Typhus, smallpox, cholera and other diseases experienced by Polish exiles to Siberia in the 19th century
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2021.20Keywords:
Siberia, polish exiles, diseases in Siberia, epidemics, Russian hospitals in the 19th century, doctors in Siberia, typhus, smallpox, choleraAbstract
The article deals with the problem of the diseases suffered by Polish political exiles in Siberia, as well as the associated treatment methods and circumstances (the role of doctors, hospitals, aid from other Polish citizens and the local population). We learn from the preserved diaries, journals and letters that the exiles would fall ill both during the murderous march to Siberia (thousands of kilometers crossed on foot, harsh winters, malnutrition, disastrous hygienic conditions in the sleeping quarters) and in their places of forced settlement. The exiles fell victim to epidemics (typhus, cholera, smallpox, scurvy) and other diseases, some of which unknown to European medicine. Further on, we learn about Russian hospitals whose gruesome conditions only accelerated the death of patients (dirt, stench, spoiled food, lack of care and medications, killing the sick in order to rob them). The worst of all those facilities were military field hospitals (victims dying of terrible flogging, the highest mortality). Polish exiled doctors, much better educated and prepared for the profession than Russian doctors, were often the only ones in various parts of Siberia who were able to cure many of the diseases and even fight epidemics. They would conduct extensive medical practices, treating their compatriots mostly without charge; they also helped many Russians and ethnic peoples (e.g. Benedykt Dybowski, Wacław Lasocki). Conventional methods of treatment, mentioned by the exiles throughout the 19th century, included: bloodletting, causing diarrhea, vomiting and sweats, as well as applying skin-irritating patches or medicines based on herbs and rectified spirit. In the paper, we also learn about non-conventional methods of healing. Where there were no doctors to be found, we discover the secrets of folk medicine. We explore with admiration the moods and attitudes of Poles in the face of serious diseases - the extraordinary solidarity between the exiles, their self-sacrifice and willpower (incessantly caring for the sick).
Downloads
References
Archiwum filomatów, t. 1: Na zesłaniu, red. C. Zgorzelski, Wrocław 1973.
Archiwum filomatów. Listy z zesłania, t. 1–3, zebrał, oprac. i wstępami opatrzył Z. Sudolski, Warszawa 1997–1999.
Bogusławski J., Wspomnienia Sybiraka, „Nowa Reforma” 1896, nr 249–294.
Bułhak T. i T., Listy z Syberii. Z korespondencji do rodziny, „Rocznik Literacki” 1849, red. R. Podbereski, t. 4, s. 53–83.
Czapski E., Ze wspomnień zesłańca, Kraków 1893.
Czernik W., Pamiętniki weterana 1864 roku, Wilno 1914.
Czetwertyński W., Na wozie i pod wozem (1837–1917). Wspomnienia z lat ubiegłych wnukom i wnuczkom opowiedziane, Poznań [1938].
Dybowski B., Pamiętnik… od roku 1862 zacząwszy do roku 1878, Lwów 1930.
Giller A., Opisanie Zabajkalskiej Krainy w Syberii, t. 1–3, Lipsk 1867.
Glaubicz Sabiński J., Dziennik syberyjski, do druku z rękopisu przygotowali W. i R. Śliwowscy, przedmową, przypisami opatrzył J. Trynkowski, t. 1–3, Warszawa 2009.
Horbaczewski I., Pamiętnik dekabrysty, przeł. Z. Korczak-Zawadzka, w: Pamiętniki dekabrystów, t. II, wstęp i przypisy W. Śliwowska, Warszawa 1960, s. 149–351.
Iwański A. (senior), Pamiętniki 1832–1876, wstęp J. Iwaszkiewicz, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1968.
Januszkiewicz A., Listy z Syberii, wybór, oprac. i przypisy H. Geber, przedmowa J. Odrowąż-Pieniążek, Warszawa 2003.
Januszkiewicz A., Listy ze stepu kirgiskiego pisane do rodziny i przyjaciół w 1846 r., „Biblioteka Warszawska” 1859, t. 1, s. 53–73, 720–740; t. 2, s. 130–158.
Jasieńczyk J. [A. Jabłoński], Dziesięć lat niewoli moskiewskiej, Lipsk 1867.
