jest przypomnienie powstałej w 1843 r. robinsonady Pauliny Krakowowej pt. Wspomnienia wygnanki i wskazanie możliwych kierunków jej współczesnej lektury. Analizie podlegają występujące w powieści postaci kobiece, stosowane przez nie strategie radzenia sobie w obliczu niesprzyjających okoliczności, a także podejmowane już na opuszczonej wyspie działania procywilizacyjne. Ich opis, zdaniem autorki artykułu, dla polskiej pisarki mógł mieć podwójne znaczenie: tak emancypacyjne, jak i patriotyczne. Odrębną kwestią sygnalizowaną w szkicu jest usytuowanie utworu Krakowowej w kontekście innych zachodnioeuropejskich kobiecych robinsonad XIX w. omawianych m.in. przez takich badaczy, jak Jeannine Blackwell, Thomas Fair, Michelle J. Smith.
Downloads
Bibliografia
Bell I. A., Crusoe’s Women: Or, the Curious Incident of the Dog in the Night-Time, w: Robinson Crusoe. Myths and Metamorphoses, eds. L. Spaas, B. Stimpson, London, s. 28–45, https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-349-13677-3 (dostęp: 7.07.2022).
Blackwell J., An Island of Her Own: Heroines of the German Robinsonades from 1720 to 1800, “The German Quarterly”, vol. 58, no. 1, 1985, s. 5–26. JSTOR, https://doi.org/10.2307/406037 (dostęp: 7.07.2022).
Chm. [Piotr Chmielowski], Piśmiennictwo polskie i zagraniczne, „Biblioteka Warszawska” 1868, t. 1, s. 448–449.
Chmielowski P., Autorki polskie XIX wieku. Studium literacko-obyczajowe, Spółka Nakładowa Warszawska, Warszawa 1885.
Defoe D., Robinson Crusoe, tłum. S. Stampf’l, Warszawa 2011.
Fair Th., 19th-Century English Girls’ Adventure Stories: Domestic Imperialism, Agency and the Female Robinsonades, „Rocky Mountain Review”, vol. 68, no. 2, 2014, s. 142–158. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/24372823 (dostęp: 14.07.2022).
Fedorowicz Z., Feliksiak S., 150-lecie Gabinetu Zoologicznego w Warszawie (1818–1968), „Memorabilia Zoologica”, Nowa Seria 1, Warszawa 2016.
Galle H., Nowe książki, „Tygodnik Ilustrowany” 1905, nr 48–49, s. 868–869.
Goldsmith E., Robinson Crusoe as a Woman; http://www.wondersandmarvels.com/2017/01/robinson-crusoe-woman.html (dostęp: 14.06.2022).
Ilnicka M., Książki dla młodzieży i dzieci, „Bluszcz” 1887, nr 50, s. 396–397.
Ilnicka M., Paulina Kraków, „Bluszcz” 1882, nr 8, s. 57–58; nr 9, s. 65–67.
Kaniowska-Lewańska I., Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864. Zarys rozwoju. Wybór materiałów, wyd. 2 zm., Warszawa 1973.
Kizwalter T., „Nowatorstwo” i „rutyny”: społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec procesów modernizacji (1840–1863), Warszawa 1991.
Kolbuszewski J., Tylu różnych Robinsonów, w: tegoż, Dziwne podróże, dziwni podróżnicy, Warszawa 1977, s. 74–88.
Konarzewska M., Robinsonada, w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda i S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 635–637.
Kraków P., Wspomnienia wygnanki (ozdobione czteremi rycinami), nakład S. Orgelbrand, Warszawa 1845.
Lewańska I., Kraków Paulina, w: Polski słownik biograficzny, t. 15, Wrocław 1970, s. 123–125.
Olkusz J., Olkusz W., Intertekstualność „Księżniczki” Zofii Urbanowskiej, czyli o lekturach bohaterów pozytywistycznej «powieści dla dorastających panienek», w: Na przełomie wieków… Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Zdzisławowi Piaseckiemu w czterdziestolecie pracy naukowej, red. W. Hendzel, P. Obrączka, Opole 2003, s. 199–219.
Olkusz W., Między pedagogiką a literaturą. O Marii Ilnickiej jako krytyku literatury dla dzieci i młodzieży, Opole 2000.
Olszewski W., Historia Australii, Wrocław 1997.
Prek K., Czasy i ludzie, oprac. H. Barycz, Wrocław 1959.
Robinson Crusoe: Myths and Metamorphoses, eds. L. Spaas, B. Stimpson, London, https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-349-13677-3 (dostęp: 7.07.2022).
Ruszała J., Robinson w literaturze polskiej. Teoria – historia – recepcja, Słupsk 1998.
Ruszała J., Robinsonada w literaturze polskiej. Teoria – typologia – bohater – natura, Słupsk 2000.
Saxton A., Female Castaways, w: Robinson Crusoe. Myths and Metamorphoses, eds. L. Spaas, B. Stimpson, London, s. 141–147; https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-349-13677-3 (dostęp: 7.07.2022).
Sinko Z., Powieść angielska osiemnastego wieku a powieść polska lat 1764–1830, Warszawa 1961.
Smith M. J., Nineteenth-Century Female Crusoes: Rewriting the Robinsonade for Girls, w: Victorian Settler Narratives: Emigrants, Cosmopolitans and Returnees in Nineteenth-Century Literature, ed. T. S. Wagner, London 2011, imprint Routledge 2015, s.165–175.
St. M. Rz. [Stanisław Maria Rzętkowski], Paulina Kraków, „Tygodnik Ilustrowany” 1882, t. XIII, nr 322, s. 113–114.
Szyc A., Paulina Krakowowa, w: Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX, t. 1, red. S. Askenazy [i in.], wyd. staraniem i nakładem M. Chełmońskiej, Warszawa 1901, s. 390–394.
Tomkowski J., Robinson Kruzoe, Don Kichot i tłum, „Pamiętnik Literacki” 1987, nr 78/3, s. 57–75.
The Female American; or, the Adventures of Unca Eliza Winkfield, London 1767; wydanie współczesne: ed. by M. Burnham and J. Freitas, Broadview Press 2002; 2nd edition Broadview Press 2014.
Virey J. J., Historia obyczajów i zmyślności zwierząt, z podziałami metodycznymi i naturalnymi wszystkich ich gromad, przełożona z franc. i wielu przypisami objaśniona przez A. Wagę, nakładem S. Orgelbranda, Warszawa 1844.
Waksmund R., Literatura pokoju dziecinnego, Warszawa 1986.
Waksmund R., Nie tylko Robinson, czyli o oświeceniowej literaturze dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1987.
Waksmund R., Robinsonada, w: Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, wyd. 2 popr. i uzupełn., Wrocław 2000.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Kategorie
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Tematy i Konteksty
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
