Parental authority and (ir)responsibility – selected sociological and legal aspects

Authors

DOI:

https://doi.org/10.15584/kpe.2023.12.5

Keywords:

parental authority, parenting, maturity for parenthood

Abstract

The leading issue taken up in this publication is the parental authority (as a specific family-legal relationship), with particular emphasis on the duties/rights of the parent(s) towards the child and the sanctions provided by the legislator on the grounds of the Family and Guardianship Code, then when they will be improperly implemented by him/her (limitation or deprivation of parental authority). It was considered legitimate to discuss the issue of parenthood, emphasizing the importance of maturity to fulfill the role of a parent, and per analogiam parental authority. The article attempts to define responsibility and irresponsibility from the perspective of parental authority and also points out their determinants from a sociological-legal point of view. It was deemed necessary to present statistics on the limitation and deprivation of parental authority, i.e. the sanctions provided for in the Family and Guardianship Code for the improper implementation of parental authority, which proves the irresponsibility of those who play the role of father/mother. Their analysis proves that the sense of responsibility in parental authority is increasing over the years.

References

Baudrillard J., Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury, Wydawnictwo sic!, Warszawa 2006.

Ciepła H., Czech B., Domińczyk T., Kalus S., Piasecki K., Sychowicz M., Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2001.

Gajda J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1999.

Kawula S., Brągiel J., Janke A.W., Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Habdas, M. Fras, seria: „Komentarze Praktyczne”, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2021.

Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze. Analiza i wykładnia, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2001.

Starzyński M., Antynatalizm. O niemoralności płodzenia dzieci, Wydawnictwo: Towarzystwo Naukowe im. Stanisława Andreskiego, Kraków 2020.

System prawa prywatnego. Prawo rodzinne i opiekuńcze, t. 12, red. T. Smyczyński, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.

Szawarski Z., Rozmowy o etyce, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.

Witczak-Bruś P., Surogacja. Aspekty prawne macierzyństwa zastępczego, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2021.

Bakiera L., Wstępne rozważania o rodzicielstwie, „Rodzicielstwo. Ujęcie interdyscyplinarne”, seria: „Psychologia”, nr 18, red. L. Bakiera, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2020, s. 17–43.

Błasiak A., Dybowska E., Rodzicielstwo i jego znaczenie w procesie wychowania dziecka [w:] Wybrane zagadnienia pedagogiki rodziny, red. A. Błasiak, E. Dybowska, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.

Boguszewski R. (oprac.), Rodzina – jej znaczenie i rozumienie, „Komunikat z badań CBOS” 2019, nr 22, s. 1, 3.

Brągiel J., Znaczenie przemian społecznych dla współczesnego rodzicielstwa [w:] Rodzicielstwo w kontekście współczesnych przemian społecznych, red. J. Brągiel, J. Górnicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2012, s. 13–23.

Jakubowska-Mroskowiak H., Mroczkowska D., Karnawalizacja cielesności – emancypacja czy nowe zniewolenie [w:] Ludyczny wymiar kultury, red. J. Grad, H. Mamzer, „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 22, UAM, Wydział Nauk Społecznych, Poznań 2004, s. 85–94.

Sztompka P., Logika i granice odpowiedzialności [w:] Kultura (nie)odpowiedzialności: społeczne konteksty zaniechanej cnoty, red. M. Bogunia-Borowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 13–14.

Tarkowska E., Durkheim E., Encyklopedia socjologiczna, red. Z. Bokszański, K. Gorlach, T. Krauze i in., Oficyna Naukowa, Warszawa 1998.

Bukała Z., Bezdzietni z wyboru. Zero oszczędności, średnia perspektywa na wzrost zarobków no i katastrofa klimatyczna, „Gazeta wyborcza”, 1 marca 2020, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,25715891,dlaczego-trzydziestolatkowie-nie-chca-miec-dzieci-przeludnienie.html.

Coraz starsza, coraz lepiej wykształcona. Kim jest statystyczna Polska matka?, raport, tvn24, 26 maja 2022, https://tvn24.pl/ciekawostki/dzien-matki-kim-jest-statystyczna-polska-matka-wiek-wyksztalcenie-5726679.

Ewidencja spraw o pozbawienie, zawieszenie i ograniczenie władzy rodzicielskiej w latach 2000–2021, Wydział Statystycznej Informacji Zarządzającej, Zestawienie na podstawie sprawozdań MS-S16/18 w sprawach rodzinnych i nieletnich gromadzonych w ramach statystyki publicznej, https://dane.gov.pl/pl/dataset/287/resource/39556/table.