Kopeć J., Dziennik… brygadiera wojsk polskich z rozmaitych not dorywczych sporządzony, Berlin 1863.
Lasocki W., Wspomnienia z mojego życia, t. 1–2, Kraków 1937.
Mineyko Z., Z tajgi pod Akropol. Wspomnienia z lat 1848–1866, oprac. E. Kozłowski i K. Olszański, Warszawa 1971.
Nowacki S., Podróże do Georgii w czasie mojej niewoli w Rosji odbyte w roku 1813, 1814, 1815, Poznań 1833.
Piotrowski R., Pamiętniki z pobytu na Syberii, t. 1–3, Poznań 1860–1861.
Prendowska J., Moje wspomnienia, przygotowanie do druku, przedmowa, przypisy E. Kozłowski i K. Olszański, Kraków 1962.
Ruciński J., Konarszczyk, Lwów 1895.
Sieroszewski W., Dzieła, t. 16: Pamiętniki, wspomnienia, Kraków 1959.
Starorypiński Z., Borowski K., Między Kamieńcem i Archangielskiem. Dwa pamiętniki powstańców z 1863 roku, oprac. S. Kieniewicz, Warszawa 1986.
Wiercieński H., Pamiętniki, Lublin 1973.
Wolicki K., Wspomnienia z pobytu w Cytadeli warszawskiej i na Syberii, Lwów 1876.
Zapałowski W., Pamiętniki… z roku 1863–1870, t. 1–2, Wilno 1913.
Żychliński L., Przygody więźnia politycznego zesłanego do kopalni nerczyńskich w Syberii na lat 20 do taczek i jego pięcioletni tam pobyt, Poznań 1884.
Żychliński L., Wrażenia i przygody zesłanego w Sybir Wielkopolanina. Buriaci, lud mongolskiego pochodzenia, Poznań 1883.
Caban W., Służba rekrutów z Królestwa Polskiego w armii carskiej w latach 1831–1874, Warszawa 2001.
Chrostek M., „Jeśli zapomnę o nich…” Powikłane losy polskich więźniów politycznych pod zaborem rosyjskim, Kraków 2009.
Domański S., Choroby zakaźne, Lwów 1907.
Dropsy J., O cholerze azjatyckiej i środkach jej leczenia, Kraków 1848.
Fiećko J., Buntownicy i solidaryści. O politycznych postawach Polaków na zesłaniu w epoce międzypowstaniowej, „Przegląd Wschodni” 1991, t. 1, z. 2, s. 267–277.
Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historyi sztuki lekarskiej w Polsce od czasów najdawniejszych do najnowszych, t. 3, Poznań 1854.
Kaczyńska E., Syberia: największe więzienie świata (1815–1914), Warszawa 1991.
Klukowski Z., Lekarze-zesłańcy po powstaniu 1863 roku, Warszawa 1927.
Król S., Cytadela warszawska, Warszawa 1978.
Niebelski E., Polscy lekarze zesłańcy na Syberii Wschodniej po 1863 roku, w: Lekarze polscy na Syberii od XVIII do XX wieku, red. J. Supady, Łódź 2008, s. 230–254.
O środkach zaradczych w epidemii cholery w roku 1852 w Królestwie Polskim przedsiębranych z dołączeniem wiadomości lekarskich i statystycznych, Warszawa 1852.
Skok H., Polacy nad Bajkałem 1863–1883, Warszawa 1974.
Śliwowska W., Polscy zesłańcy polityczni na Syberii w pierwszej połowie XIX wieku. Mity i rzeczywistość, „Przegląd Wschodni”, Warszawa 1991, t. 1, z. 2, s. 239–266.
Śliwowska W., Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku. Słownik biograficzny, Warszawa 1998.
Trojanowiczowa Z., Sybir romantyków, Kraków 1992.
Wiadomość o cholerze podana przez Radę Ogólną Lekarską Królestwa Polskiego, Warszawa 1831.
Wieliczko M., Jeniectwo wojenne Polaków w Rosji w latach 1503–1918. Określanie problemu, Lublin 1998.
Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. 1–13, Warszawa 1963–1970.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Categories
License
Copyright (c) 2021 Tematy i Konteksty
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
