„Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?” Pierwsze projekty odzyskania suwerenności i przetrwania narodu w początku XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.15584/tik.2023.1Słowa kluczowe:
projekty odzyskania niepodległości kraju po rozbiorach, powstanie narodowe, wolność, Józef Pawlikowski, Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół NaukAbstrakt
Już u początku narodowej niewoli zostały sformułowane dwa odmienne projekty wyjścia Polski z niebytu i odzyskania niezależności państwowej. W 1800 roku w Paryżu ukazała się publikacja Józefa Pawlikowskiego Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?. Przedstawiała ona program wywołania ogólnopolskiego powstania przeciw zaborcom, podjazdowej walki z orężem całej społeczności narodu, ludzi równych i stawiających wolność ponad wszystko. W tym samym roku powstało Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk i jego program sformułowany głównie w pismach Jana Pawła Woronicza. Zawierał on koncepcję skupienia się na działalności w obszarze kulturowym, umacniania pamięci o heroicznej przeszłości, niepodległości wewnętrznej oraz bohaterskiego trwania dzięki sile ducha narodowego, przechowującego substancję, „istność”, „jestestwo” Polaków. Te dwa sposoby myślenia o wybijaniu się na niepodległość trwale współistniały i naznaczyły dzieje naszego kraju w następnych dekadach, a nawet stuleciach.
Downloads
Bibliografia
Aleksandrowska E., Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Warszawie (1800–1832), w: Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 1977.
Czubaty J., Księstwo Warszawskie (1807–1815), Warszawa 2011.
Halicz E., Wstęp, w: Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość, do druku przygotował i wstępem opatrzył E. Halicz, Warszawa 1967.
Janowski M., Rozpacz oświeconych? Przemiana polskiego języka politycznego a reakcje na upadek Rzeczypospolitej, „Wiek Oświecenia” 2009, nr 25: Wokół Księstwa Warszawskiego.
Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują: studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 2002.
Jurkowska H., Towarzystwo Przyjaciół Nauk, w: tejże, Pamięć sentymentalna. Praktyki pamięci w kręgu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i w Puławach Izabeli Czartoryskiej, Warszawa 2014.
Kaushar A., Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832, t. 1–9, Kraków 1900–1911.
Michalski J., Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Warszawa 1953.
Mickiewicz A., Dzieła, Wydanie Narodowe, t. 1: Wiersze, Warszawa 1952.
Mickiewicz A., Dzieła, Wydanie Narodowe, t. X, Warszawa 1952.
Morelowski J., Wiersze..., wyd. i wstęp oprac. E. Aleksandrowska, Wrocław 1983.
[Pawlikowski J.], Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość?, [Paryż 1800].
Rosset F., Triaire D., Jan Potocki. Biografia, przeł. A. Wasilewska, Warszawa 2006.
Skałkowski A. M., O kokardę legionów, Lwów 1912.
Staszic S., [Przemówienie z r. 1814], „Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” 1817, t. 10.
Suchodolski B., Rola Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk w rozwoju kultury umysłowej w Polsce, Warszawa 1953.
Tokarz W., Ostatnie lata Hugona Kołłątaja, Kraków 1905, t. 1.
Ulotna poezja patriotyczna oświecenia (1774–1797), oprac. i przedmową opatrzył R. Kaleta, Wrocław 1977.
Woronicz J. P., Pisma wybrane, wstęp, wybór i komentarz M. Nesteruk i Z. Rejman, Warszawa 1993.
Wybicki J., Wiersze i arietki, oprac. E. Rabowicz i T. Swat, Gdańsk 1973.
Żbikowski P., Poezje więzienne Hugona Kołłątaja, Wrocław 1993.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tematy i Konteksty
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.