Ewidencja spraw o zezwolenie kobietom na zawarcie małżeństwa ze względu na brak wieku w sądach rejonowych w latach 2010–2021, Wydział Statystyczny Informacji Zarządzającej, Departament Strategii i Funduszy Europejskich Ministerstwa Sprawiedliwości, https://dane.gov.pl/pl/data-set/2142/resource/39576/table.

Frączek J., Pierwsze dziecko po trzydziestce. Polki zbliżają się do europejskiej normy, co uderzy w system emerytalny, https://businessinsider.com.pl/finanse/makroekonomia/wiek-kobiet-przy-porodzie-pierwszego-dziecka-ciagle-rosnie-co-z-systemem-emerytalnym/c801ke5.

Frydrychiewicz A., Jak określić, czy twój partner jest dojrzały emocjonalnie, https://ohme.pl/psychologia/okreslic-twoj-partner-dojrzaly-emocjonalnie/.

Gaweł E., Dlaczego kobiety rodzą mniej dzieci w Polsce? Oto trzy główne powody, https://www.money.pl/gospodarka/dlaczego-kobiety-rodza-mniej-dzieci-oto-trzy-glowne-powody-6510022484502657a.html.

Gawda K., Dojrzałość do rodzicielstwa. Próba charakterystyki, „Rozprawy Społeczne” 2018,

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, t. 12(4), https://rozprawyspoleczne.edu.pl/pdf-110889-41137?filename=DOJRZALOSC%20CZLOWIEKA%20DO.pdf.

Gurgul A., Psycholożka: Polki nie chcą mieć dzieci z powodu depresji klimatycznej. Kto i dlaczego na nią cierpi (wywiad z psychologiem dr Magdaleną Budziszewską, pracownikiem Uniwersytetu Warszawskiego), „Polityka”, 14 lutego 2021, https://wyborcza.pl/7,177851,26776373,psycholozka-denialisci-tez-cierpia-na-lek-klimatyczny-szukaja.html.

GUS: W Polsce spada liczba rodzin, najwięcej jest małżeństw z dziećmi, raport onet.pl, 1 lutego 2023, https://www.onet.pl/informacje/kai/gus-w-polsce-spada-liczba-rodzin-najwiecej-jest-malzenstw-z-dziecmi/rgcbhnf,30bc1058.

Harwas-Napierała B., Dojrzałość osobowa dorosłych jako czynnik chroniący rodzinę, „Czasopismo Psychologiczne” 2015, nr 1(21), s. 46–52, http://www.czasopismopsychologiczne.pl/files/articles/2015_PDF_1/06-KA-HARWAS-NAPIERALA_str_47-52.pdf.

Karasińska A., 15 powodów, dla których 2050 rok będzie przerażający, „Polityka”, 6 stycznia 2016,

https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1646198,1,15-powodow-dla-ktorych-2050-rok-bedzie-przerazajacy.read.

Kornas-Biela D., Relacje rodziców z dzieckiem prenatalnym [w:] Psychospołeczne konteksty relacji rodzinnych, red. T. Rostowska, A. Lewandowska-Walter, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2019, s. 28–55, https://repozytorium.kul.pl/server/api/core/bitstreams/5cc6468c-5be8-431a-a7fd-4fad1426d799/content.

Kossakowska M., W jakim wieku statystyczna Polka rodzi swoje pierwsze dziecko?, https://polki.pl/rodzina/dziecko,w-jakim-wieku-statystyczna-polka-rodzi-pierwsze-dziecko,10427464,artykul.html.

Kropiwiec B., Co piąty młody Polak nie chce mieć dzieci, sondaż, 19 sierpnia 2022, https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/8521216,polak-dzieci-sondaz.html.

Krzysztofek A., Rozważania o pojęciu odpowiedzialności, „Ekonomia. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 401, red. J. Sokołowski, G. Węgrzyn, M. Rękas, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2015, https://dbc.wroc.pl/Content/30479/Krzysztofek_Rozwazania_o_Pojeciu_Odpowiedzialnosci_2015.pdf.

Łuczak P., Nowe prawa dla rodziców od 26 kwietnia 2023 roku – zasiłki, urlopy, elastyczna organizacja, ochrona pracy, https://ksiegowosc.infor.pl/zus-kadry/inne/5730622,nowe-prawa-dla-rodzicow-od-26-kwietnia-2023-r-zasilki-urlopy-elastyczna-organizacja-i-ochrona-pracy.html.

Marciniak-Budecka D., Rodzicielstwo do-it-yourself, czyli refleksyjność współczesnego rodzicielstwa, „Pogranicze. Studia Społeczne” 2014, t. XXIV, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/2853/1/Pogranicze_24_Marciniak-Budecka.pdf, s. 131–147.

Na drodze do piekła. Globalne ocieplenie negatywnie wpłwa na naszą psychikę, wywiad Renaty Kim z psychologiem dr Magdaleną Budziszewską, „Newsweek”, 30.062019, aktualizacja 19.08.2020,

https://www.newsweek.pl/newsweek-print/globalne-ocieplenie-i-jego-konsekwencje-wywiad-z-dr-magdalena-budziszewska/tvczl15

Opozda D., Zróżnicowanie rodzicielstwa. Zarys refleksji [w:] Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych, red. D. Opozda, M. Leśniak, Wydawnictwo KUL, Lublin 2017, s. 19–28, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/14971/Rodzicielstwo.pdf.

Piecza zastępcza w 2020 roku, raport GUS, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/dzieci-i-rodzina/dzieci/piecza-zastepcza-w-2020-roku,1,5.html.

Piecza zastępcza w 2022 roku, raport GUS, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6000/1/7/1/piecza_zastepcza_w_2022_r..pdf.

„Rocznik Demograficzny GUS” 2020, red. D. Rozkrut, Warszawa 2021, s. 185–186, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2020,3,14.html.

„Rocznik Demograficzny GUS” 2021, red. D. Rozkrut, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2021,

s. 185, 186, 196, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2021,3,15.html.

Sadowski A., Ile kosztuje wychowanie dziecka w 2023 roku. Koszty znacznie w górę, https://www.money.

pl/gospodarka/ile-kosztuje-dziecko-w-2023-r-koszty-znacznie-w-gore-6904280653810592a.html.

Stańczak J., Stelmach K., Urbanowicz M., raport: Małżeństwa oraz dzietność w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych i Rynku pracy, GUS, Warszawa 2016, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5468/23/1/1/malzenstwa_i_dzietnosc_w_polsce.pdf.

Stawiamy na rodzinną pieczę zastępczą, raport Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, https://www.gov.pl/web/rodzina/stawiamy-na-rodzinna-piecze-zastepcza.

Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju w 2020 r., „Analizy Statystyczne GUS 12/2020”, pr. Zbiorowa pod kierunkiem M. Ambruch, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2021, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/informacje-o-sytuacji-spoleczno-gospodarczej/sytuacja-spoleczno-gospodarcza-kraju-w-2020-r-,1,104.html.

Wilk A., Macierzyństwo zastępcze w Polsce – dozwolone czy zakazane?, „Radca Prawny” 2020, nr 1(2), https://kwartalnikradcaprawny.kirp.pl/2020/04/03/macierzynstwo-zastepcze-w-polsce-dozwolone-czy-zakazane/.

Zalewski B., Analiza zjawiska surogacji („macierzyństwa zastępczego”) w świetle prawa międzynarodowego oraz polskiego prawa krajowego, https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/analiza-dotyczaca-zjawiska-surogacji-macierzynstwa-zastepczego-w-swietle-prawa.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2023, poz. 1610, 1615, 1890, 1933), https://www.prawo.vulcan.edu.pl/przegdok.asp?qdatprz=20-06-2023&qplikid=1174.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. 2022, poz. 1138, 1726, 1855, 2339, 2600; 2023, poz. 289, 403, 818, 852, 1234), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. 2020, poz. 1359; 2022, poz. 2140; 2023, poz. 1606, 1615, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640090059/U/D19640059Lj.pdf.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz.U. 2021, poz. 1249, 2023, poz. 289, 535, 1606), https://www.prawo.vulcan.edu.pl/przegdok.asp?qdatprz=30-06-2023&q-plikid=517.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2021, poz. 1249), https://eli.gov.pl/api/acts/DU/2021/1249/text/T/D20211249L.pdf.

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. 2023, poz. 1426, 1429), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20111490887/U/D20110887Lj.pdf.

Published

2023-12-29

How to Cite

Markowska-Gos, E. (2023). Parental authority and (ir)responsibility – selected sociological and legal aspects. KULTURA – PRZEMIANY – EDUKACJA, 12, 87–110. https://doi.org/10.15584/kpe.2023.12.5

Issue

Section

Family and school – common areas of education, upbringing and care